News.Ru: İrəvanın Qarabağdakı prosesi dini qarşıdurma kimi qələmə vermə cəhdi uğursuzdur - RƏY

İqor Nikifirov: Qafqazda din faktoru: Vasitəçiləri cəlb etmək üçün atəşlə oynamaq qadağandır

Rusiyanın nüfuzlu informasiya agentliklərindən olan News.Ru Ermənistanın Qarabağdakı müharibəni dini zəmində təqdim etmə cəhdlərinin mahiyyəti və bunun əsassız və təhlükəli olduğunu ifşa edən məqalə dərc edib. Agentliyin analitiki İqor Nikifirov öz təhlilində bunu İrəvanın odla oynaması kimi xarakterizə edib. Yazını təqdim edirik...

Ermənistan Rusiyanı Dağlıq Qarabağdakı münaqişəyə sürükləməyə çalışmağa davam edir. Şuşadakı bir xristian kilsəsinə zərər dəyməsindən sonra İrəvan Moskvanın xristian dəyərlərinin müdafiəçisi kimi nüfuzunu vurğulayaraq yeni- dini bir kart oynamağa başladı. Erməni tərəfi baş verənləri müsəlman və xristian dünyaları arasındakı qarşıdurma kimi təqdim etməyə çalışır, ancaq hadisələrin belə bir stereotip mənzərəsi tənqidlərə tab gətirmir.

Keçən həftə erməni tərəfi Azərbaycanı, BMT-nin 4 qətnaməsinə əsasən, Ermənistan tərəfindən işğal edilmiş Azərbaycan ərazisi kimi tanınan ərazidə yerləşən Erməni Apostol Kilsəsi üçün əlamətdar yer olan Şuşadakı Müqəddəs Xristos Katedralını atəşə tutmaqda günahlandırdı. İrəvanın guya Suriyadan gətirilən sünni yaraqlıları ilə bağlı davamlı açıqlamaları ilə bir araya gəldikdə, bu ritorika, qarşıdurmada dini bir kök tapmaq cəhdinə bənzəyir.

Əvvəla, Şuşadakı məbədi vurmaq niyyətini sübut etmək mümkün deyil. Kilsə döyüş zonasındadır, buna görə ona təsadüfi mərminin zərər vurmasını istisna etmək olmaz. Eyni zamanda, Ermənistan nəinki cəbhəyə yaxın olan Tərtər şəhərinə, hətta Azərbaycanın dərinliklərində yerləşən Gəncə və Mingəçevir şəhərlərinə operativ-taktiki raket sistemləri ilə atəş etməkdən çəkinmir və bu da mülki şəxslərin ölümünə səbəb olur. Bu cür hərəkətlərin məqsədi aydındır- Bakını birbaşa Ermənistan ərazilərini vurmağa təhrik etmək, bu da İrəvana KTMT çərçivəsində Moskvanın köməyini tələb etmək üçün əsas verəcəkdir.

Bununla birlikdə, yalnız münaqişəni beynəlmiləlləşdirmə cəhdləri ilə deyil, eyni zamanda, inam amilindən istifadə etmək istəyi ilə əlaqəli digər vasitələrdən də istifadə etmək mümkün deyil. Qarabağda baş verənlər, erməni mətbuatı və lobbistləri tərəfindən Azərbaycan və Türkiyənin müsəlman birliyinin "qardaş xristian xalqı"na düşmənçilik və hətta bəzən sünni Türkiyənin şiə İrana qarşı apardığı bir mübarizə kimi təqdim olunur. Mütəxəssislər üçün bu tezislər absurd görünür: nüfuzlu rus İslam alimi Aleksey Malaşenkonun qeyd etdiyi kimi, “Qarabağ münaqişəsində şiələr və sünnilərin qarşı-qarşıya durma fikrinin müəllifinə daha ağıllı kitab oxumağı tövsiyə edilə bilər”.

Dini amildən istifadə odla oynamaqdır, bu da müxtəlif narahat suallar yaradır. Həqiqətən, xristianlığa müraciət ediriksə, anlamalıyıq ki, Erməni Pravoslav Kilsəsinin ruslarla münasibətləri kifayət qədər ziddiyyətlidir. Ermənistanda kilsə Monofizit olduğundan, yəni Məsihin ikili deyil, tək, ilahi və insani təbiətini tanıyır. Və bu, əsas ziddiyyətlərdən yalnız biridir. İlahiyyat doktoru, baş keşiş Oleq Davydenkov ermənilərlə "dogmatik dialoq" un çıxılmaz vəziyyətə gəldiyini etiraf edir.

Sakinlərinin 90%-dən çoxunun özlərini müsəlman kimi tanıdığını nəzərə alsaq da, Azərbaycan dünyəvi dövlət hesab olunur. Bakı, Azərbaycan, bütün konfessiyalara, o cümlədən xristian konfessiyalarına qarşı tolerantlığı ilə tanınır. 1998-ci ildə Rus Pravoslav Kilsəsinin Bakı və Xəzər Yeparxiyası yenidən quruldu və o vaxtdan bəri, Pravoslav mənbələrinə görə kilsələrin bərpası və bərpası sahəsində səlahiyyətlilərlə səmərəli əməkdaşlıq edilir.

Üstəlik, Rus Pravoslav Kilsəsinin Bakı və Azərbaycan Yeparxiyalarının mətbuat katibi Konstantin Pominov Ermənistan ordusu tərəfindən Tərtərdəki cənazə mərasiminin atəşə tutulmasına və nəticədə dinc insanların ölməsinə xüsusilə diqqət çəkərək, Azərbaycandakı dinc yaşayış yerlərinə edilən hücumları “vəhşilik” və “terror aktları” adlandırdı. Din xadimi, eyni zamanda erməni tərəfinin Şuşadakı bir məbədin atəşə məruz qalması barədə “qışqırmasına”, ancaq Azərbaycan ərazisində dövlət vəsaiti ilə təmir edilmiş erməni məbədlərinin olduğuna tamamilə məhəl qoymamasına da diqqət çəkdi.

Unutmamalıyıq ki, Azərbaycanda praktik olaraq antisemitizm yoxdur. Sovet İttifaqının dağılmasından sonra sinaqoqların binaları bu ölkədəki yəhudilərə qaytarıldı. 2001-ci ildə Bakıdakı 2 Yəhudi qəbiristanlığında baş verən vandalizmdən sonra Azərbaycan hökuməti hadisəni hərtərəfli araşdırdı və yerlərin bərpası üçün vəsait ayırdı. Yəhudi icması da Qarabağdan olan qaçqınlara qayğı göstərmək üçün hökumət ilə sıx əməkdaşlıq edir.

Mütəxəssislər, İrəvanın dini ziddiyyətlər üzərində oynamaq cəhdlərinin təbliğat qaydalarına deyil, beynəlxalq hüquqa əsaslanaraq həll edilməli olan münaqişənin sülh yolu ilə həllini təxirə saldığını vurğulayırlar. Rusiya Xarici İşlər Naziri Sergey Lavrov, bu yaxınlarda hər iki tərəfi, ilk növbədə, sülh yolu ilə həll perspektivlərini öldürən qarşıdurma ritorikasından imtina etməyə çağıraraq bununla razılaşır.

Tərcümə etdi – Elçin Bayramlı