Trampın “qiymətli metal” şərti – BAXIŞ BUCAĞI

ABŞ prezidenti Rusiya və Ukrayna ilə “konstruktiv danışıqlar” elan edib

ABŞ prezidenti Donald Tramp bildirib ki, Rusiya və Ukrayna hakimiyyəti ilə “çox konstruktiv danışıqlar” gedir. Ağ Ev rəhbəri bu barədə Vaşinqtonda İsrailin baş naziri Binyamin Netanyahu ilə danışıqlardan sonra keçirilən mətbuat konfransında bildirib. “Biz Ukrayna ilə bağlı Rusiya və Ukrayna rəhbərliyi ilə çox yaxşı, çox konstruktiv danışıqlar aparırıq”, - Donald Tramp jurnalistlərə bildirib. Tramp Rusiya və Ukrayna nümayəndələri ilə planlaşdırılan görüşlər və təmaslar barədə danışıb. Onun sözlərinə görə, planlaşdırılan görüşlərin müzakirəsi “olduqca uğurla” gedir. Yanvarın 30-da Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov bildirib ki, Vladimir Putin və Donald Tramp hələlik telefonla danışmayıblar.

ABŞ prezidenti yorulmur

ABŞ prezidenti Donald Tramp Rusiya lideri Vladimir Putinlə danışıqlar aparmaq niyyətində olduğunu bir daha bəyan edərək, Ukraynadakı münaqişəyə son qoymaq üçün “mümkün olan hər şeyi edəcəyini” vəd edib. Onun sözlərinə görə, Vaşinqton Rusiya ilə Ukrayna böhranı ilə bağlı “çox ciddi müzakirələr aparır”. ABŞ-ın Ukrayna ilə bağlı əvvəlki siyasətindən əl çəkmək əzmini yeni administrasiyanın iki əsas üzvü: dövlət katibi Marko Rubio və prezidentin Ukrayna nizamlanması üzrə xüsusi nümayəndəsi Keyt Kelloq da təsdiqləyib. Vaşinqtonun getdikcə daha səs-küylü sülhməramlı ritorikası fonunda Moskva yüksək səviyyəli rəsmilər səviyyəsində təmasları təsdiqləmədən danışıqlar prosesinin perspektivlərini böyük təmkinlə qiymətləndirir. Rusiya XİN rəhbərinin müavini Sergey Ryabkovun sözlərinə görə, danışıqlarda “heç bir irəliləyiş yoxdur”.

Ağ Evdə jurnalistlərə açıqlama verən ABŞ prezidenti Donald Tramp növbəti dəfə Rusiya lideri ilə söhbət etmək niyyətində olduğunu bildirib. “Biz danışacağıq. Və ümid edirəm ki, biz fərq yaradacaq bir şey edəcəyik. Biz münaqişəyə son qoymaq istəyirik”, - deyə o bildirib. Tramp Ukrayna münaqişəsinin nizamlanmasına nail olmaq üçün Rusiya prezidenti Vladimir Putinlə birbaşa dialoqa sadiq qalır. “Biz danışacağıq. Və ümid edirəm ki, biz fərq yaradacaq bir şey edəcəyik. "Biz münaqişəyə son qoymaq istəyirik", bunu Ağ Evdə jurnalistlərə açıqlamasında prezident Tramp deyib. Yanvarın 20-də vəzifəyə başlamazdan əvvəl və ya sonra Vladimir Putinlə təmaslarının olub-olmaması ilə bağlı birbaşa suala cavab verməkdən imtina edən Tramp bildirib ki, Rusiya və ABŞ arasında “ciddi müzakirələr” artıq gedir. O, Ukrayna münaqişəsini “məntiqsiz” adlandırıb və Vaşinqtonda hakimiyyətdə Co Bayden yox, o olsaydı, münaqişənin başlamazması ilə bağlı çoxdankı tezisini təkrarlayıb.

