Ailəyə müdaxilə: Harada dayanmaq lazımdır? - ARAŞDIRMA

Cəmiyyətimizdə bu problem hələ də geniş yayılıb: ərinin ailəsi gəlinin nə geyinəcəyinə və uşağı necə böyüdəcəyinə qarışır. Bu isə ailədaxili narazılıqlara, qadının özünü sıxışdırılmış hiss etməsinə və bəzən ailələrin dağılmasına gətirib çıxarır.

SİA mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb.

Ən çox rast gəlinən müdaxilələr:

Geyimlə bağlı:
• “Bizim ailəyə yaraşmır bu geyim”
• “Qayınata varkən belə geyinmək olmaz”
• “Uşağın anasısan, ciddi geyinməlisən”
• “El-oba nə deyər?”

Uşaq tərbiyəsi ilə bağlı:
• “Uşağı qucağa öyrətmə”
• “Yedizdirmə üsulun düzgün deyil”
• “Psixologiya dedikləri boş şeydi”
• “Biz necə böyütmüşüksə, sən də elə et”

Nəticələr:

• Gəlinin özünə inamı sarsılır
• Ər-arvad münasibətləri soyuyur
• Gəlin özünü ailəyə yad hiss edir
• Uşaqlar iki fərqli tərbiyə arasında qalır
• Ailə daxili gərginlik artır

Bu niyə baş verir?

• Patriarxal düşüncə: “Gəlin bizim ailəyə gəlib”
• “Doğru” bildiyini zorla qəbul etdirmə istəyi
• Qadının öz fikrinin olmasını hörmətsizlik saymaq
• Ərin tərəf tutmaması

Nə etmək olar?

Ər:
• Ailəsinə hörmətlə, amma qəti şəkildə sərhəd qoymalı
• Həyat yoldaşını müdafiə etməlidir

Gəlin:
• Sakit, amma möhkəm mövqe tutmalı
• Hisslərini açıq bildirməlidir

Qayınana/qayınata:
• Niyyətləri yaxşı olsa da, hər müdaxilə zərər verə bilər
• Təcrübələrini məsləhət formasında bölüşməlidirlər

Dini baxış

İslamda ailə üzvlərinin bir-birinin hüquqlarına hörmət etməsi vacibdir. Həzrət Məhəmməd (s) buyurur:
“Ən xeyirli kişi, ailəsinə qarşı ən mehriban və anlayışlı olandır.”

Ərinin ailəsinin geyim və tərbiyə mövzusunda müdaxiləsi qayğı yox, sərhəd pozuntusudur. Bu kimi müdaxilələr azaldıqca ailədə sevgi, güvən və azadlıq artır. Ailələr, fərqli fikirlərə hörmət və dəstək üzərində qurulmalıdır ki, orada hər kəs özünü rahat və dəyərli hiss etsin.

Gəlin gəlin gedir, bəs niyə bu qədər yüklə? Qız valideyn evindən çıxıb bir ailəyə gəlir – amma bu ailə əridir. “Bizim evimizə gəlib, bizim qaydalarla yaşamalıdır” düşüncəsi həm yanlış, həm də təhlükəlidir.

Gəlin ərinə gəlir. Bəli, bir ailənin üzvü olur, amma bu “öz fikri olmamalıdır” demək deyil. Ailə təkcə qan bağından ibarət deyil. Hörmət, anlayış və sərhəd bilməklə bağlıdır.

Problemin kökü nədir?

• Gəlin ailənin “gəlini” sayılır, fərd yox
• Sanki yeni bir evə yox, komandaya daxil olub
• Ər də bu vəziyyəti idarə etməyi bacarmır

Ər nə etməlidir?

• Hər iki tərəfə hörmətlə, amma açıq danışmalıdır
• Qarşısı alınmayan müdaxiləyə “dayan” deməlidir

Ər susursa, bu tərəf tutmaq yox, məsuliyyətdən qaçmaqdır.

“Biz necə böyütmüşüksə…” – Təcrübə Əvəzolunmazdır, Amma Məcbur Deyil

Yaşlı nəsilin dedikləri tamamilə dəyərsiz deyil. Onlar bir çox şeyi görüb, bir çox çətinlikdən keçib. Amma bu o demək deyil ki, gəlin onların yolları ilə getməlidir.

Təcrübə necə paylaşılmalıdır?

• “Mən belə etmişdim, sən necə düşünürsən?” deməklə
• Özünü “təcrübə bankı” yox, “dost” kimi aparmaqla
• Qarşıdakını dinləməklə

Bir çox insan “sərhəd” sözünü soyuqluq kimi başa düşür. Amma əslində sərhəd – hörmətin bir formasıdır. Kim harada dayanmalı olduğunu biləndə münasibət daha sağlam olur.

