Azərbaycan və dünya qışa necə hazırlaşır? - ARAŞDIRMA

Ölkəmizdə dörd fərqli fəsil olsa da, qışı həqiqətən sərt keçirən ölkələr var. Bəs, bu ölkələr hansılardır? Onlar qış fəslinə necə hazırlıq görür?

SİA mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb.

Sümüklərinizi donduracaq dünyanın ən soyuq ölkələri bunlardır:

Antarktida
Dünyanın ən soyuq ölkələri siyahısında birinci yerdə olan Antarktida soyuq olmaqla yanaşı, dünyanın ən quraq ərazisi kimi də tanınır. Antarktika qitəsində bəzi dövlətlərin tədqiqat stansiyaları var. Bu faizdə təxminən 1000 nəfər var. Qitənin bəzi bölgələrində əsrlərdir yağışın olmadığı müəyyən edilib. Ən aşağı temperatur -60 ilə -80 arasında, ən yüksək temperatur isə -12 olaraq hesablanır. Elə fəsil var ki, ilin 12 ayı qış olur, yayı yoxdur. Bura dünyada qışı yaşayan yeganə yerlərdən biridir.

Planetin ən soyuq və ən qəddar mühiti olmasına baxmayaraq, Antarktidada çoxlu sayda insan yaşayır. İqlim dəyişikliyinin artan təhlükələri hər il daha çox elm adamının bu qitəyə getməsinə və mühüm tədqiqat işlərində iştirak etməsinə səbəb olur. Bu səbəbdən Antarktidada yaşayanların əksəriyyətinin elm adamları olduğunu deyə bilərik. Lakin bu qitədə alim olmayan insanlar da yaşayır. Antarktidada hökumət olmasa da, məktəblər, atletika yarışları və illik konsert var.

Antarktidada yay (yay adlanırsa) noyabr-mart ayları arasında baş verir. Yay fəsli əhalinin ən yüksək olduğu, yəni 4000 nəfərə çatdığı vaxtdır. Qış gələndə bir çox insan qitəni tərk edir. Antarktidada yerli əhali yoxdur. Qitəyə gələnlərin əksəriyyəti geologiya, həyat elmi və fizika üzrə ixtisaslaşmış alimlərdir. Ən izdihamlı qəsəbə ABŞ-ın Makmerdo stansiyasındadır. Yay mövsümündə burada 1200-ə yaxın insan yaşayır. Biz bunu qitənin Nyu Yorku adlandıra bilərik. Pul çıxarmaq üçün bankomatlar, kilsə, yol nişanları, xəstəxana və əsas ehtiyacları satan bazar var. Mobil telefonun tam qəbulu var.

Soyuqluğun dərindən hiss olunduğu qış aylarında Antarktidada qalan cəsur insanlar var. Bu dövrdə havanın temperaturu -73 dərəcəyə enir. Yaşamaq üçün yeganə çətinlik soyuqluq deyil. Bütün qış ayları tam qaranlıqda keçir. Günəş işığı olmayan qış aylarında Antarktidada yaşamaq insanlarda əhval pozğunluğuna səbəb ola bilər. Odur ki, qış aylarında işləməyə namizəd olan insanlar əvvəlcə bəzi psixoloji testlərdən keçirlər.

D vitamini çatışmazlığının depressiyanın əhəmiyyətli səbəblərindən biri olduğu ifadə edilir. İnsanlar yoqa dərsləri etməklə, xarici dil öyrənməklə, idman zalında məşq etməklə, kitab oxumaqla, hidroponik istixanalar seçməklə bu çətin dövrün öhdəsindən gəlməyə çalışırlar.

Hər Yeni il gecəsi Antarktidada açıq havada rok konserti keçirilir. IceStock adlanan konsert 1990-cı ildən keçirilir və altı saat davam edir. Solo akustik çıxışlar, rok qrupları növbə ilə çıxış edirlər. Bu qitədə yeganə musiqi fəaliyyəti deyil. McMurdo stansiyasındakı barda tez-tez canlı musiqi var və iki həftədən bir akustik gecələr keçirilir. Qadınların ifa etdiyi musiqi üçün xüsusi gecə də var.

