"Azərbaycan qanunvericiliyinə əsasən, əyani formada doktorantura pilləsində təhsil alan şəxslərə hərbi xidmətdən möhlət hüququ verilməsi, dövlətin elmə və təhsilə dəstək siyasətinin mühüm bir hissəsini təşkil edir. Bu qərar, tədqiqat fəaliyyətinin fasiləsizliyini təmin etməklə yanaşı, elmi kadrların yetişdirilməsi üçün əlverişli şərait yaradır. Hərbi xidmətə çağırışdan müvəqqəti azadlıq tədqiqatçıların daha effektiv fəaliyyət göstərməsinə və elmin inkişafına mühüm töhfə verməsinə imkan tanıyır". Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında təhsil eksperti Kamran Əsədov deyib.
Kamran Əsədov sözlərinə belə davam edib: "Bu hüququn tətbiqi, Azərbaycan Respublikasının “Hərbi vəzifə və hərbi xidmət haqqında” qanununun 23-cü maddəsində əksini tapmışdır. Qanuna əsasən, doktorantura səviyyəsində əyani təhsil alan şəxslər təhsil müddəti ərzində hərbi xidmətə çağırılmır. Bu, dövlətin elmi və təhsili inkişaf etdirmək istiqamətində konkret addımlardan biridir. Ancaq bu hüquq yalnız təhsil müddəti ilə məhdudlaşdırılır və məzun olduqdan sonra şəxslər hərbi xidmətə cəlb oluna bilərlər. Bu məhdudiyyət müəyyən hallarda doktorantların elmi karyeralarını davam etdirmələrinə maneə yarada bilər.
Dünya təcrübəsinə nəzər saldıqda, bir çox inkişaf etmiş ölkələrdə təhsilə görə hərbi xidmətdən möhlət hüququnun tətbiq olunduğu görülür. ABŞ-da, doktorantura pilləsində təhsil alan şəxslər yalnız təhsil müddəti ilə deyil, həmçinin xüsusi elmi tədqiqatlarda iştirak müddətində də hərbi xidmətdən azad edilir. Bu yanaşma onların beynəlxalq layihələrdə və irimiqyaslı tədqiqat proqramlarında iştirakına şərait yaradır.
Almaniyada doktorantura təhsili alan şəxslərə yalnız hərbi xidmətə çağırışdan möhlət verilməklə kifayətlənmir, onlara eyni zamanda əlavə maliyyə və akademik dəstək göstərilir. Bu, gənc alimlərin tədqiqatlara tam fokuslanmasına və daha yüksək nəticələr əldə etməsinə imkan verir. Cənubi Koreyada isə hərbi xidmət məcburi olsa da, tədqiqat sahəsində çalışan doktorantlar üçün xüsusi alternativ xidmət modelləri tətbiq olunur. Bu, həm onların tədqiqatlarını davam etdirməsinə, həm də dövlətə fayda gətirəcək layihələrdə iştirakına şərait yaradır.
İsraildə isə elmi fəaliyyətlə məşğul olan şəxslər üçün fərqli yanaşma tətbiq edilir. Əgər doktorantura tələbəsi mühüm elmi layihədə iştirak edirsə, onun hərbi xidmətə çağırışı təxirə salınır. Bu, tədqiqatların dövlətin ümumi inkişaf strategiyasına uyğun olaraq aparılmasına xidmət edir.
Doktorantura səviyyəsində təhsil alan şəxslərə hərbi xidmətdən möhlət hüququnun verilməsi həm fərdi, həm də dövlət səviyyəsində çoxşaxəli əhəmiyyət daşıyır. Bu hüquq tədqiqatçıların elmi fəaliyyətlərini daha məhsuldar şəkildə davam etdirmələrinə şərait yaradır. Elmi fəaliyyətlər fasiləsiz həyata keçirildikdə, ölkənin elmi potensialı artır və bu, beynəlxalq elmi arenada rəqabət qabiliyyətini gücləndirir. Gənc alimlərin uzunmüddətli layihələrdə iştirakı tədqiqatların dərinliyini artırır və əldə edilən nəticələrin daha geniş tətbiq olunmasına imkan verir.
Təhsilə görə möhlət hüququ eyni zamanda innovasiyaların təşviqi üçün də mühüm əhəmiyyətə malikdir. Doktorantura səviyyəsində aparılan tədqiqatlar adətən innovativ xarakter daşıyır və ölkənin iqtisadi inkişafına birbaşa təsir göstərir. Xüsusilə texnologiya, mühəndislik, tibb və digər sahələrdə aparılan tədqiqatlar ölkənin beynəlxalq miqyasda tanınmasına və iqtisadi dayanıqlığın təmin edilməsinə xidmət edir.
Möhlət hüququnun tətbiqi cəmiyyətdə elmi fəaliyyətin və intellektual inkişafın əhəmiyyətini artırır. Bu, təkcə doktorantlara deyil, həm də bütövlükdə cəmiyyətə elmə və təhsilə daha böyük önəm vermə mesajı göndərir. Tədqiqatçılar öz fəaliyyətlərini davam etdirərkən daha böyük nailiyyətlər əldə etmək və cəmiyyətin inkişafına töhfə vermək imkanı qazanırlar.
Bununla yanaşı, bəzi çatışmazlıqlar da mövcuddur. Təhsil müddətindən sonra hərbi xidmətə cəlb olunmaq bəzi doktorantlar üçün elmi fəaliyyətlərin davamlılığını təmin etməkdə çətinliklər yarada bilər. Bu səbəbdən də, dünya təcrübəsindən nümunə götürərək, Azərbaycanda möhlət hüququnun müddətini artırmaq və ya alternativ xidmət modellərini tətbiq etmək məsələsi gündəmə gələ bilər. Belə yanaşmalar, həm tədqiqatçılar üçün daha əlverişli şərait yaradacaq, həm də ölkənin elmi və texnoloji inkişafını sürətləndirəcək".
Ayşən Vəli
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
USD
EUR
GBP
RUB
