“İşdənçıxarma bumeranqı...”

...Bizneslər funksiyalarının neyron şəbəkələri ilə əvəzlənməsi səbəbindən işdən çıxarılan işçiləri geri qaytarmağa başlayıblar. Bu rəqəm artıq 5,3 faizə çatıb və işəgötürənlərin yarıdan çoxu süni intellektin (Sİ) gözlənilən irəliləyişləri səbəbindən işçilərin tələsik işdən çıxarılmasından təəssüflənir. Bu siyasətin nəticələrinin öhdəsindən gəlmək üçün onlar tələsik yenidən işə götürməyə məcbur olurlar. Top menecerlərin zehnindəki maşın üsyanı yatırılıbmı?

SİA bu barədə xarici saytlara istinad edir.

...Dünya üzrə 142 şirkətdə 2,4 milyon işçi haqqında məlumatları təhlil edən Visier tədqiqatçılarının fikrincə, yenidən işə qəbul tendensiyası göstərir ki, işçilərini işdən çıxarmağa başlayan bir çox rəhbər yeni texnologiyaların onlara necə kömək edəcəyini anlamağa belə vaxt tapmayıb. Bu, Massaçusets Texnologiya İnstitutunun son tapıntıları ilə uyğun gəlir, ona görə də təşkilatların 95 faizi süni intellekt investisiyalarından gəlir görmür.

Mütəxəssislərin qənaətinə görə, "ixtisarlar bumeranqı" ümumiyyətlə "süni intellekt təsvir edildiyi kimi işçilərin ixtisarı üçün bir vasitəyə çevrilməyə bilər" və çox vaxt sadəcə işdənçıxarma üçün çox əlverişli bir arqument kimi istifadə olunur.

...Süni intellekt investisiyalarına gəldikdə, "bəlkə də bütün bu pullar əslində o qədər də ağıllı şəkildə xərclənmir", Interactive Brokers şirkətinin baş strateqi Stiv Sosnik iddia edir.

Forrester məlumatlarına görə, hazırda şirkətlərin yalnız 10 faizinin neyron şəbəkələri ilə bağlı kursu dəyişdirməkdən və işçiləri geri qaytarmaqdan inadla imtina etməsi nəzərə alınmaqla, bu cür şübhələr süni intellekt texnologiyası ilə məşğul olan işəgötürənlərin böyük əksəriyyətini narahat edir.

Lakin "maşın üsyanı"nın uğurlu şəkildə yatırılmasını qeyd etmək üçün hələ tezdir: eyni təşkilatın hesabatında bütün variantların süni intellektlə topdan əvəzlənməsindən imtina edildikdən sonra vəzifələrin əhəmiyyətli bir hissəsinin xaricdə işləyən və ya daha aşağı maaş alan az maaşlı işçilərə həvalə ediləcəyi proqnozlaşdırılır.

Bu, müvafiq alətlərin fəal şəkildə tətbiq olunduğu HR sahəsində ən çox nəzərə çarpan ola bilər.

...İnsanlar ofislərə qayıdarkən, süni intellektdən istifadənin tətbiqi və müəssisələrin xərclərin azaldılması oktyabr ayında ABŞ-da son 20 ildə ən yüksək səviyyədə işdən çıxarılmalara səbəb oldu.

Qlobal ekspress çatdırılma şirkəti olan United Parcel Service, sürücülər və bağlama işçiləri də daxil olmaqla, əməliyyat işçi qüvvəsində 34.000 işçinin ixtisarını elan etdi ki, bu da əvvəllər proqnozlaşdırılan ixtisarlardan təxminən 70 faiz azdır.

İşdən çıxarılmaların miqyası avtomatlaşdırmanın istifadəsinin artması ilə əlaqələndirilir ki, bu da məhsuldarlığın artmasına səbəb olur.

