Rusiyalı politoloq: Moskva və Bakı nizamlanmada müttəfiq mövqedən çıxış edirlər - MÜSAHİBƏ

İqor Korotçenko: Bakı Qərbin Azərbaycanın milli maraqlarına, ərazi bütövlüyünə zərər vuracaq hər hansı təşəbbüsünü rədd edəcək

Rusiyalı politoloq, “Milli müdafiə” jurnalının baş redaktoru İqor Korotçenko “Moskva-Baku” portalına müsahibəsində yaxın gələcəkdə Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin imzalanması perspektivlərini dəyərləndirib. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

- Avqustun 31-də Avropa İttifaqı Şurasının rəhbərinin vasitəçiliyi ilə Brüsseldə Nikol Paşinyanla görüşdən sonra İlham Əliyev bəyan etdi ki, əgər Ermənistan konstruktivlik nümayiş etdirsə, o zaman yaxın aylarda sülh müqaviləsi imzalamaq mümkün olacaq. Azərbaycan lideri qeyd edib ki, İrəvan Bakının təklif etdiyi 5 prinsipi qəbul edib. Məlumdur ki, Qarabağın statusu məsələsi onun haqqında danışmağa davam edən İrəvan üçün büdrəmə olmaqda davam edir. Eyni zamanda, Paşinyan bir neçə aylıq imtinadan sonra nəhayət, sülh sazişinin hazırlanması üçün işçi qrupu yaradıb və hətta bağlı qapılar arxasında onun noyabrda imzalanacağını bəyan edib. Noyabrda imzalanması üçün real perspektivlər nədən ibarətdir?

- Hər şey şəraitdən asılı olacaq. Bir tərəfdən Paşinyan buna hazırdır, digər tərəfdən də görürük ki, həm o, həm də hökumət üzvləri kifayət qədər ziddiyyətli mövqe tutur, manevr edir, bəyanatlarında anti-Azərbaycan ritorikasından istifadə edirlər, Vladivostokda kerçirilən Şərq İqtisadi Forumunda da belə olub. Sülh müqaviləsi Rusiya, Azərbaycan və Ermənistan liderləri tərəfindən 9 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanatın qəbul edilməsinin ikinci ildönümündə imzalansa, məntiqli olardı. Düşünürəm ki, bu, böyük simvolik, siyasi xarakter daşıyacaq. Mən bu tarixdə Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin imzalanması imkanını 70 faiz qiymətləndirərdim.

Paşinyan niyə sülhə hazır olması ilə bağlı bəyanatlarla paralel olaraq anti-Azərbaycan ritorikasından istifadə etməkdə davam edir? Biz Nikol Paşinyan rejiminin mahiyyətini və mənşəyini anlayırıq. Onun İkinci Qarabağ müharibəsindən əvvəlki ritorikasını da xatırlayırıq. Ona görə də yalnız Ermənistanın İkinci Qarabağ müharibəsində hərbi məğlubiyyəti və diplomatik uğursuzluqları Ermənistanın baş nazirini müharibədən sonra bu gün mövcud olan reallıqları tanımağa məcbur edəcək. O, manevr edəcək, hakimiyyətini saxlamağa imkan verəcək konfiqurasiya qurmaq üçün indi etdiyi kimi müxtəlif güc mərkəzlərindən istifadə etməyə çalışacaq - bu, onun əsas vəzifəsidir. Yalnız Ermənistana siyasi və hərbi təzyiq tədbirləri- Azərbaycanın bu gün faktiki olaraq əməl etdiyi taktika İrəvanın üçtərəfli bəyanatını həyata keçirməsinə nail olmağa imkan verir. Biz yaxşı bilirik ki, əgər Bakı oturub Ermənistanın üçtərəfli bəyanatı və üç liderin sonrakı razılaşmalarını tam icra etməyə başlamasını gözləsəydi, İrəvanın bu “xoş” niyyətini daha 30 il gözləyəcəkdi. Ona görə də İrəvana güclü təzyiq olmadan uğura ümid etmək olmaz.