Qitədə internet xidməti var, lakin son dərəcə məhduddur. İnternetdən, ümumiyyətlə, elmi fəaliyyətlər üçün istifadə olunur. Kifayət qədər yavaş olduğu üçün ping vaxtları yüksəkdir və Steam kimi xidmətlər bloklanır. Hətta Skype-dan istifadəyə icazə verilmir.

Qitədə atletika və idman yarışları keçirilir. McMurdo Marafonunda rəqiblər buzlu mənzərəyə qarşı 42 kilometr qaçırlar. Digər qaçış yarışları da var. 1959-cu ildən “300 klub” adlı müsabiqə keçirilir. İştirakçılar 93 dərəcə saunada vaxt keçirdikdən sonra -73 dərəcədə küçəyə çıxır, yalnız ayaqqabılarını geyinir və qaçış yarışı keçirirlər.

Son bir neçə onillikdə Antarktidaya turizm artıb. 1980-ci illərdə bu qitə ildə maksimum 2000 turisti qəbul edirdi. Lakin 2007-2008-ci il mövsümündə bu rəqəm 46 min ziyarətçiyə yüksəlib. 2015-2016 mövsümündə qitəyə təxminən 38 500 turist gəlib. Antarktidaya gələn insanlar buradakı təmiz təbiəti müşahidə etmək istəyirlər. Amma bilinməlidir ki, Antarktidaya tətil əksər səyahətlərdən daha təhlükəlidir. 1979-cu ildə qitəyə gələn təyyarə soyuq hava şəraiti səbəbindən dağa çırpılıb və 257 sərnişinin hamısı ölüb.

Oymyakon - Rusiya
Soyuq iqlimi olan Rusiyanın iki ən soyuq bölgəsi Oymyakon və Yakutskdur. Bu iki sahədə bir az diqqətsizlik sonunuza səbəb ola bilər. Bölgədə qış aylarında -50/-58 dərəcə, yay aylarında isə -10 dərəcə isti müşahidə olunur. Bu hava şəraitinə baxmayaraq, şəhərin 200 min əhalisi var. Bölgədə temperatur çox aşağı olduğu üçün balıq və dondurulmuş heyvan istehlakı çox yüksəkdir. Maşınları olan sakinlər üçün qızdırılan dayanacaqlar mövcuddur. Avtomobilinizi dayanacaqda deyil, çöldə qoysanız, avtomobiliniz yararsız hala düşə bilər.

Dünyanın ən soyuq məskunlaşan kəndi kimi adından söz etdirən Oymyakonun əhalisi 800 nəfərdir. Havanın temperaturu -72 dərəcəyə çatan bu kənddə qışda elektron cihazlardan və nəqliyyat vasitələrindən istifadə etmək mümkün deyil.

Araşdırma aparmağa gedənlər deyirlər ki, əhalisi çox az olan bu kənddə insanlar çox mehriban və istiqanlıdırlar. Əminəm ki, bu məlumat hamımızı təəccübləndirdi. Ümumi inanc budur ki, coğrafiya insanlara və ya onların davranışlarına düzəlməz təsirlər buraxır. Çoxlarımız soyuq yerlərdə yaşayan insanların davranışlarının daha ciddi və aqressiv xarakter daşıyacağını düşünürdük. Amma Oymyakon kəndliləri belə deyil.

Oymyakon kəndinə getmək üçün Yakutsk şəhərindən 2 gün çox soyuq və çətin yolda getmək lazımdır. Ona görə də Oymyakon kəndinə çatmaq həqiqətən çətindir. Belə soyuq yerdə avtomobillərin istifadəyə verilməsi üçün yanacaqdoldurma məntəqələri 24 saat açıqdır. Yer tamamilə donmuş və buz bağladığından evlərə su daşımaq mümkün deyil. Buna görə də tualetlər Oymyakonda çöldə yerləşir. Təsəvvür edin ki, o soyuq havada bu insanlar üçün nə qədər çətindir. Lakin öyrəşdikləri üçün bizim qədər bu vəziyyətə üsyan etməməlidirlər.

