Köç edənlər və bunun qarşısında ACİZ QALAN ERMƏNİSTAN - TƏHLİL

İnpulsiv erməni xalqı artıq rasional olmaq barədə qəti qərara gəlməli və seçim etməlidir. Bütün dünyanın diqqətini cəlb etmək, hansısa uydurmaları şişirtmək, sonda da ağır nəticələrlə qarşılaşıb məyus olmaq bu xalq üçün xarakterikdir və qanunsuz, qəbuledilməz hərəkətlərinin məntiqi nəticəsi olaraq hər dəfə üzləşdikləri faciələrdən düzgün, məntiqi nəticələr çıxarmamaları onları daha böyük faciələrə sürükləyir. Ötən əsrin əvvəllərində torpaq iddiasına düşən ermənilər başlarına gələnlərdən, itgilərindən, ərazilərimizdən qovulmalarından düzgün nəticə çıxarsaydılar, yenə də xam xəyallara düşüb torpaq iddiasına düşməsəydilər 44 günlük müharibədə başlarına dəmir yumruq enməzdi və növbəti faiciəni yaşamazdılar.

Diqqətə çatdıraq ki, impulsiv pozuntulara kleptomaniya, yəni oğurlama xəstəliyi də daxildir və görünür, bu xəstəliyə düçar olanlar başqalarının torpaqlarını ələ keçirmək, oğurlamaq istəklərini dəf edə, bunun öhdəsindən gələ bilmirlər. Əks halda normal şəkildə, özü də zamanında torpaqlarımızdan çəkilib gedərdilər və indi kütləvi köç etmək məcburiyyətində qalmazdılar. Bu məcburiyyət isə onlar üçün əlbəttə ki, heç də arzuolunan sayıla biməz, çünki belə vəziyyətdə dərhal məskunlaşma kimi yeni problemlərlə üzləşməli olurlar. Təbii ki, bu hal onların özlərinin günahı ucbatından yaranıb və şəraiti özləri belə yaradıblar, özləri də altını çəkmək məcburiyyətindədirlər və Ermənistan hakimiyyəti zamanında bunu nəzərə almalı idi ki, indi kütləvi köç edənlərin məskunlaşdırılması, sosial problemlərinin həll edilməsi kimi çox çətin problemlərlə qarşılaşmayaydı.

Azərbaycan tərəfi heç zaman etnik təmizləmə siyasəti yürütməyib Ermənistan kimi, əksinə, sivil qaldada köç edilməsinə hətta imkan da yaradıb, baxmayaraq ki, bunun əksini ötən əsrin sonlarında xalqımıza qarşı onlar ediblər. Xocalı faciəsi kimi dünyada tayı-bərabəri olmayan bir soyqırımın törədilməsindən sonra, indi bizim torpaqlarımızdan ermənilərin sivil qaydada köç etməsi Azərbaycanın dünyəvi, hüquqi, demokratik, humanist bir dövlət olduğunu təsdiqləyir. İkinci Qarabağ müharibəsində üzləşdikləri məğlubiyyətdən, imzaladıqları kapitulysiya sənədindən sonra, bir zaman torpaqlarımızı işğal edərək qanunsuz şəkildə məskunlaşanlara torpaqlarımızı dinc şəkildə tərk etmək imkanı verildi. Məsələ burasındadır ki, bu humanizmdən düzgün nəticə çıxarmayanlar köçməmişdən öncə həmin ərazilərdə yanğınlar törətdilər, evləri, meşələri, hətta həyətyanı sahədəki ağacları belə yandırıb sonra ərazilərimizi tərk etdilər. Bundan heç utanmadılar, əks halda indi Laçın rayonu ərazisində də köç etməzdən öncə bunu etməzdilər. Onu da diqqətə çatdıraq ki, piromaniya, yəni, qəsdən yanğın çıxarma xəstəliyi də məhz impulsiv pozuntulara aiddir və görünür, bu pozuntulardan qurtarmaq niyyəti yoxdur.

Tarixi faktlar təsdiq edir ki, köç etmək ermənilər, daha dəqiq desək, haylar üçün adi hal hesab olunub və bu toplum köç etməyə öyrəncəlidir. Onlar çox asanlıqla köçə bilirlər və köç onların milli arxetiplərini, milli metaforalarını təşkil edir. Türkmənçay müqaviləsindən sonra bölgəyə köçürülən ermənilərin bütün yükünü bir ədəd eşşəyə asanlıqla yükləyib ərazilərimizə gəlmələri, məskunlaşmaları onların köç etməyə necə alışqan olduqlarını təsdiq edir. Bu kimi tarixi faktlar hayların tarixində çoxdur və onların vətənsiz olduğunu göstərir. Eşşəyin üzərində gətirdikləri yüklə dövlət qurmaq istəkləri də vətənsizlik kompleksinin təzahürüdür. Doğrudur, tərəkəmə adətlərindən sayılan köç etmək ənənəsi barədə də məlumatlıyıq, amma bu köç hayların yerdəyişməsi ilə müqaisəyə gələ bilməz. Əvvəla, tərəkəmə adətlərinə görə, yəni heyvandarlıqla məşğul olma səbəbindən bir qrup insanlar arandan-yaylağa, yaxud da əksinə, yaylaqdan-arana köç ediblər və bu məşğulluqla bağlı olub. Digər tərəfdən də həmin tərəkəmə adətinin icrası zamanı insanlar öz vətənində köç ediblər, başqalarının torpaqlarına köçürülməyiblər. Ən əsası isə, həmin adətləri, tərəkəmə adətlərini icra edənlər bunu mədəni şəkildə ediblər, yaşadıqları yeri tərk edəndə səliqəsini belə pozmadan tərk ediblər, həmin əraziləri haylar kimi yandırmaqla yox. İndi ərazilərimizin qalan hissəsini də tərk edənlər əvvəlkilər kimi yandıraraq tərk edirlərsə, bu onların köç mədəniyyətini, daha doğrusu, mədəniyyətsiziyini ortaya qoyur. Aranda yaşadıqları öz evlərini, məskunlaşdıqları öz ərazilərini səliqə-sahman yaradaraq tərk edən tərəkəmə adətini icra edənlər yaylağa da öz evlərinə yola düşürlər, özü də bayram əhval-ruhiyyəsi ilə. Köç edənlər isə ənənələrinə uyğun olaraq indi də eşşəyi yüklədikləri kimi, müxtəlif minik maşınlarını yükləyirlər və ah-nalə içərisində, yaşadıqları yerləri yandıraraq, özü də özgə qapısına üz tutaraq köçürlər.