Rusiyanın üçtərəfli sazişlərin həyata keçirilməsində düzgün mövqe tutması kritik əhəmiyyət kəsb edir- o, Azərbaycanla eyni siyasi müstəvidə çıxış edir. Moskvaya Cənubi Qafqaz regionunda sakitlik, təminatlı sülh lazımdır. Bu isə yalnız Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh sazişinin imzalanması şərtləri ilə mümkündür. Rusiya da Azərbaycan kimi Cənubi Qafqazda nəqliyyat və iqtisadi əlaqələrin qarşısının alınmasında və konkret olaraq Zəngəzur nəqliyyat dəhlizi layihəsinin işə salınmasında maraqlıdır. Bütün bu aspektlər bir araya gəlir ki, Moskva və Bakı qeyd etdiyim belə bir son nəticədə maraqlı tərəflər kimi birgə fəaliyyət göstərir və bu, bir-birinin mövqelərinin əlaqələndirilməsini və qarşılıqlı nəzərə alınmasını nəzərdə tutur.

Rusiya ABŞ və Fransadan fərqli olaraq, Paşinyanın güvəndiyi ATƏT-in Minsk Qrupunun formatından imtina edib. Paris və Vaşinqton Minsk formatını Ermənistanın baş nazirinə Qarabağın bədnam “statusu” məsələsində pedal çevirmək imkanı vermək üçün tətbiq edirlər.

- Əliyevlə Paşinyan arasında Brüssel danışıqlarından sonra biz Moskva ilə Bakı və Moskva ilə İrəvan arasında ardıcıl təmasların olduğunu gördük. Putinlə Əliyev arasında telefon danışıqları, Rusiya və Ermənistan XİN rəhbərlərinin Moskvada sülh müqaviləsinin müzakirəsi, daha sonra Putinlə Paşinyan arasında görüş. Lavrovun xüsusi nümayəndəsi Bakıda sülh müqaviləsini müzakirə edib. Bu, o deməkdirmi ki, Putin və Paşinyan Vladivostokda sülh müqaviləsini müzakirə ediblər?

- Bəli, mütləq. Mən hesab edirəm ki, Putin və Paşinyan sülh müqaviləsi və ümumiyyətlə, üçtərəfli formatda əldə edilmiş bu razılaşmaların bütün spektri haqqında danışıblar. Paşinyanla Əliyev arasında Brüsseldə aparılan danışıqların nüansları da müzakirə olunub, baxmayaraq ki, əvvəllər Putinlə Əliyev arasında söhbət olub və Rusiya prezidenti baş verənlərdən xəbərdardır, ancaq Paşinyanın qiymətləndirmələrinə əsaslanmır.

Paşinyan üçün siyasi sabitlik vacibdir və o, bilmək istəyirdi - Ermənistan-Azərbaycan nizamlanması ilə bağlı Moskvanın mövqeyi fundamentaldır, yoxsa dəyişilə bilər?

Bu baxımdan hesab edirəm ki, Putin Paşinyana bir daha əmin olmaq imkanı verdi ki, Moskvanın bütün üçtərəfli sazişlər kompleksinin həyata keçirilməsi ilə bağlı mövqeyi fürsətçi deyil, əsas, fundamentaldır. Və Moskvanın bu mövqeyi İrəvanın sülh sazişi imzalaması baxımından müsbət təsir göstərməlidir.

- Vladimir Putin Qarabağın statusu ilə bağlı Nikol Paşinyana nə deyə bilərdi? Məlumata əsasən, Ermənistanın baş naziri bu məsələni qaldırmağa çalışıb.

- Rusiyanın bu məsələdə mövqeyi, təbii ki, dəyişməzdir. Qarabağın Azərbaycanın tərkib hissəsi kimi statusu təsdiqlənib. Putin bu barədə dəfələrlə danışıb. Və bu mövqe dəyişdirilə bilməz. Rusiya-Azərbaycan əməkdaşlığını müəyyən edən əsas sənədlərdə, xüsusən də Müttəfiqlik Əməkdaşlığı haqqında Bəyannamədə və digər sənədlərdə bu mövqe də öz təsdiqini tapır. Ona görə də hesab edirəm ki, Paşinyanın Moskvanın yanaşmalarını dəyişə biləcəyi ilə bağlı heç bir illüziyası yoxdur.

- Belə çıxır ki, indi Rusiya Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsi üzrə əməli vasitəçilik işinə başlayıb?

- Birbaşa deyək: axı praktik vasitəçilik hətta 10 noyabr 2020-ci ildən daha tez başladı. Biz isə bu siyasi xətti davam etdiririk, bu yeni deyil və birdən-birə deyil.