Kəndin adı Oymyakon yakut dilində "donmayan su" deməkdir. İndiyə qədər oxuduqlarınızdan başa düşə bilərsiniz ki, əslində belə deyil. Kəndin adı bu mənada kifayət qədər ironik görünür. Oymyakon kəndinin əhalisi soyuqdan qoruyucu geyimləri sayəsində bu dondurucu temperaturdan qoruna bilir. Yaşadıqları binaların güclü istilik izolyasiyası sayəsində soyuq hiss etmədən evlərinin içərisində vaxt keçirə bilirlər. Buzla örtülmüş çayların dibindən tutulan balıqlar onların ən mühüm gəlir mənbəyidir. Kənd təsərrüfatı üçün çox əlverişsiz iqlimə malik olduğundan kənd təsərrüfatı məhsulları idxal kimi istehlak olunur.

Qrenlandiya
Dünyanın ən böyük adası olan Qrenlandiya Atlantik okeanının şimalında yerləşir. Yayda temperaturun -7, qışda -40-a çatdığı bu adada 57 min insan yaşayır. Şəhərin mərkəzi adanın qərb sahilində yerləşir. Dörd fəsil də qış olan bu ölkə, ümumiyyətlə, iyun-avqust ayları arasında ziyarətçiləri cəlb edir.

İslandiya
Şimal qütbünə yaxın olsa da, Gulf Stream cərəyanına görə ölkədə qış digər şərq ölkələrinə nisbətən daha mülayim keçir. Yayda temperatur 29 dərəcəyə qədər yüksəlir, qışda isə -49 dərəcəyə enir. İyun ayında günəş 18 gün batmır.

Kanada

Şimal qütbünə yaxın olan Kanadanın qış iqlimi də kifayət qədər sərtdir. Qışda temperatur -40 ilə -45 dərəcə arasında dəyişir. Təbii gözəllikləri ilə görənlərin diqqətini çəkən Kanadada yay fəsli 35 dərəcəyə qədər çata bilir.

Kanada qışında əcnəbi tələbələrin üzləşdiyi çətinliklər

Əgər isti ölkədən gəlirsinizsə, temperatur sıfır dərəcədən aşağı düşə biləcəyi üçün Kanada qışı ilə mübarizə apara bilərsiniz. Bu vəziyyət məktəbə getməkdən tutmuş əsas ehtiyaclarınızı ödəməyə qədər bir çox gündəlik işlərə təsir edə bilər.

Kanadada qışı keçirmək üçün düzgün paltara sahib olmaq çox vacibdir və bir çox xarici tələbələr qış paltarları çox bahalı ola biləcəyi üçün bununla mübarizə aparır.

Kanadadakı əcnəbi tələbələr yeni və çətin təcrübə ilə üzləşirlər. Bunun əsas səbəbi ölkəyə gəlməmişdən əvvəl lazımi araşdırma aparmamalarıdır. Misal üçün "Kanadada qış nə qədər davam edir? Kanadada qışı rahat keçirmək üçün məsləhətləriniz nədir? Kanadada qış nə vaxt başlayır?" və s. Buna görə də, hər hansı bir beynəlxalq səyahət etməzdən əvvəl bu sualları mütləq verməlisiniz.

Kanadada qışdan rahat çıxmaq üçün 5 təsirli məsləhət

Hava xəbərlərini izləyin

Hazırlanmaq üçün həmişə hava proqnozuna əməl edin və tədbir alın. Ümumiyyətlə, Vankuver, Surrey və Viktoriya kimi şəhərlərdə qış daha isti, Ottava, Monreal və Torontoda isə qış daha sərt olur.

Düzgün geyinmək
Donma və hipotermiyanın qarşısını almaq üçün soyuqda çölə çıxarkən həmişə isti geyinin. Soyuq hava şəraitinə uyğun geyinməmək xarici tələbələrin üzləşdiyi ən böyük problemlərdən biridir. Həmçinin suya davamlı geyim almağa və qiymətdən daha çox keyfiyyətə üstünlük verməyə çalışın.

İsti bir ev mühiti təmin edin
Evinizdəki bütün çatları təmir edin və soyuq havanın içəri girməməsi üçün nəmləndiricidən istifadə edin. Həmçinin, evinizin bacasını təmizləməyi, bütün şəhər miqyasında elektrik kəsilməsi halında əlinizdə fənər olmasını və qışda fövqəladə hallar dəstini həmişə yanınızda saxlamağınızdan əmin olun.

