Qərb Gürcüstanda hücuma keçir - PRİZMA

Rəsmi Tbilisi ABŞ və Avropanın sanksiyalarına hazırlaşır

Gürcüstan parlamenti prezident Salome Zurabişvilinin “xarici agentlər haqqında” qanuna veto qoymasını dəf edib. Bu qərarın lehinə 84 deputat səs verib, 76 deputat əleyhinə səs verib. Bununla paralel olaraq, müxalifət ABŞ və Aİ-nin dəstəyi ilə payız seçkilərində qalib gələcəyinə ümid bəslədiyi seçki koalisiyası yaradır. Mayın 28-i səhər saatlarında prezidentin vetosunun aradan qaldırılması məsələsi həll olunmuş kimi görünürdü. Hakim partiyanın nümayəndələri bir-birinin ardınca nəsillərinin təşəkkür edəcəyi bir qərar verəcəklərini bildiriblər. Buna baxmayaraq, deputatlar arasında mübahisə bütün günü çəkdi və heç bir dava olmadı. Müxalifət bütün “ədəb normaları”na riayət edərək hakimiyyəti “faşizmdə” ittiham etdi, parlamentin spikeri Şalva Papuaşvili isə buna cavab olaraq rəqiblərini “vətən xaini” adlandırdı. Və yalnız müzakirənin sonunda müxalifət liderlərindən biri Giorgi Vaşadzenin üstünə su tökdülər, lakin o, elə şövqlə danışdı ki, tezliklə üstündəki su da buxarlandı.

Bir gün əvvəl parlamentin hüquq komitəsi üç saat ərzində prezidentin nümayəndəsi Giorgi Msxiladzeni dinləyib və o, deputatları vetonu ləğv etməməyə inandırmağa çalışıb. Xüsusilə, o, “xarici agentlər haqqında” qanun layihəsinin Gürcüstan Konstitusiyasının dörd maddəsini - “birləşmə azadlığı”, “şəxsi məkan və kommunikasiya hüququ”, “bərabərlik hüququ” və “Avropa və Avro-Atlantikaya inteqrasiya haqqında”pozduğunu deyib. Msxiladzenin çıxışı parlamentarilərdə ona lazım olan təəssürat yaratmayıb, lakin eyni mövzuda mayın 13-də baş tutan və təxminən bir dəqiqə davam edən görüşlə müqayisədə bunu irəliləyiş hesab etmək olar.

Bu arada ABŞ vitse-prezidenti Kamala Harris Zurabişviliyə məktub göndərərək bildirib ki, o və prezident Cozef Bayden Gürcüstanda baş verənləri böyük narahatlıqla izləyirlər. Beləliklə, Harris hesab edir ki, hökumətin təşəbbüsü Tbilisinin Qərb ölkələri ilə münasibətlərinə xələl gətirəcək. “Gürcüstan xalqı açıq şəkildə bəyan edir ki, onlar Avropa İttifaqı və NATO-da gələcək istəyirlər. Onlar qanun layihəsinin gələcəyi təhdid etdiyinə inanırlar və buna görə də buna qəti şəkildə qarşı çıxırlar. Onların belə bir gələcək üçün səy göstərməyə tam haqqı var”, - məktubda deyilir.

Öz növbəsində ABŞ Dövlət Departamentinin rəhbəri Entoni Blinken yaxın bir neçə ayın respublikanın Avropaya inteqrasiyası üçün həlledici olacağını bildirib. O, Vaşinqtonun gürcülərin əksəriyyətinin demokratik istəklərini dəstəkləməyə davam edəcəyini və “vətəndaş cəmiyyətinin sıxışdırılmasına və dinc toplaşma azadlığına” cavabdeh olan şəxslər üçün viza məhdudiyyəti siyasətinə başladığını bildirib.

Almaniyanın xarici işlər naziri Annalena Bärbokun dediyi kimi, Gürcüstan hökumətinin həmvətənlərinin Avropa Birliyinə üzv olmaq arzusuna mane olması onu ağrıdır. “Xarici agent haqqında” qanun Avropa Birliyinin dəyərlərinə uyğun gəlmir. Biz Aİ-nin cavabını müzakirə edəcəyik və iyun ayında Xarici Əlaqələr Şurasında qərar qəbul edəcəyik”, - Avropa diplomatiyasının rəhbəri Josep Borrell bildirib. NATO Parlament Assambleyası həmçinin Gürcüstan hakimiyyətini ölkədə demokratiyanın inkişafı üçün “geri addım” olacaq mübahisəli qanun layihəsindən dərhal imtina etməyə çağırıb.

Bunun fonunda Gürcüstanın iki yüksək rütbəli məmuru istefa vermək qərarına gəlib: maliyyə nazirinin müavini Mirzə Gelaşvili və baş prokuror İrakli Şotadze. M.Gelaşvili deyib ki, respublikanın gələcəyini ancaq Avropada görür. Şotadze isə sağlamlıq problemləri və xaricdə müalicəyə ehtiyacı olması səbəbindən bu addımı atdığını deyib. Buna baxmayaraq, “Gürcü Arzusu”nun siyasi şurası sanksiya hədəsinin “ölkənin müstəqilliyini və suverenliyini məhdudlaşdırmaq üçün kobud və rüsvayçı cəhd” adlandırdığı mesajını yayıb.

Ekspertlər xəbərdarlıq ediblər ki, Qərb çətin ki, özünü yalnız viza sanksiyaları ilə məhdudlaşdırsın. ABŞ və Avropa İttifaqı Gürcüstan rəhbərliyinə və onların ailə üzvlərinə maliyyə məhdudiyyətləri qoya bilər, həmçinin hökumətin iqtisadi imkanlarını məhdudlaşdırmaq və bununla da bir ərəfədə onun nüfuzunu sarsıtmaq məqsədilə respublikanın investisiya cəlbediciliyi reytinqini aşağı sala bilər. “Sanksiyaların Gürcüstan hakimiyyətinə heç bir təsiri olmaya bilər. Lakin Qərb infrastruktur layihələrinə sərmayə qoymağı dayandırarsa, bu, respublikaya güclü zərbə olacaq”, - gürcü politoloq Nika Çitadze vurğulayıb.

“Tbilisinin Avropa İttifaqı və ABŞ ilə münasibətlərinin pisləşməsi istənilən halda investisiya cəlbediciliyinin azalmasına səbəb olacaq. Biz bunu artıq larinin zəifləməsi və London Beynəlxalq Birjasında satılan Gürcüstan şirkətlərinin səhmlərinin dəyərinin aşağı düşməsi timsalında görürük”, - Geocase mərkəzinin rəhbəri Viktor Kipiani bildirib.
Gürcüstanın Milli Statistika Xidmətinin məlumatına görə, 2023-cü ildə ölkəyə birbaşa investisiyaların həcmi 1,59 milyard dollardan çox olub. İlk beşliyə Böyük Britaniya (392 milyon dollar), Hollandiya (360,5 milyon dollar), Türkiyə (168,8 milyon dollar), ABŞ (153,5 milyon dollar) və Rusiya (87,6 milyon dollar).

Bu arada müxalifət oktyabrda keçiriləcək parlament seçkilərində “Gürcü arzusu”nun əsas rəqibinə çevriləcək seçki koalisiyası yaratmaqda davam edir. Xüsusilə, Zurabişvili hakim partiyanın əleyhdarlarını hakimiyyətə gəldikdən sonra Avropa inteqrasiyasına xələl gətirən bütün qanunları ləğv etməyə məcbur edən “Gürcüstan Xartiyası”nı imzalamağa dəvət edib. Onlar həmçinin ölkənin məhkəmə, hüquq-mühafizə və seçki sistemlərini siyasi təsirdən təcrid etmək üçün islahatlar aparmalı olacaqlar. Həmçinin xartiya iştirakçıları yeni hökuməti siyasi partiyaların üzvlərindən deyil, prezident tərəfindən təsdiqlənəcək “peşəkarlığı ilə seçilən insanlardan” formalaşdırmağa söz verirlər. Bütün bunlar başa çatdıqdan sonra parlament növbədənkənar seçkilər keçirəcək.

Artıq Vahid Milli Hərəkat (UNM), Axali, Droa, Girchi More Freedom, Lelo for Georgia, Strategy Agmashenebeli və Citizens partiyalarının nümayəndələri saziş imzalayıblar. Öz növbəsində, Girçi partiyasının lideri Yaqo Xviçia sənədi imzalamaq fikrində olmadığını, lakin bu sənəd üzərində birgə işləməyə hazır olduğunu bildirib. Keçmiş baş nazir Giorgi Qaxariyanın “Gürcüstan üçün Qaxariya” əsərində qeyd edib ki, ümumiyyətlə, xartiyanı bəyənir, lakin onu imzalamaq barədə düşünmək lazımdır. Belə ki, razılaşma ölkədəki demək olar ki, bütün Avropayönlü siyasi qüvvələr tərəfindən dəstəklənib.

“Sorğulara görə, seçicilərin təxminən 30-40%-i kimə səs verəcəkləri barədə hələ qərar verməyib. Çox güman ki, “Gürcü Arzusu” ilə ABŞ və Avropa İttifaqı arasında münaqişə bu insanların əksəriyyətinin müxalifətin xeyrinə seçim etməsinə səbəb olacaq. Lakin çox şey partiyaların seçki kampaniyalarını necə aparmasından asılı olacaq”, - Çitadze bildirib.

Gürcüstandakı hadisələri Rusiyanın ictimai-siyasi Teleqram kanallarının müəllifləri də müşahidə ediblər. Gürcüstan Parlamenti gözlənildiyi kimi, prezidentin xarici agentlər haqqında qanun layihəsinə qoyduğu vetosunu ləğv edib. Hər halda demək olar ki, Gürcüstan parlamenti ukraynalı həmkarlarına nisbətən daha çox milli yönümlüdür və öz ölkələrinin maraqlarını və gələcəyini düşünürlər.

V.VƏLİYEV