Təbii ki, biz sülh müqaviləsinin Rusiyanın vasitəçiliyi ilə imzalanacağını gözləyirik. Məntiqli olardı, biz qonşuyuq və Rusiya üçün vacibdir ki, qonşuları arasında sülh yaransın və region inkişaf edə bilsin.

Eyni zamanda, Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin imzalanmasının istənilən formatı sənədin Azərbaycanın irəli sürdüyü 5 əsas fundamental prinsipə əsaslanmasını nəzərdə tutur. Ermənistan isə nə müqaviləni imzalamadan əvvəl, nə onun imzalanması zamanı, nə də ondan sonra ona yenidən baxmamalı və sənədi imzalamaqla Ermənistanın üzərinə götürdüyü öhdəliklər gələcəkdə başqa şərhə yol verilmədən birmənalı olmalıdır.

- Bu yaxınlarda Azərbaycanın daha bir diversant qrupunu Ermənistana təhvil verməsi nəyə dəlalət edir?

- Bu, müəyyən dərəcədə Bakının münaqişədən sonrakı dövrdə nizamlanmaya konstruktiv və müsbət münasibətinin nümayişidir, Ermənistan rəhbərliyinə və Ermənistan cəmiyyətinə bir daha aydınlaşdırmaq üçün xoşməramlılıq nümayişidir ki, yalnız mehriban qonşuluq məntiqi ilə, öz öhdəliklərini yerinə yetirən Ermənistan gələcəkdə özləri üçün əlverişli vəziyyətə ümid edə bilər. Digər tərəfdən, bu, Azərbaycanın gücünün, öz haqlılığına inamının, mövqeyinin göstəricisidir. Bu, Azərbaycanın öz imici üzərində gördüyü işlər, bütövlükdə regionda sülh müqaviləsi və münaqişədən sonrakı nizamlanma məsələlərinə yanaşmalarının əksidir.

- Biz görürük ki, ABŞ və Aİ Ermənistan-Azərbaycan nizamlanmasına intensiv şəkildə siyasi “daxil olmaqda” davam edir. Bu yaxınlarda ABŞ-ın Qafqaz üzrə yeni xüsusi nümayəndəsi təyin edilib və o, həm də ATƏT-in Minsk Qrupunun ştatlardan olan həmsədri Filip Rikerdir. İndi Riker Ermənistana səfər edib, Azərbaycana gələcək, sonra Gürcüstana gedəcək. Ermənistanda isə o, ABŞ və Aİ-nin nizamlamada vasitəçilik edəcəyini bildirib. Rusiya üçün bu, təhlükəli səslənmirmi? Üstəlik, Rusiya Xarici İşlər Nazirliyi Qərbin nizamlanmaya müdaxilə etdiyini dəfələrlə birbaşa və ətraflı şərh edib.

- Onsuz da yanaşmalarınızı və prinsiplərinizi dəyişmədən, buna yanaşmağa dəyər. Aydındır ki, ABŞ və Aİ-də (Fransa Ermənistan-Azərbaycan məsələsinə qarışmaqda əsas liderdir) nüfuzlu erməni diasporu fəaliyyət göstərir ki, bu da başqa şeylərlə yanaşı, xarici siyasət qərarlarının formalaşdırılmasına və onların həyata keçirilməsinə müdaxilələr edir. Bu bir tərəfdən. Digər tərəfdən, ABŞ və Avropa İttifaqı da regionda baş verən hadisələrə təsir etmək istəyir. Məsələ ondadır ki, onlar hansı aspektdə təsir edəcəklər- müsbət və ya mənfi. Danışıqlar üçün Brüssel platformasını təqdim etmək bir şeydir, beynəlxalq hüquqa və onun maraqlarına zidd olaraq Azərbaycan üçün xoşagəlməz qərarlar qəbul etmək cəhdi tamam başqadır.

Ona görə də hesab edirəm ki, Azərbaycan ilə ABŞ və Avropa İttifaqı arasında konstruktiv əməkdaşlıq mümkün olduğu yerlərdə bu sahələrdə əməkdaşlıq edəcək. Amma harada söhbət güzəştdən, Azərbaycanın milli maraqlarına zərər vurmaqdan gedirsə, burada Bakı tamamilə möhkəmlənmiş konkret mövqe tutacaq - Qərbin buna zərər vuracaq, xüsusən də Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə ziyan vuracaq hər hansı təşəbbüsünü rədd etmək. Buna nə Qərb vasitəçiləri, nə də Ermənistan bir millimetr belə təsir edə bilməyəcək.

