Parisdə sülh, yoxsa müharibə danışıqları? - BAXIŞ BUCAĞI

Aİ ABŞ-ın Ukrayna ilə bağlı mövqeyindən razı deyil

Avropa ölkələrinin dövlət və hökumət başçıları bazar ertəsi Ukrayna ilə bağlı fövqəladə sammit keçirəcək. Sammit Vaşinqtonun Ukraynada hərbi əməliyyatlara son qoymaq üçün Avropa ölkələrinin sülh danışıqlarında iştirakını nəzərdə tutmadığı barədə bəyanatlar fonunda təşkil olunacaq. Xəbər verilir ki, Parisdə keçiriləcək görüşün məqsədi bu məsələdə ölkələrin ümumi mövqeyini razılaşdırmaqdır.

Sammitdə Almaniya, İtaliya, Polşa, İspaniya, Hollandiya və Danimarka, eləcə də Böyük Britaniya hökumət başçıları iştirak edəcək. Avropa Şurasının yüksək səviyyəli nümayəndəsi jurnalistlərə bildirib ki, sammitdə Avropa Komissiyasının rəhbəri Ursula fon der Leyen və NATO-nun baş katibi Mark Rutte iştirak edəcək. Bundan əlavə, görüşdə Avropa Şurasının prezidenti Antonio Kosta da iştirak edəcək. Şura nümayəndəsi qeyd edib ki, görüş Ukraynadakı vəziyyət və Avropada təhlükəsizlik məsələləri ilə bağlı Avropa liderlərinin məsləhətləşmələrinə başlamalıdır.

Fransanın xarici işlər naziri Jan-Noel Barro respublika prezidenti Emmanuel Makronun dövlət və hökumət başçılarını Parisdə toplayacağını təsdiqləyib. “Bu görüşdə dramatik heç nə yoxdur; Dünən Münhen Konfransı zamanı ABŞ-ın Ukrayna üzrə xüsusi nümayəndəsi Keyt Kelloq bildirib ki, o, Aİ ölkələrini Ukrayna üzrə sülh danışıqlarının iştirakçısı kimi görmür. NATO-nun baş katibi Mark Rutte Aİ ölkələrini danışıqlarda iştirak etməyəcəkləri üçün şikayət etməməyə çağırıb.

ABŞ Aİ-nin Ukraynanın təhlükəsizliyi üçün nə etməyə hazır olduğunu bilmək istəyir. Birləşmiş Ştatlar Aİ ölkələrinə Ukrayna üçün təhlükəsizlik zəmanətləri ilə bağlı təkliflər hazırlamaq üçün sorğu göndərib. Reuters yazır ki, Vaşinqton Avropa ölkələrindən hansı tədbirləri təklif edə biləcəklərini soruşur, eyni zamanda ABŞ-dan nə tələb olunacağını da aydınlaşdırır. Anketdə ümumilikdə altı sual var. Onlardan biri belədir: “ABŞ dəstəyinə dair tələblər, əgər varsa, hökumətiniz bu təhlükəsizlik sazişlərində iştirakı üçün zəruri hesab edəcək? Konkret olaraq, sizcə, ABŞ-dan hansı qısa və uzunmüddətli resurslara ehtiyac var?”.

Sənəddə həmçinin, hansı Avropa və ya üçüncü ölkələrin Ukraynanın təhlükəsizliyinə təminat verilməsində iştirak edə biləcəyi və onların sülh nizamlanmasının bir hissəsi kimi Ukraynaya qoşun göndərməyə hazır olub-olmaması soruşulur. Sorğuda həmçinin Ukraynada hipotetik olaraq yerləşdirilə biləcək qoşunların sayı və onların yerləşdirilmə müddəti ilə bağlı, həmçinin, ölkələrdən döyüşlərin yenidən başlayacağı təqdirdə müttəfiqlərin hansı addımları atmağa hazır olmaları soruşulub. Digər bir sual Avropa hakimiyyətlərinin Rusiyaya qarşı sanksiyaların sərtləşdirilməsi üçün görməyə hazır olduqları tədbirlərlə bağlıdır.

Aİ Moskva ilə Vaşinqton arasında dialoqa girməyə çalışır

Fransa prezidenti Emmanuel Makron Parisdə bir sıra Avropa ölkəsinin liderlərinin fövqəladə toplantısı keçirəcək. Onun məqsədi Donald Trampın siyasəti, xüsusən də ABŞ və Rusiya Federasiyası arasında davam edən danışıqlar fonunda Avropanın təhlükəsizliyini təcili müzakirə etməkdir. Moskva ilə Vaşinqton arasında dialoqun Aİ və Ukraynanın iştirakı olmadan keçirilməsinin planlaşdırıldığı perspektivi avropalıların açıq şəkildə xoşuna gəlmir. Finlandiyanın xarici işlər naziri Elina Valtonen Trampı Rusiya Federasiyası ilə tez barışığa ümid etməməyə çağırıb. Bu nöqteyi-nəzər bir sıra Aİ dövlətləri tərəfindən bölüşdürülür.