Sağlam həyat tərzini qoruyun
Susuzluğun qarşısını almaq üçün kifayət qədər yuxu almaq, sağlam yemək və kifayət qədər su içmək çox vacibdir. Qış aylarında tərəvəz və meyvə yeməyi, lazım olan vitaminlərinizi (Vitamin C və D vitamini) qəbul etməyi unutmayın. Bundan əlavə, B12 vitamini qəbul etmək uzun müddət isti qalmağınıza kömək edəcəkdir.

Bəs, Azərbaycanda qış fəsli necə keçir? Paytaxtımızda qış fəslinə hansı hazırlıq işləri görülüb?

Azərbaycanda qış fəsli coğrafi mövqeyinə görə ümumiyyətlə mülayim iqlimə malikdir. Dünya üzrə müəyyən edilmiş 11 iqlim tipindən doqquzunu Azərbaycanda görmək mümkündür. Ölkənin şərq və mərkəzi hissələrində yaylar kifayət qədər isti və quraq, qışlar isə mülayim keçir.

Azərbaycanın ən soyuq bölgələri ölkənin demək olar ki, əlli faizini təşkil edən dağlıq ərazilərdir. Tundra iqlimi 3000 metrdən yüksək bölgələrdə yerləşir. Bunlar ölkənin ən çox yağış yağan hissələridir.

MKT Departamentinin əməkdaşı Mübariz Hüseynov: "Paytaxtda qışa hazırlığın vəziyyəti ilə bağlı Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətində keçirilən müşavirədə verilən tapşırıqlara uyğun olaraq şəhərin rayonlarında kommunal, təsərrüfat xidmətləri, idarə və təşkilatlarının, təhsil müəssisələrinin, özəl sektorun nümayəndələrinin iştirakı ilə müşavirələr keçirilir.

Müşavirələrin əsas məqsədi rayon xidmətlərinin soyuq qışa, xüsusilə güclü qar yağmasına hazırlığın vəziyyətinin araşdırılması, bu zaman görülməsi zəruri olan işlər müzakirə edilib.

Müşavirələrdə Bakı Şəhər İcra Hakimiyyətinin şöbə müdirləri, şəhərin kommunal və digər xidmətlərinin rəhbərləri də iştirak ediblər. Qeyd edilib ki, Bakı Şəhər İcra Hakimiyyəti tərəfindən hər bir rayona cavabdeh şəxs təyin edilib, həmin şəxslər yerli İcra Hakimiyyətlərinin nümayəndələri ilə birgə rayonlarda qış mövsümünə hazirlığı, verilən tapşırıqların və görülən işlərin icra vəziyyətini yoxlayıblar.

Bildirilib ki, son günlərdə ölkənin dağ rayonlarına əvvəlki illərlə müqayisədə daha çox qar yağması qışın sərt və yağmurlu keçəcəyindən xəbər verir. Bununla əlaqədar rayon İcra Hakimiyyətlərində qışa hazırlıqla bağlı yaradılan qərargahlar, kommunal və təsərrüfat xidmətləri və aidiyyəti təşkilatların rəhbərləri həmin günlərdə üzərilərinə düşən vəzifələrin tam şəkildə yerinə yetirilməsi üçün hazır olmalıdırlar. Hər bir quruma qarın təmizlənməsi üçün lazımi qədər alət, inventarın (bel, kürək, ling və s.) toplanması, duz ehtiyatı yaradılması, xüsusi texnikaların vəziyyətinin yoxlanılması ilə bağlı tapşırıqlar verilib. Rayondakı küçə və məhəllələrin qardan təmizlənməsinə cavabdeh şəxslərin siyahıları hazırlanıb, bu işlərə kommunal qurumların texnikası ilə yanaşı idarə, təşkilat, bələdiyyə və özəl qurumların da mövcud texnikalarının cəlb edilməsi qərara alınıb.

Həmçinin rayonlardakı idarə, təşkilat və özəl qurumlar, bələdiyyələr, o cümlədən ictimai iaşə müəssisələrinin rəhbərlərinə, ictimaiyyət nümayəndələrinə qarlı günlərdə Avropa ölkələrində də qəbul edilən qaydalara uyğun özlərinə aid ərazilərin təmizlənməsində yaxından iştirak etməyə cağırış edilib".

Ayşən Vəli