Donald Trampın Ukrayna ilə bağlı yeni bəyanatları ümumilikdə onun bir çox əvvəlki bəyanatlarına uyğun gəlsə də, Moskva ilə Vaşinqton arasında ictimaiyyətə hesabat verməyi zəruri hesab etdiyi “ciddi müzakirələr”in qeyd edilməsi diqqət çəkir. Ağ Evin yeni təlimatlarının həyata keçirilməsində əsas rol oynayacaq onun komandasının iki üzvü də Ukrayna ilə bağlı açıqlamalar verib: ABŞ dövlət katibi Marko Rubio və Ukraynanın nizamlanması üzrə xüsusi elçi Keyt Kelloq. Onların bəyanatları yüksək vəzifəli şəxslər arasında dialoq başlamazdan əvvəl Vaşinqtonda təsəvvür edildiyi kimi gələcək Ukrayna nizamlanmasının şərtlərini ortaya qoymur, lakin ümumilikdə gələcək danışıqlar prosesinin, onun yekun hədəflərinin və müddətlərinin Tramp administrasiyasında necə göründüyünə işıq salır.

“Prezidentin mövqeyi ondan ibarətdir ki, bu, uzanan münaqişədir və ona son qoyulmalıdır. Və bu, danışıqlar yolu ilə tamamlanmalıdır. Bütün danışıqlarda tərəflər nədənsə imtina etməlidir. Bunu əvvəlcədən müzakirə etməyəcəyəm. Dövlət katibi Rubio jurnalist Megyn Kellyə deyib: "Bizi qarşıda keçmişdə gördüyümüz çətin diplomatik iş gözləyir və biz bu barədə realistik".

Marko Rubionun cavabının çox hissəsi Bayden administrasiyasının əvvəlki Ukrayna strategiyasını pisləyən tənqidə çevrilib və bunun əks məhsuldar olduğu ortaya çıxıb. “Ukrayna 100 il geriyə atılıb, enerji sistemi məhv edilib. Nə qədər ukraynalı Ukraynanı tərk edib indi başqa ölkələrdə yaşayır? "Onlar heç vaxt geri qayıtmayacaqlar", deyə Amerika diplomatiyasının yeni rəhbəri bildirib. “Düşünürəm ki, indi hətta demokratlar da başa düşüblər ki, Ukraynanın maliyyələşdirilməsi çıxılmaz nöqtədir və bəlkə də çıxılmaz vəziyyətdən daha pisdir. "Ukrayna dağıdılıb və getdikcə daha çox ərazi itirir", - o, davam edib.

Marko Rubionun dünyadakı ümumi vəziyyət və Donald Trampın Ağ Evdə olmadığı müddətdə baş verən dəyişikliklərlə bağlı qiymətləndirmələri əvvəlki prezident Bayden və onun administrasiyası üzvlərinin əvvəllər söylədiklərindən köklü şəkildə fərqlənir. Öz növbəsində, prezidentin Ukrayna üzrə xüsusi nümayəndəsi Keyt Kelloq Fox News-a verdiyi yeni müsahibəsində Donald Trampın Ukrayna nizamlanması ilə bağlı “irəliyə getmək, danışmağa və işə başlamaq üçün yaxşı, möhkəm planı var” fikrini ifadə edib. Keith Kelloq təfərrüatlara varmadan öz müdirinin addımlarını “master sövdələşmə” adlandırıb. "O, hara itələyəcəyini, hara itələməyəcəyini bilir, amma daha da vacibi, həm ukraynalılar, həm də ruslar üçün təsir rıçaqları yaradacaq", - Kelloq izah edib.

Rusiya-Ukrayna münaqişə necə həll ediləcək?

Onun müsahibəsində digər əsas məqam Ukrayna nizamlanmasında irəliləyiş üçün gözlənilən müddətin qeyd olunması olub. “Demək istərdim ki, söhbət ildən deyil, aylardan gedir. İnanmaq istərdim ki, biz qısa müddətdə nəyəsə nail ola bilərik. “Qısamüddətli” dedikdə nəyi nəzərdə tuturam? Mən 100 gündən sonra harada olduğumuzu müəyyən etmək istərdim: ya atəşkəs mərhələsində, ya da davamlı sülh mərhələsində" deyə Keith Kelloq qeyd edib. Eyni zamanda, o, yeni anti-Rusiya sanksiyalarının tətbiqi ehtimalına icazə verildiyini və “qərarın ABŞ prezidentinin ixtiyarında olduğunu” bildirib. Cənab Kelloqun sözlərinə görə, əvvəlki administrasiyanın Rusiyaya qarşı tətbiq etdiyi tədbirlər ən sərt tədbirlər deyildi: onları on ballıq şkala üzrə altı balla, icrasına nəzarəti isə üç balla qiymətləndirmək olar.

