Bakıda tramvay yollarının çəkilməsi nələrə səbəb olacaq? - ARAŞDIRMA

Müasir şəhərsalma və nəqliyyat infrastrukturunun inkişafında ictimai nəqliyyat sistemlərinin rolu əvəzsizdir. Böyük şəhərlərdə əhalinin artması və nəqliyyat sıxlığının gündən-günə artması yeni və alternativ nəqliyyat vasitələrinin tətbiqini zəruri edir. Bu baxımdan, Bakı şəhərində tramvay və metrobus sistemlərinin yaradılması ideyası həm ekoloji, həm də sosial-iqtisadi baxımdan aktual və mühüm əhəmiyyət kəsb edir. Sürətli, rahat və qənaətcil ictimai nəqliyyat vasitələri kimi tanınan tramvay və metrobus xətləri, şəhərdaxili hərəkətliliyin optimallaşdırılması və avtomobil sıxlığının azaldılması istiqamətində mühüm rol oynaya bilər. Bu yazıda, Bakıda tramvay və metrobus nəqliyyat sistemlərinin yaradılmasının zəruriliyi, potensial üstünlükləri və tətbiq imkanları araşdırılacaq.

Tramvay şəhərin nəqliyyat sistemində aşağıdakı rolları oynaya bilər:

1. Yeni yaşayış zonaları üçün əsas xətt

2. Yeni məhəllələrə metro xəttinin çəkilməsi çətin və bahalı ola bilər, tramvay daha ucuz və sürətli qurula bilər.

3. Avtobuslar bəzən sıxlıqda ilişib qalır, tramvay üçün ayrılmış rels və prioritet siqnallar varsa, daha stabil və vaxtında nəqliyyat təmin edə bilər.

5. Yüksək sərnişin axını olan istiqamətlərdə tramvay avtobusların əvəzinə istifadə edilə bilər, beləliklə avtobus sıxlığını, dayanma‑başlanma səbəbi ilə yaranan gecikmələri azaldacaq.

Məsələ ilə bağlı nəqliyyat eksperti Aslan Əsədov SİA-ya açıqlamasında bildirib ki, tramvay və trolleybus xətlərinin çəkilməsi əlbəttə ki, şəhər infrastrukturuna töhfə verəcək, yeni imkanlar yaradacaq.

Onun sözlərinə görə, bu layihələr həm şəhər infrastrukturunda yeniliklərə, həm də turizm axınına və turizmin inkişafına müsbət təsir göstərəcək:

"Eyni zamanda, bu, nəqliyyat axınlarının tənzimlənməsi baxımından da önəmlidir. Planlaşdırmaya əsasən, ilk növbədə Bulvar ərazisindən, daha sonra Mehdiabad ərazisindən, “Seabreeze” və digər istiqamətlərdən xətlər çəkilməsi nəzərdə tutulur. Bütün bunlar nəqliyyatın inkişafına müsbət təsir edəcək, həmçinin şəhər mühitinə yeni ab-hava gətirəcək. Yəni, şəhər sakinlərinin gözləntilərinə uyğun kompleks bir nəqliyyat həlli formalaşacaq. Bununla yanaşı, nəqliyyat vasitələrinin hərəkət üstünlüyü və axınların düzgün bölüşdürülməsi də təmin olunacaq. Məsələn, metro artıq Bulvar ərazisindən və ya "Seabreeze" tərəfdən gələn insan axınını tənzimləmək üçün daha məqsədəuyğun olacaq. Bu layihələr kompleks yanaşma ilə insanların gündəlik həyatına birbaşa müsbət təsir göstərəcək və biz bunu çox müsbət dəyərləndiririk".

Tramvay xətlərinin çəkilməsi aşağıdakı üstünlükləri verə bilər:

1. Ətraf mühitin qorunması və hava keyfiyyətinin yaxşılaşması

Elektrik tramvayları tullantı qazları buraxmır, kollektiv nəqliyyatın iştirakını artırmaqla avtomobillərin istifadəsini azaldır → karbon, toz hissəcikləri və s. emissiyalarında azalma.

Səs-küy və vibrasiya avtobus və avtomobillərə nisbətən daha az ola bilər, xüsusilə müasir tramvay texnologiyasının tətbiq olunduğu yerlərdə.

2. Sərnişin tutumunun və səmərəliliyin artması

Tramvay adətən daha çox sərnişin daşıyır, xüsusilə pik saatlarda.

Sabit cədvəllə, prioritetləşdirilmiş siqnallar və mümkün müstəqil rels xətti varsa, tramvay avtobusdan daha stabildir.

Avtobusların qəza, yol sıxlığı, hava şəraiti kimi dəyişkən problemləri tramvaylara nisbətən daha az təsir edir.