“Bu uşaq bizim nəvəmizdir” – doğru, amma tərbiyə etmək ana-atanın haqqıdır

Gənc ailələrə müdaxilə olunması — cəmiyyətimizdə, xüsusilə də ənənəvi ailə modelinin güclü olduğu yerlərdə tez-tez rast gəlinən və çox vaxt “məsləhət”, “yolgöstərmə” adı ilə təqdim edilən, amma nəticədə həmin ailənin müstəqilliyinə, münasibətlərin sağlam inkişafına mənfi təsir göstərən bir haldır.

Gənc Ailələrə Müdaxilə: Niyyət Yaxşı, Təsir Zərərli

Müdaxilə — bir insanın və ya qrupun başqa bir ailənin şəxsi münasibətlərinə, qərarlarına, gündəlik həyatına izinsiz və ya həddən artıq qarışmasıdır. Gənc ailələrdə bu, çox zaman valideynlər, qohumlar, hətta qonşular və dostlar tərəfindən baş verir.

Ən çox rast gəlinən müdaxilə formaları:
• Valideynlərin ailə qərarlarına qarışması: nə vaxt uşaq sahibi olmaq, harada yaşamaq, kimlə görüşmək və s.
• Maliyyə müstəqilliyinə təsir: “biz kömək edirik deyə, necə xərclədiyinizi bilməliyik” yanaşması.
• Həyat tərzinə müdaxilə: geyim, yemək, gündəlik rejim, ziyarətlər və ya dini ibadətlər barədə təzyiq və tənqidlər.
• Hiss və münasibətləri yönləndirmə: “Sən çox güzəşt edirsən”, “səni dəyərsiz bilir”, “gərək belə etməyəydin” kimi manipulyativ ifadələr.

Nəticələri nələrdir?
• Ər-arvad arasında güvən və birliyə xələl gəlir
• Gənc ailə özünü öz qərarlarını verməkdə aciz hiss edir
• Valideynlərə qarşı qıcıq və soyuqluq yaranır
• Gənclər arasında emosional uzaqlaşma baş verir
• Ailə dağılmalarına qədər gedib çıxan konfliktlər və böhranlar yaranır

Niyə müdaxilə edirlər?
• “Mən daha çox bilirəm” yanaşması
• Valideynlərin övlad üzərindəki nəzarəti buraxmaq istəməməsi
• Ailə dəyərlərinin yanlış şərhi (“hər şeyə qarışmaq sevgi əlamətidir”)
• Cəmiyyətin “ağıllı qohum” modeli – hər şeyi məsləhət formasında yönləndirmək

Nə etməli? – Gənc ailə nəyi bilməlidir?
1. Sərhədləri aydınlaşdırın: Hörmət çərçivəsində, ailənizin qərarlarının sizə aid olduğunu bildirən açıq ünsiyyət qurun.
2. “Yox” deməyi öyrənin: Qarşı tərəfi incitmək niyyəti olmadan, lakin möhkəm şəkildə öz fikrinizi qoruyun.
3. Daxildə birliyi qoruyun: Ər-arvad bir-birini müdafiə etməli, üçüncü tərəfin sözü münasibətə təsir etməməlidir.
4. Minnətdarlığı məsuliyyətə çevirməyin: Maliyyə və ya mənəvi dəstək aldığınız insanlara hesabat vermək məcburiyyətində deyilsiniz.
5. Zərurət olduqda dəstək alın: Ailə məsləhətçisi və ya psixoloqla bu müdaxilələrin münasibətlərə təsiri üzərində işləmək faydalı ola bilər.

Gənc ailələrin sağlam inkişafı üçün azadlıq, öz qərarlarını vermə haqqı və həmin qərarların nəticələrinə cavabdeh olmaq imkanı olduqca vacibdir. Müdaxilə niyyət etibarı ilə yaxşı görünsə də, nəticədə fərdi azadlıqları və münasibət dinamikasını zədələyir.

Hər ailədə fikir ayrılığı ola bilər. Amma bu fərqliliklər zorla yox, anlayışla həll olunmalıdır. Kimsə kimsəni dəyişməyə çalışmaq əvəzinə, onu anlamağa çalışsa, münasibətlər daha güclü olar. Ailə bir mübarizə meydanı yox, güvən və hörmət üzərində qurulan bir yerdir. Qadın bu ailədə nəfəs ala bilmirsə, o ailə sadəcə formalılıqdan ibarətdir.

Ayşən Vəli