Ukrayna nizamlanması məsələsi ilə bağlı prezident Trampın özündən və ətrafından gələn çoxsaylı bəyanatlar fonunda Trampın komandasında bu məsələnin müzakirəsinin necə getdiyi ilə bağlı bəzi təfərrüatlar məlum olur. Belə ki, Reuters agentliyi Ağ Evdəki mənbələrə istinadən xəbər verir ki, Amerikanın yeni administrasiyası daxilində yekun nizamlanmaya qədər atəşkəsdə israrlı olub-olmaması ilə bağlı müzakirələr gedir. Bundan əlavə, agentliyin məlumatına görə, Keyt Kelloq və Ağ Evin digər rəsmiləri Rusiya ilə atəşkəsin ilkin mərhələsində Ukraynanı prezident seçkiləri keçirməyə təşviq edib-etməməyi müzakirə edirlər. “Ukraynada prezident seçkiləri keçirilərsə, qalib Moskva ilə uzunmüddətli saziş üzrə danışıqlar aparmaq vəzifəsini öz üzərinə götürə bilər”, - Reuters xəbər verir. Xatırladaq ki, prezident Zelenskinin səlahiyyət müddəti ötən il mayın 20-də başa çatıb, lakin hərbi vəziyyətə əsaslanaraq yeni seçkilər ləğv edilib.

Rusiya-ABŞ dialoqunda çətinliklər

Kiyev Moskva və Vaşinqtonun Ukraynanın iştirakı olmadan Ukrayna nizamlanmasına dair danışıqlar aparacağından qorxur. Vladimir Zelenski Associated Press-ə müsahibəsində bu məsələyə münasibətini bildirib. “Biz ruslarla hansısa söhbət formatına keçməliyik. Və mən ABŞ, Ukrayna və Rusiyanı danışıqlar masası arxasında görmək istərdim. Avropa Birliyinin də səsi eşidilməlidir. “Düşünürəm ki, bu, ədalətli və effektiv olardı”, - deyə Ukrayna prezidenti bildirib.

Bu arada Vaşinqton getdikcə ABŞ və Rusiya prezidentləri arasında gələcək dialoqdan danışarkən, Moskva danışıqlar prosesinin perspektivlərini böyük təmkinlə dəyərləndirir. Yanvarın 20-də Rusiya Təhlükəsizlik Şurasının iclasında Vladimir Putinin qeyd etdiyi kimi, Moskva ABŞ-ın yeni administrasiyası ilə dialoqa açıqdır, lakin ən əsası böhranın əsas səbəblərini aradan qaldırmaqdır. O, həmçinin təsdiqləyib ki, Rusiya prezident Tramp və komandasının təmasları bərpa etmək istəyi, habelə üçüncü dünya müharibəsinin qarşısının alınması zərurəti barədə bəyanatlarını nəzərə alır.

Ukrayna prezident aparatındakı mənbə çərşənbə axşamı jurnalistlərə Ukrayna lideri Vladimir Zelenskinin ötən ilin oktyabrında təqdim etdiyi “qələbə planı”nda əks olunan müvafiq resursların birgə çıxarılması ideyasının olduğunu təsdiqləyib. 2024-cü ilin payızında, hətta ABŞ prezident seçkilərindən əvvəl Zelenski Trampla bu məsələni müzakirə edib. “Bu, qələbə planının bir hissəsi idi. Bizim xüsusi ehtiyatlarımız var, xüsusən nadir torpaq ehtiyatlarımız - uran, litium, titan. Və bunun Rusiyanın əlinə keçməməsi vacibdir”, - OP nümayəndəsi qeyd edib. O, həmçinin əlavə edib ki, yuxarıda qeyd olunan resursların Rusiya Federasiyasından qorunmasını təmin etmək üçün Ukrayna ilk növbədə təhlükəsizlik zəmanətlərini verməlidir.