- Azərbaycan Ermənistanı sıxışdırmaq üçün həm Rusiya, həm də Aİ vasitəçiliyindən istifadə edirmi?

- Azərbaycan real siyasəti, siyasi uyğunluğu nəzərə alan, dünyanın ağ-qara olmadığını anlayan ölkədir. Amma Aİ güclü Azərbaycanda maraqlı deyil. Onun vəzifəsi vasitəçiliyini elə qurmaqdır ki, Azərbaycan Brüssel və Vaşinqtondan asılı olsun. Onların siyasətinin mahiyyəti də bundan ibarətdir.

Digər tərəfdən, belə bir siyasət çərçivəsində onlar Paşinyana və erməni separatçılarına maksimum köməklik göstərmək istərdilər. Ermənistan regionun ən zəif halqası kimi Qərb üçün Cənubi Qafqaza pəncərədir.

Qərbə sülh və sabitlik lazım deyil, onlara Ermənistan-Azərbaycan nizamlanmasında fəaliyyəti dayandırılmış dövlət lazımdır. Ermənistan uduzmasın ki, öhdəliklərini qismən də olsa yerinə yetirməsin. Yəni bu və ya digər şəkildə Qarabağ problemi qalsın. Belə ki, bu, Azərbaycana təzyiq rıçaqı, onun qıcıqlandırıcısı olsun ki, Qərbin planına görə, Qərbin hansısa təzyiqi altında Azərbaycanı daha mülayim etsin. Və biz çox yaxşı bilirik ki, müstəqil siyasət aparan hər hansı bir ölkə o cümlədən Azərbaycan belə kimi siyasət aparan bir ölkə qarşısında hər an istənilən şərt irəli sürülə bilər - istər siyasi müxalifət məsələsində, istərsə də “insan haqları” adlandırılan bu bədnam məsələdə və s. Güclü Azərbaycan Rusiyanın maraqlarına uyğundur, Aİ və ABŞ-ın deyil. Ona görə də Putin və Əliyev obyektiv müttəfiqdirlər. Bu, iki liderin əla şəxsi və dövlətlərarası münasibətlərinin olması fonunda baş verir. Bunun fonunda onlar üçtərəfli bəyanatlarda göstərilən nizamlanma prinsiplərinin fundamental mövqe tutduğu müttəfiqlər kimi çıxış edirlər.

- Rusiya, Azərbaycan və İran bu yaxınlarda Bakıda Şimal-Cənub nəqliyyat dəhlizinin yekun hissəsinin - Rəşt-Astaranın reallaşdırılması ilə bağlı razılığa gəliblər. Həmçinin Azərbaycan tərəfi bir daha qeyd edib ki, Cənubi Qafqazda nəqliyyat və iqtisadi əlaqələrin blokunun açılması (Zəngəzur dəhlizi) gələcəkdə “Şimal-Cənub”u genişləndirə bilər. Və ötən gün Azərbaycanın baş naziri ilk dəfə olaraq Aİİ Hökumətlərarası Şurasının iclasında iştirak edib və bildirib ki, Avrasiya İqtisadi İttifaqı dövlətləri Azərbaycanın nəqliyyat-logistika potensialından istifadə edə bilərlər (Cənubi Qafqazda blokun açılması sayəsində imkanlar da artacaq). Bütün bunlar nə deyir?

- Bu onu göstərir ki, Cənubi Qafqaz və Xəzəryanı regionlarda nəqliyyat kommunikasiyalarının blokdan çıxarılması və bərpası prosesləri gedir və heç kim onu ​​ləngidə bilməz. Ermənistan isə buna cəhd etməkdə davam edərsə, sadəcə olaraq, kənarda qalacaq, qatar gedəcək. Və bu həm də Ermənistanın nəhayət Zəngəzur dəhlizinin tikintisinə başlamaq istəyidir. Türkiyə artıq öz bölməsini qurmağa hazır olduğunu bildirib. Azərbaycan isə Türkiyə ilə, o cümlədən bu dəhliz vasitəsilə birləşdiriləcək. Rusiya üçün də faydalıdır. Və əslində Ermənistan üçün də. Zəngəzur dəhlizinin statusu, bir daha vurğulayıram, ekstraterritorial olmalıdır. Orada erməni sərhədçiləri olmamalıdır. Nəzarət Rusiya FSB-nin sərhədçiləri tərəfindən həyata keçiriləcək. Düşünürəm ki, bu, həm də Moskvanın bu layihəyə çox aydın yanaşmasıdır.