Onu da diqqətə çatdıraq ki, köç edən ermənilər artıq Ermənistan üçün böyük yük hesab olunur. Necə qarşılanacağı, harada və necə məşkunlaşdırılacaqları da sual altındadır. Onların yerləşdirilməsi bəlli olsa belə, bunun öhdəsindən səfalət içərisində olan ölkə gələ biləcəkmi? Ermənistanın yox dərəcəsində olan dövlət büdcəsi köç edənləri yerbəyer etmək üçün hansı vəsaitə sahibdir ki, bu məsələni həll etsin? İqtisadi cəhətdən tənəzzül içərisində olan ölkənin əlavə qayğılarla qayğılanması təbii ki, böyük yükdür. Ermənistan indi növbəti sınaq qarşısındadır və bu yükün öhdəsindən gələcəyinə kimsənin ümidi yoxdur.

Təkcə məskunlaşma deyil, köç edənlərin digər sosial məsələlərinin həlli də olduqca vacib məsələdir. Nəzərə almaq lazımdır ki, köç edənlər məşkünlaşdırılsa belə, onların yaşayışı ilə, dolanışığı ilə bağlı problemlərlə qarşılşacaqları da qaçılmazdır. Əvvəla, Ermənistanın vəziyyəti elə həddə deyil ki, sosial məsələlərin həllinin öhdəsindən gəlsin. Ermənistana üz tutanların kommunal xərclərinin belə öhdəsindən bu ölkənin gələcəyi inandırıcı deyil. Digər tərəfdən də, onların məşğulluq məsələlərinin həllinə özlərinin də ümidləri yoxdur. Belə bir çətin durum Ermənistan kimi ölkə üçün, sözün əsl mənasında, elə faciə həddindədir. Bu vəziyyət sosial partlayışların başlanması, hətta vətəndaş qarşıdurmalarının yaranması üçün əsaslı zəmin deməkdir. Onsuz da səbr kasası dolan erməni xalqı bu dəfə tamamilə dərin problemlərlə, sıxıntılarla qarşılaşırsa, deməli, mitinqlər, qarşıdurmalar gözləniləndir.

Dünyanın inkişaf etmiş ölkələri qida təhlükəsizliyi barədə həyəcan təbili çaldığı bir vaxtda, buna görə qayğılandığı bir zamanda Ermənistan kimi çılız bir ölkə bunun öhdəsindən çətin ki, gəlsin. Üstəlik, xeyli erməni əsilli Ermənistana üz tutursa, köç edirsə, bunun təminatı da müşkülə çevrilir. Köç edənlər Ermənistan üçün əlavə bir yükə çevrilib və indi bu ölkə hakimiyyətinin, bu dövlətin yetərincə problemləri ortaya çıxıb.

Bir zamanlar eşşəyin üstündə köç edən haylar Qafqaz xalqlarının hər hansı nümayəndəsinin qapısında nökər kimi işləyib dolanışıqlarını təmin edirdilərsə, indi buna da ümidləri yoxdur. Əvvəla ona görə ki, artıq hansısa xalqın nümayəndəsinin qapısına üz tutmaq şansları yoxdur və özününküləri narahat etmək məcburiyyətindədirlər. Digər tərəfdən də, üz tutduqları məkanda yaşayanlar özləri-özlərini təmin edə bilirlərmi ki, hələ üstəlik köç edənlərin də təminatı üçün fikirləşsinlər? Yaxud Ermənistanda işsizlik problemi ilə üz-üzə olanlar azdır ki, indi oraya üz tutanlar üçün də yer qalsın? Belə məlum olar ki, hələ daha çətin vəziyyət qarşıdadır və Ermənistan bunun qarşısında necə dayanacağı barədə əməlli-başlı düşünməlidir.

Kimdir günahkar və niyə belə bir hal yaranıb? Bir zamanlar işğal etdikləri torpaqlara erməni əsilliləri dolduranlar hansı ağılla bunu edirdilər? “Özgə atına minən tez düşər” zərb məsəlində olduğu kimi, ermənilər indi əraziləri tərk etmək məcburiyyətindədirlər və başqa çarələri yoxdur, amma onları həmin ərazilərə, daha dəqiq desək, bizim ərazilərimizə yerləşdirənlər vaxtında bunu anlamalı idilər. Anlamalı idilər ki, bu torpaqlar onlara məxsus olmayıb və olmayacaq da. Deməli, nə vaxtsa, gec-tez həmin əraziləri tərk etməli idilər. Tərk edəcəkləri təqdirdə harda məskunlaşdırılacaqları barədə düşünülmüşdümü? Heç şübhəsiz ki, düşünülməmişdi. Çünki özlərini ağıllı kimi göstərmək istəsələr də, bu qədər sadə həqiqəti anlaya bilməyiblər və indi bunun acısını çəkməlidirlər.

Müəllif: İnam Hacıyev

Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə