28 İyul – Dünya Hepatitlə Mübarizə Günüdür - MÜSAHİBƏ

Hər il iyulun 28-i bütün dünyada Dünya Hepatitlə Mübarizə Günü kimi qeyd olunur. Bu günün əsas məqsədi hepatit viruslarının yaratdığı təhlükə barədə ictimaiyyətin məlumatlandırılması, xəstəliyə qarşı mübarizənin gücləndirilməsi və virusun yayılmasının qarşısının alınmasıdır. Hepatit – qaraciyərin iltihabi xəstəliyi olub, müxtəlif növ viruslar tərəfindən törədilir. Bu viruslar arasında Hepatit A, B, C, D və E virusları ən geniş yayılmış və insan sağlamlığı üçün ciddi təhlükə yaradanlardır. SİA xəbər verir ki, Mərkəzi Gömrük Hospitalının infeksionisti, həkim Mədinə Abdullayeva hepatitlə bağlı aktual məsələlərə toxunaraq, virusların növləri, yoluxma yolları və xəstəliyə qarşı effektiv mübarizə yolları barədə ətraflı məlumat verir.

- Mədinə həkim, hepatit nədir və niyə bu qədər təhlükəlidir?
- Hepatit – qaraciyərin iltihabi xəstəliyidir və onun əsas səbəbi hepatit viruslarıdır. Bu viruslar qaraciyər toxumasına zərər verərək, onun normal işləməsinə mane olur. Əgər vaxtında müalicə olunmasa, hepatit uzun müddət ərzində xroniki hala çevrilə və nəticədə qaraciyər sirrozu, hətta xərçəng kimi ciddi fəsadlara gətirib çıxara bilər.

Dünyada hazırda təxminən 300 milyondan çox insan hepatit B və C viruslarının xroniki daşıyıcısıdır. Təəssüf ki, bu xəstəliklər hər il 1,5 milyondan çox insanın həyatına son qoyur. Hepatit virusları müxtəlif yollardan – qan, bədən mayeləri və ya çirklənmiş qida-suy vasitəsilə yoluxa bilir. Ona görə də, hepatitin qarşısını almaq üçün həm fərdi gigiyena qaydalarına riayət etmək, həm də müasir profilaktik tədbirlərdən istifadə etmək çox önəmlidir.

Sadəcə olaraq, hepatitə laqeyd yanaşmaq olmaz, çünki bu xəstəlik insan sağlamlığı üçün böyük təhlükə yaradır, amma düzgün tədbirlər və vaxtında müalicə ilə onun fəsadları qarşısı alınır.

- Mədinə həkim, Hepatit virusları çoxdur, amma onların növləri hansılardır və hər biri necə fərqlənir?
Hepatit virusları beş əsas növdə – A, B, C, D və E virusları şəklində təsnif olunur və hər biri qaraciyərdə iltihaba səbəb olur. Amma bu virusların yoluxma yolları, xəstəliyin gedişi və profilaktika üsulları fərqlidir.

1. Hepatit A (HAV):
Ən çox qida və su vasitəsilə yayılır. Çirklənmiş su, düzgün yuyulmamış tərəvəz-tərəvəzlər və gigiyena qaydalarına əməl etməmək HAV-ın yoluxma səbəbidir. Hepatit A adətən kəskin xəstəlik şəklində keçir və sağaldıqdan sonra ömürlük immunitet yaranır. Peyvənd mövcuddur və effektivdir.
2. Hepatit B (HBV):
Qan, anadan uşağa doğuş zamanı və s. hallarda ötürülür. Hepatit B virusu uzun müddət gizli qala bilər və xroniki qaraciyər xəstəliklərinə, sirroza, hətta qaraciyər xərçənginə səbəb ola bilər. Bu virusla mübarizədə peyvənd ən önəmli vasitədir.
3. Hepatit C (HCV):
Əsasən qan yolu ilə yoluxur – qan transfuziyası və tibbi alətlərin sterilizasiyası qaydasına əməl edilməməsi səbəbindən. Hepatit C virusu çox zaman uzun müddət əlamətsiz qalır və xroniki xəstəliyə çevrilə bilər. Təəssüf ki, peyvəndi yoxdur, amma müasir antiviral dərmanlarla tam müalicə mümkündür.
4. Hepatit D (HDV):
Yalnız hepatit B virusu daşıyıcısı olan şəxslərdə yoluxa bilər. Yoluxma yolları B virusu ilə eynidir.
5. Hepatit E (HEV):
Əsasən çirklənmiş su vasitəsilə yayılır və adətən qısa müddətli kəskin xəstəlik törədir. Xüsusilə hamilə qadınlar üçün risk daşıyır. Peyvəndi bəzi ölkələrdə mövcuddur, amma geniş yayılmayıb.
Hər bir hepatit virusunun özünəməxsus xüsusiyyətləri, yoluxma mexanizmləri və profilaktika üsulları olduğundan, onlarla mübarizədə fərqli strategiyalar tələb olunur. Hepatitlə mübarizədə əsas silahlarımız – peyvəndləmə, təhlükəsiz gigiyena, qan təhlükəsizliyi və erkən diaqnostikadır.

- Mədinə həkim, Hepatitlə mübarizədə əsas addımları atmaq olar?
Hepatitlə mübarizədə uğur qazanmaq üçün bir neçə vacib addımı həyata keçirmək lazımdır. İlk növbədə, profilaktika çox önəmlidir. Hepatit A və B viruslarına qarşı peyvəndlər mövcuddur və bunlar effektiv qoruma təmin edir. Peyvənd olunmaqla həm özünüzü, həm də ətrafınızdakı insanları qorumuş olursunuz.
Digər vacib məqam – tibbi təhlükəsizlik qaydalarına ciddi riayət etməkdir. Tibbi alətlərin sterilizasiyası, qan və bədən mayeləri ilə təmas zamanı ehtiyatlı olmaq, riskli davranışlardan uzaq durmaq hepatit viruslarının yayılmasının qarşısını alır.

Həmçinin, şəxsi gigiyenaya diqqət etmək, əl yuma qaydalarına əməl etmək, çirklənmiş qida və sudan uzaq durmaq vacibdir. Nəhayət, hepatit virusları ilə bağlı risk qruplarına daxil olan insanlar mütəmadi tibbi müayinələrdən keçməli, erkən diaqnostika və müalicə imkanlarından istifadə etməlidirlər. Müasir antiviral terapiyalar hepatitin ağırlaşmalarının qarşısını almaqda çox effektivdir.

Yəni, hepatitlə mübarizə həm fərdi məsuliyyət, həm də cəmiyyət səviyyəsində koordinasiyalı tədbirlərlə mümkün olur. Hepatit xəstəliyinə qarşı mübarizə yalnız tibb müəssisələrinin yox, həm də hər bir fərdin məsuliyyətidir. Xüsusilə yüksək risk qruplarına aid şəxslər – tibbi personal, qan təchizatında çalışanlar, narkotik istifadəçiləri və uşaqlar mütəmadi müayinədən keçməli və peyvənd proqramlarına qoşulmalıdırlar.
28 iyul – Dünya Hepatitlə Mübarizə Günü bizə xatırladır ki, hepatit viruslarına qarşı mübarizə həm fərdi, həm də kollektiv səylərlə mümkündür. Azərbaycanda və dünyada hepatitin yayılmasının qarşısını almaq, insanların həyat keyfiyyətini yüksəltmək və ölüm hallarını azaltmaq üçün profilaktika, erkən diaqnostika və müasir müalicə üsullarının tətbiqi zəruridir.

Gəlin bu gün hepatitlə mübarizədə öz töhfəmizi verək, sağlam gələcəyimiz üçün məsuliyyət daşıyaq!

Mərkəzi Gömrük Hospitalının
PR mütəxəssisi Dilarə Zamanova