Eyni zamanda, Ukraynanın aparıcı agentliklərindən biri qiymətli daşların bu gün yüksək texnologiyalı sənayelərdə, o cümlədən elektronika (smartfonlar, noutbuklar) və elektrik nəqliyyat vasitələrinin istehsalında, habelə kosmik və müdafiə sistemlərinin (radarlar, lazerlər) istehsalında geniş istifadə edildiyinə dair izahat dərc etdi. Xüsusilə, Ukraynada müxtəlif məhsulların (smartfonlardan döyüş təyyarələrinə qədər) istehsalında istifadə olunan litium yataqları Avropada ən böyük hesab olunur və 500 min ton qiymətləndirilir. Və burada qeyd etmək yerinə düşərdi ki, Donetsk və Luqansk vilayətləri 2022-ci ilin payızında keçirilən “referendumlar” nəticəsində Rusiya Federasiyasının tərkibinə daxil olublar. Eyni zamanda, son vaxtlar cəbhədə davam edən irəliləyişlər səbəbindən Rusiya Silahlı Qüvvələrinin bölmələri Dnepropetrovsk vilayəti ilə sərhəddən bir neçə kilometr aralıda olublar.

Bu baxımdan, ABŞ Prezidentinin Ukrayna üzrə xüsusi nümayəndəsi Keyt Kelloqun Kiyevi təşvişə salan Ukraynada yeni seçkilərin keçirilməsi zərurəti ilə bağlı son bəyanatlarından sonra Donald Trampın məlum taktikasına sadiq qalaraq Moskvanı da dolayı yolla hədələməyə qərar verdiyini güman etmək ağlabatan görünür. Üstəlik, bir gün əvvəl Qərb mediası qısa fasilədən sonra Vaşinqtonun Kiyevə hərbi yardımın çatdırılmasını bərpa etdiyini, baxmayaraq ki, Tramp administrasiyası onların dayandırıldığını rəsmən açıqlamayıb. Ancaq bütün bunlar o deməkdirmi ki, o, digər regionlarda kifayət qədər geniş yayılmış eyni nadir torpaq metalları üzərində Rusiya ilə döyüşməyə hazırdır? Yoxsa Ağ Ev rəhbərinin bəyanatları daha çox daxili auditoriya üçün nəzərdə tutulub və onun əvvəlki Amerika administrasiyasının artıq elan etdiyi yardıma görə Kiyev hakimiyyətindən müəyyən ödəniş almaq əzmini təsdiqləmək məqsədi daşıyır?

Bəlli olur ki, komanda üzvlərinin formalaşdırılması və rəsmən təsdiqlənməsi prosesini davam etdirən Tramp administrasiyası hələ də Ukrayna məsələsinə öz yanaşmasını müəyyən etməyib. Buna görə də, onun nümayəndələri sonrakı danışıqlar və gələcək sövdələşmələr üçün suallar atmağa davam edirlər. Üstəlik, görünür, Vaşinqton bu gün Rusiyanın da öz milli maraqlarına malik olduğunu tam başa düşmür və ya başa düşmək istəmir ki, bu da Rusiya prezidentinin həm 2021-ci ilin dekabrında, həm də 2024-cü ilin iyununda qeyd etdiyi Ukrayna böhranının həlli üçün zəruri şərtləri müəyyən edir. Belə bir şəraitdə Ağ Ev müxtəlif növ yüksək səsli bəyanatlar da daxil olmaqla bir növ diplomatik səslənmə həyata keçirir. Bu səs-küy, yəqin ki, ABŞ-ın xüsusi nümayəndəsi Keyt Kelloqun fevralın ortalarında Ukrayna və Avropa paytaxtlarına səfəri çərçivəsində davam edəcək.

Rusiya prezidentinin mətbuat katibi Dmitri Peskov çərşənbə axşamı jurnalistlərə Ağ Ev rəhbərinin çox danışılan təklifini şərh edərkən qeyd edib ki, onun sözləri Ukraynanın nadir torpaq metallarına marağını təsdiqləyir və əslində hərbi yardım almağa çağırışı nəzərdə tutur.

V.VƏLİYEV