Rusiya politoloqu: Ermənilər ya Azərbaycan vətəndaşı kimi qalacaq, ya da gedəcək” - MÜSAHİBƏ

Sankt-Peterburq Dövlət Universitetinin “Postsovet məkanında beynəlxalq münasibətlər kafedrası”nın professoru, tarix elmləri doktoru Niyazi Niyazov Pravda.Ru studiyasında fikirlərini bölüşüb. Müsahibənin növbəti hissəsini də təqdim edirik.

Müsahibənin əvvəlini oxuyun:

1-ci hissə - https://sia.az/az/news/politics/840666.html

2-ci hissə - https://sia.az/az/news/politics/840910.html

3-cü hissə - https://sia.az/az/news/politics/841021.html

- Nəticədə Dağlıq Qarabağ Azərbaycanın bir hissəsi olaraq hansı statusu alacaq? Mədəni muxtariyyət olacaqmı?

- Mədəni muxtariyyət çox maraqlı bir termindir. Çox güman ki, bunların hazırda Dağlıq Qarabağda kompakt şəkildə yaşayan, ölkənin bərabərhüquqlu vətəndaşları olacağından danışırıq.

Məsələn, Azərbaycan ərazisində təxminən 120 min rus yaşayır, Azərbaycan vətəndaşlığı var və çox mədəni muxtariyyətə sahib deyillər. Bir növ təşkilat var, kilsələr var. Məsələn, Azərbaycanın şimalında dağ yəhudiləri kompakt şəkildə yaşayırlar. Onların da özlərinin heç bir muxtariyyəti yoxdur, hamısı Azərbaycan vətəndaşıdır, eyni zamanda kompakt yaşayırlar.

Eyni şey yəqin ki, burada da baş verəcəkdir. Qalmaq istəyirsənsə, bu ölkənin qanunlarını, bu ölkənin vətəndaşlığını qəbul etməlisən.

Xarici vətəndaş kimi qalmaq istəyirsinizsə, xarici vətəndaş kimi qalırsınız, məsələn, Ermənistan Respublikasının vətəndaşı olaraq.

Ancaq belə bir qərar verərkən hər hansı bir dövlətdə üstünlüklərin əvvəlcə öz vətəndaşlarına, sonra digərlərinə verildiyini başa düşmək lazımdır. Vergi sahələri, güzəştlər, kreditlər və s.

Ən çox ehtimal olunan model budur.

- Yəni Baltikyanı ölkələrdə olduğu kimi vətəndaş olmaya bilər?

- Azərbaycanda belə deyil. Sadəcə, Baltikyanı ölkələrdən fərqli olaraq, burada avtomatik olaraq vətəndaşlıq verməyə hazırdırlar, hətta bir insanın bu dili bildiyini soruşmayacaqlar.

Bu problem Azərbaycanda yoxdur- yaşamaq üçün qalmaq istəyirsinizsə, vətəndaşlıq, pasport alın, zəhmət olmasa o torpaqlarda, həmişə yaşadığınız yaşayış məntəqələrində yaşayın.

- Bəs Qarabağ erməniləri bu təkliflə razılaşmırlarsa?

- İki yolu var: ya bu ölkənin qanunlarına tabe olmaq, ya da köç etmək. Bütün dövlətlərdə belədir. Rusiyada, məsələn, Rusiya Federasiyasının gücünün Şimali Qafqazda daha da artası ilə razılaşmayanlar da var. Bu cür ekstremist ünsürlər var və onlara qarşı mübarizə aparırlar və burada da eyni olacaq.

Kimsə, məsələn, silah götürməyə çalışırsa, o zaman rus sülhməramlıları buna icazə verməyəcəklər. Əminəm ki, burada tərəflərin indi fəal şəkildə inkişaf etməyə başlatdığı qarşılıqlı iqtisadi əməkdaşlıq məsələləri rol oynayacaq.

Əlbətdə bu, hər iki millətin nümayəndələri üçün indi mümkünsüz görünür, çünki müharibə ağrısı, itki ağrısı çox ciddidir və hər iki dövlətin səlahiyyətlilərinə meydan oxuyur. Ancaq bu, tam olaraq siyasi bacarıqdır: dövlətçiliyin nə qədər canlı olduğunu nümayiş etdirməkdir.

- Türkiyə Ermənistanın blokadasını götürəcəkmi?

- Bütün proseslər, xüsusilə nəqliyyat dəhlizi işə başlayarsa, Türkiyə onu aradan qaldıracaq.

- Bəs Türkiyə sülhməramlıları? Əliyev Ərdoğana söz verdi ki, onlar da orada olacaqlar. Türkiyə orada bir müşahidəçi kimi iştirak etməsi lazım olduğunu söyləyir və Rusiya deyir: yox, biz sizi burada görmürük. Bu haqda nə düşünürsünüz?

- Əvvəldən, döyüş əməliyyatlarının ilk günlərindən aydın oldu ki, münaqişənin həllində və Qarabağ ətrafındakı razılaşmaların təminatçıları məsələlərində təkcə Rusiya deyil, Türkiyə də danışacaqdır. Və Türkiyə çıxış etməyə davam edir. Sizi əmin edirəm ki, Qarabağda türk sülhməramlıları olacaq, bu birmənalıdır.

Türkiyə qoşunlarının birbaşa Qarabağın dağlıq hissəsində görünəcəyini söyləmək çətindir, lakin nəzəri cəhətdən, gələcəkdə söhbət azərbaycanlı qaçqınların qayıtmasından gedəcəksə, böyük ehtimalla, Azərbaycan tərəfi heç olmasa bu insanların qorunmasını israr edəcəkdir- ya Azərbaycan ordusu özü bunu etməlidir, ya da rus və türk sülhməramlıları birlikdə bunu etməlidir. Çünki deyək ki, Azərbaycanda bir çox insan rus sülhməramlılarına etibar etmir. Bu sirr deyil.

Beləliklə, türk sülhməramlıları tezliklə Azərbaycanda olacaqlar, bu bir həqiqətdir.

Bir daha təkrar edirəm: orada böyük geoiqtisadi dəyişikliklərin, o cümlədən Türkiyənin ən azı EurAsEC-də müşahidəçi qismində iştirakı və s. daxil olmaqla ümumilikdə Avrasiya məkanındakı inteqrasiya proseslərində öz əksini tapdığını nəzərə alsaq, bu, Türkiyəsiz olmaz.

Kimsə bəyənir, bəyənmir, fərqi yoxdur, bu, günün reallığıdır.

Türkiyə regionda çox ciddi bir oyunçudur. Rusiya və Türkiyənin Qərbi və Qərb dəyərlərini rədd etmələri də daxil olmaqla bir çox əlaqə nöqtəsi var.

Və Rusiyanın faktiki olaraq bu bölgədə başqa müttəfiqləri yoxdur, çünki İran çox zəifdir və iqtisadi inteqrasiyada iştirakı heç bir üstünlük vermir.

Biz də İranı çiyinlərimizə qoyuruq. Və bu 3 milyonluq Ermənistan deyil, bu, daha böyük bir yükdür.

Türkiyə bu cəhətdən bir müttəfiqdir, hətta müttəfiq olmasa belə, kifayət qədər zəngin iqtisadi potensiala sahib olan, Rusiya ilə münasibətləri yaxşılaşan və ciddi əməkdaşlıq perspektivləri açılan bir ortaqdır. Ona görə də, Türkiyənin mövqeyindən də çox şey asılıdır.

Tərcümə: Elçin Bayramlı