Qərblə qarşıdurmanın indiki geosiyasi şəraitində Rusiya üçün Şimal-Cənub beynəlxalq multimodal nəqliyyat dəhlizinin işə salınması vacibdir. Azərbaycanın Cənubi Qafqazda nəqliyyat və iqtisadi əlaqələrin blokunun açılmasının gələcəkdə Şimal-Cənub dəhlizinin genişləndirilməsinə imkan verəcəyini deməsi və Aİİ ölkələrinə öz nəqliyyat-logistika potensialından istifadə etməyi təklif etməsi onunla, o cümlədən Ermənistanla əməkdaşlığa açıq olmasından xəbər verir. Bakı öz konstruktiv yanaşması ilə İrəvan üçün yeni imkanlar açır.

Eyni zamanda, biz Rusiya-Türkiyə qarşılıqlı fəaliyyətinin güclənməsini (ən azı bu barədə bir sıra siqnallar) görürük. Bunu Ankaranın istifadə etdiyi siyasi ritorikadan, prezident Ərdoğanın son həftələrdə verdiyi açıqlamalardan görmək olar. Həm Rusiya, həm də Türkiyə dəyişən dünyada, yaranan çoxqütblülük şəraitində çox yaxından qarşılıqlı əlaqədədir. Bu da çox vacibdir. Bildiyiniz kimi, Rusiyanın daxilində ermənipərəst lobbi qrupları fəaliyyət göstərir, onlar “Böyük Turan” deyilən mövzunu və digər cəfəngiyyatları təxribata çevirməyə çalışırlar, amma yalnız uğursuz cəhdlər edə bilirlər. Deməliyəm ki, Rusiyadakı erməni lobbiçiləri indi əvvəlki mövqelərini itiriblər və Ermənistan-Azərbaycan nizamlanması yolunda proseslərə təsir edə bilməyəcəklər. Bu, Azərbaycanla Ermənistan arasında sülh müqaviləsinin imzalanması prosesinə müsbət təsir göstərəcək.

- Nikol Paşinyan Şərq İqtisadi Forumunda çıxış edərkən nədənsə konkret mövzuya toxundu - Qərbdə Ermənistan hakimiyyətinin rusiyapərəst, Rusiya üçün isə qərbpərəst imicinin təqdim olunmasını təmin etməyə çalışan qüvvələr var. Onun dediyinə görə isə bu belə deyil və İrəvan üçün əsas strateji müttəfiq Rusiyadır, lakin bu o demək deyil ki, biz ABŞ və Aİ ilə əməkdaşlıq etməyəcək. Hər şey qaydasındadırsa niyə bu mövzunu qaldırsın?

- Bu, Ermənistan ərazisində hələ də qalan biolaboratoriyalarla bağlı məsələlərlə əlaqəlidir. Paşinyan yelkənə bənzəyir- küləyin əsdiyi yerdən ora dönür, Ermənistanın baş naziri və lideri kimi siyasi olaraq sağ qalmaq üçün manevr taktikasından istifadə edir. Odur ki, Paşinyanın ənənəvi olaraq ziddiyyətli görünə bilən hərəkətlərinin, bəyanatlarının məntiqi “həm bizimkilər, həm də sizinkilər eynidir, biz oxuyub rəqs edəcəyik”də yatır. Ermənistanın siyasətinin mahiyyəti də bundan ibarətdir - siyasi və iqtisadi cəhətdən müxtəlif qüvvələrdən asılı olan zəif dövlət.

Tərcümə - Elçin Bayramlı

Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə “Azərbaycan Respublikasının dünya birliyinə inteqrasiyası, region ölkələri və digər dövlətlərlə, beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığının inkişaf etdirilməsi” istiqaməti çərçivəsində hazırlanıb