2025-ci ildə proqram təminatı hazırlayıcıları üçün boş yerlərin sayı üç il əvvəlki pik həddə nisbətən artıq 70 faiz azalıb ki, bu da "Süni intellekt alətinə malik bir yaxşı hazırlayıcı bir neçə il əvvəl bütün bir komandanı ala biləcək işi edə bilər" faktını əks etdirir. Bazar artıq onlara eyni maraq göstərmədiyi üçün, Amerika proqramçıları süni intellekt qorxusundan uşaqlarını əl bacarıqlarını öyrənməyə getdikcə daha çox təşviq edir, onları qaynaqçı, elektrikçi və dülgər kimi təlimə göndərirlər.

Gənclərin mavi yaxalıqlı işlərə axını göz qabağındadır, baxmayaraq ki, bu sahələrdə əmək haqqı hələ də aşağıdır və oradakı işçilər "tam İT mütəxəssisləri" ilə eyni bonuslar almırlar.

Bank sektorunda da dəyişikliklər baş verir, burada yeni texnologiyaların tətbiqi səbəbindən kütləvi ixtisarlar tədricən adi hala gəlir.

Məsələn, İtaliyanın Intesa şirkəti rəqəmsallaşmanı və süni intellektin tətbiqini sürətləndirmək üçün 2028-ci ilə qədər 9000 işçini ixtisar etməyi planlaşdırır. Bu plana qismən işə qəbul da daxildir - kredit təşkilatı bu sayın üçdə birindən çoxunu (3500 nəfər) yeni texnologiya bölmələrində yerləşdirmək niyyətindədir.

...Proqnozlara görə, müəssisələr yalnız süni intellekt səbəbindən işdən çıxarılan işçiləri geri qaytarmağa deyil, həm də neyron şəbəkələrini ləğv etməyə başlayacaqlar.

Gartner şirkətinin hesablamalarına görə, 2027-ci ilin sonuna qədər süni intellekt agentlərinin tətbiqi ilə bağlı bütün layihələrin 40 faizindən çoxu ləğv ediləcək, çünki bu alətlər investisiya tələb edir və bu səviyyənin artacağı gözlənilir ki, bu da mövcud bazar vəziyyəti nəzərə alınmaqla onsuz da qeyri-sabitdir.

2030-cu ilə qədər süni intellekt inkişaf etdiricilərinin elektrik enerjisi və hesablama gücünə xərclərinin ildə 2 trilyon dollara çatacağı, Bain & Co şirkətinin məlumatına görə, gəlirlərinin isə təxminən iki dəfə, yəni 1,2 trilyon dollara çatacağı gözlənilir.

Yeri gəlmişkən, süni intellektin inkişafı artıq 2025-ci ildə ABŞ-da enerji qiymətlərinin əhəmiyyətli dərəcədə artmasına səbəb olduğunu nəzərə alsaq, sənayedə böhran perspektivi olduqca göz qabağındadır.

Qeyd edək ki, qabarcıq partlamasa da və süni intellektin əmək bazarına təsirinin nəticələri yalnız qismən dramatik və əlbəttə ki, faciəvi hesab edilməsə də, onun yaratdığı dalğa ilə necə mübarizə aparmaq barədə təkliflər bəzən olduqca şişirdilmiş görünür.

Məsələn, gənc amerikalılar arasında populyar solçu demokrat, senator və dəfələrlə prezidentliyə namizəd olan Berni Sanders sadəcə OpenAI-ni məhv etməyi təklif edib.

Siyasətçi bu radikal ideyanı əmək bazarındakı dəyişikliklərlə bağlı narahatlıqlarla əsaslandırıb.

...Əslində, problem ondadır ki, müasir süni intellekt hələ də nəzarət tələb edir - onun istifadəsi çox vaxt yalnız qalan işçilərin üzərindəki yükü artırır və yoxsul ölkələrdə onun genişmiqyaslı istifadəsi əsasən 83 uşağı olan alban naziri kimi ekzotik şəxslərlə məhdudlaşır.

Əli Babayev