ABŞ prezidentinin komandasının son bir neçə gündə elan etdiyi Avropa ilə yeni əməkdaşlıq şərtləri, həmçinin Trampla Putinin söhbəti Vaşinqtonla onun avropalı müttəfiqləri arasında münasibətlərdə partlayan bomba effekti yaradıb. Məlum olub ki, Ağ Evin yeni rəhbəri həqiqətən də Rusiya ilə danışıqlar aparmaq niyyətində olub, onu məğlub etmək yox. Fransanın xarici işlər naziri Jan-Noel Barrotun jurnalistlərə verdiyi məlumata görə, fevralın 17-də Makron Fransa diplomatiyasının rəhbərinin dediyi kimi, “əsas Avropa ölkələri”ni toplamaq qərarına gəlib. Agentliklərin məlumatına görə, Böyük Britaniya, İtaliya, Almaniya, Polşa, İspaniya və Danimarka liderləri Parisə gələcək. Sonuncu Skandinaviya və Baltikyanı ölkələrin nümayəndəsi rolunu oynayacaq.

Eyni mövzunun müzakirəsi Münhendə xarici işlər nazirləri səviyyəsində başlayıb. Orada keçirilən təhlükəsizlik konfransı başa çatdıqdan sonra onlardan bəziləri qeyri-rəsmi görüşə toplaşıb. Nazirlərin, eləcə də Aİ-nin Xarici İşlər üzrə Ali Nümayəndəsi Kaja Kallasın çay süfrəsi arxasında müzakirə apardıqları kiçik otağın fotosu Valtonen tərəfindən sosial şəbəkələrdə yerləşdirilib. Bu siyasətçi son vaxtlar nəyin bahasına olursa olsun Rusiya ilə barışmağa razı olmayan Avropa ehtiyatlı skeptiklərinin “səsinə” çevrilib. Hətta Münhen konfransı ərəfəsində Valtonen Almaniyanın Madsak media qrupunun xəbər redaksiyası olan RND-yə müsahibə verib. O, heç olmasa Rusiya ilə barışmağa tələsməməyi təklif edib. Amerika mətbuatının yazdığına görə, Trampın Rusiya-Ukrayna qanlı qarşıdurmasına son qoymaq üçün öz komandasına ayırdığı yüz gün Finlandiya diplomatına kifayət qədər vaxt kimi görünmür.

"Tramp və komandası başa düşməlidir ki, Rusiya ilə danışıqlar təkcə Ukraynaya deyil, həm də bütün Avropanın təhlükəsizlik arxitekturasına aiddir", - Valtonen bildirib. “Tramp komandasına başa salmalıyıq: Putinlə heç bir sürətli razılaşma ola bilməz, ancaq bir neçə il ərzində uzun bir proses olacaq və bunun sonunda davamlı sülh olacaq”. Ruslar sadəcə olaraq sülhə razı olmayacaqlar; buna ancaq kənardan zorla və təzyiq etməklə nail olmaq olar. Gələcəkdə qitədə sülhü qorumaq üçün Avropa indi bu gücü nümayiş etdirməyi öyrənməlidir”.

O, nazirlərin söhbətinin təfərrüatlarını açıqlamayıb və “Avropanın yekdilliklə Ukraynanı dəstəklədiyi və azad dünyanı müdafiə etməkdə qətiyyətli olduğu” əminliyi ilə kifayətlənib. Lakin məlumdur ki, amerikalıların Avropadakı müttəfiqlərinin iştirakı olmadan Rusiya Federasiyası ilə danışıqlar aparmağa hazırlaşması Aİ ölkələrinin nümayəndələrini böyük təəssüratlandırıb. Trampın Ukrayna üzrə xüsusi nümayəndəsi Keyt Kelloq bunu “Ukrayna naharı” adlanan tədbirdə (Münhen konfransının tədbirlərindən biri) deyib. "Minsk 2-ni xatırlayın: orada Avropa liderlərinin izdihamı var idi və onlar dəhşətli çıxış etdilər" dedi. Yada salaq ki, ikinci Minsk razılaşması adlanan saziş 2015-ci ilin fevralında Belarusun paytaxtında Almaniyanın o vaxtkı kansleri Angela Merkelin, sonra isə Fransa prezidenti Fransua Ollandın iştirakı ilə keçirilən sammitdə razılaşdırılıb. Görünür, Kelloq onları “izdiham” hesab edirdi.

"Ukrayna və Avropanın iştirakı olmadan pis sövdələşmə variant deyil" deyən Hollandiyanın baş naziri Dik Şof sosial mediada bu danışıqlar formatını "Rusiya üçün mükafat" adlandırıb. O, birmənalı nəticə çıxarıb: “Rusiya-Ukrayna münaqişəsindən Rusiya qalib çıxmamalıdır”.

Parisdə keçiriləcək sammitdə Finlandiya prezidenti Aleksandr Stubbın təklifinin müzakirə olunacağı istisna edilmir. O, Aİ-də Kelloqun tutduğu vəzifənin analoqunun - Ukrayna üzrə xüsusi nümayəndənin yaradılmasını təklif edib. Stubbın sözlərindən belə nəticəyə gəlmək olar ki, məhz bu yeni məmur imkan daxilində danışıqlar prosesində ayrı-ayrı ölkələri deyil, bütün Avropa İttifaqını təmsil etməlidir. Bu, Tramp komandasının müdafiə etdiyi kimi görünən xəttlə təəccüblü şəkildə ziddiyyət təşkil edir. Məsələn, Pentaqonun rəhbəri Pit Heqset bəyan edib ki, Avropa ölkələrinin qoşunlarının Ukraynada mümkün yerləşdirilməsi yalnız istənilən kollektiv strukturlardan kənarda mümkündür. Bu o deməkdir ki, Aİ danışıqlarda vahid bütövlükdə iştirak edə biləcəyi və iştirak etməli olması faktının lehinə tutarlı arqumentlər təqdim etməlidir.

V.VƏLİYEV