3. İqtisadi təsirlər

İnfrastruktur yatırımları (rel sləri, dayanacaqlar, stansiyalar) yerli tikinti sektoruna iş imkanları yaradacaq.

Tram xətti olan bölgələrdə daşınmaz əmlakın dəyəri arta bilər.

Turizm baxımından estetik və rahat nəqliyyat xətti şəhərin imicini yaxşılaşdıra bilər.

4. Şəhərsalma baxımından: planlı inkişaf və şəhər formalaşması

Rels yollarının xətti boyunca yüksək sıxlıqla yaşayış və kommersiya sahələrinin inkişafı mümkündür (transit oriented development).

Avtomobil sıxlığının azaldılması və yol sahəsinin daha səmərəli istifadəsi – piyadalar, velosipedçilər, yaşıllıqlar üçün yer ayrılması.

İctimai nəqliyyatın əlçatanlığının artırılması – xüsusilə metro stansiyalarından və avtobus xətlərindən uzaq məhəllələr üçün.

Bəs, dünyada bu sistem necə tənzimlənib?

Dünyada tramvay sistemi bir çox şəhərdə *ictimai nəqliyyatın əsas dayaqlarından biri* kimi fəaliyyət göstərir və onun tənzimlənməsi *planlı şəhərsalma, müasir texnologiyalar və çevik idarəetmə* prinsiplərinə əsaslanır. Aşağıda müxtəlif ölkələrdən nümunələrlə bu sistemin necə tənzimləndiyini izah edirəm:

Almaniya (Berlin, Frankfurt, Dresden və s.)

İnteqrasiya edilmiş nəqliyyat sistemi:

Tramvaylar metro (U-Bahn), şəhər qatarları (S-Bahn) və avtobuslarla vahid bilet sistemi və cədvəllə birləşdirilir.

"Tram-train" modeli: Bəzi şəhərlərdə (məsələn, Karlsruhe) tramvay həm şəhər daxilində, həm də şəhərlərarası dəmir yolu şəbəkəsində hərəkət edir.

Fransa (Bordo, Paris, Strasburq)

"Şəhərsalma ilə sinxronlaşdırılmış" tramvay planlaması: yeni xətt çəkilməzdən əvvəl yaşayış və ticarət zonaları yenidən qurulur.

Dizayna və estetikaya böyük önəm verilir – relslər yaşıllıqlarla örtülür, tramvay vaqonları müasir və səssizdir.

Niderland (Amsterdam, Rotterdam)

Tramvaylar şəhəriçi əsas nəqliyyat vasitəsi sayılır – gündəlik minlərlə insan istifadə edir.

Tam inteqrasiya edilmiş bilet sistemi (OV-chipkaart) – metro, tramvay, avtobus və qatar eyni kartla idarə olunur.

Tramvay yolları çox vaxt piyada zonalarına paralel çəkilir, bu da şəhərin insan mərkəzli inkişafını dəstəkləyir.

Yaponiya

Tramvaylar kiçik və orta ölçülü şəhərlərdə geniş istifadə olunur (məsələn, Hiroshima, Nagasaki):

Çox dəqiq cədvəl və yüksək texniki dəqiqlik.

Sakit, sürətli və sıxlıq olmayan xidmət – sərnişin məmnuniyyəti çox yüksəkdir.

Yaşlı əhali üçün əlçatan nəqliyyat vasitəsi kimi önəmlidir.

Ətraf mühitlə uyğunlaşdırılmış sistemlər – enerji effektivliyi və təmiz texnologiyalar tətbiq olunur.

Türkiyə (İstanbul, Eskişehir, Antalya, İzmir)

Eskişehir və Antalya kimi şəhərlərdə tramvay sistemi yerli nəqliyyatın onurğa sütununa çevrilib.

İzmir tramvay xətləri ilə həm mərkəzi, həm də sahilboyu əraziləri birləşdirib.

İstanbulda T1 xətti (Kabataş–Bağcılar) həm turizm, həm də gündəlik nəqliyyat üçün əsas xəttdir.

Birləşmiş elektron bilet sistemləri (İstanbulkart, İzmirim Kart) vasitəsilə digər nəqliyyat növləri ilə inteqrasiya olunur.

Nəticə etibarilə, tramvaylar avtobuslara nisbətən daha çox sərnişin daşıya bilir. Pik saatlarda ictimai nəqliyyatda sıxlığın azaldılmasına kömək edəcək. Tramvay yolları rels üzərində hərəkət etdiyindən, yol sıxlığından az təsirlənir. Bu isə vaxtında gəlmə və stabil qrafik deməkdir – sərnişinlər üçün daha etibarlıdır. Tramvay marşrutları, metro stansiyalarına və əsas avtobus xətlərinə çatmayan ərazilərdə fəaliyyət göstərə bilər. Beləliklə, bütün şəhəri əhatə edən vahid nəqliyyat şəbəkəsi yaranacaq.