Baqratın süqutu və... - RAKURS

Amma arxiyepiskop canlı yayımda Paşinyanı devirəcəyini vəd edib

Arxiyepiskop Baqrat Qalstanyan İrəvanın mərkəzində etiraz aksiyalarını bərpa edib. İlk aksiya oktyabrın 2-də Respublika meydanında, ikinci aksiya isə oktyabrın 6-da orada keçirilməlidir. Dövlət İctimai telekanalının efirində o, Ermənistanın gələcəyindən narahat olan hər kəsi öz hərəkətlərinə qoşulmağa çağırıb. Əks halda, Qarabağda baş verənlərin Ermənistanda da təkrarlanacağına əmin olduğunu deyib. “Mən geniş ictimaiyyətə müraciət edirəm. Mən canımı bu yolda qurban verirəm. Bizim addımlarımız Paşinyan hakimiyyətini dərhal aradan götürmək planlarımıza doğru aparır. Mən sahibkarlara müraciət edirəm, siz bu rejimə qulluq edirsiniz. Sənin susmağa haqqın yoxdur, çünki vətənin əlindən çıxacaq. Bir çoxlarınız üçün vətən sizin bəxtinizdir, ancaq onu itirəcəksiniz. Qarabağda nə baş verdiyini görürsən? Eyni şey Ermənistanda da olacaq. Və o gün uzaqda deyil”, - arxiyepiskop bildirib. Qalstanyanın fikrincə, ermənilərin “ağıllarına gəlmələrinin” və onları necə çətin gələcək gözlədiyini görmələrinin vaxtı çatıb. Eyni zamanda o, baş nazir Nikol Paşinyanın Azərbaycanla “saxta sülh” hazırladığını və pula pərəstiş etdiyini vurğulayıb.

Bu arada belə bir təəssürat yaranır ki, arxiyepiskop özü nə istədiyinə və başqalarını nə etməyə çağırdığına tam əmin deyil. O cümlədən, veriliş zamanı teleaparıcı ona Ermənistanın Rusiya ilə münasibətləri və keçmiş prezidentlərlə əlaqələri barədə suallar verib. Qalstanyan buna əslində cavab verməyib, jurnalist eyni zamanda həmsöhbətinin ədəbsiz davranışının milli barışıq söhbəti ilə necə uzlaşdığını soruşub və o, deyib: “Polis rəisinə demədim ki, onu öldürəcəm, dedim, onu yerdə əzişdirəcəm. O özünü sonuncu xuliqan kimi apardı və cavabını da aldı. Düşüncə gücü ilə tapdalayacağam, ruhumla tapdalayacağam, hamını tapdalayacağam...”. “Sən cinayətkar deyilsən, bu nə deməkdir?” – deyə aparıcının çaşqınlıq içində verdiyi suala, "Xuliqanın xuliqanlıq etmək hüququ var" deyə Qalstanyan yekunlaşdırıb.

Demək olar ki, eyni hərəkəti yazda və yazın birinci yarısında müşahidə etmək olardı. Arxiyepiskop ədalət və daha yaxşı bir dünya uğrunda mübarizədən gözəl danışırdı, lakin konkretliyə gələn kimi o, bu hisslərini tamam itirdi. Üstəlik, ona nə qədər çox sual verilirsə, ritorikası bir o qədər aqressivləşir. Onun üçün Paşinyanı devirmək üçün kifayət qədər etiraz iştirakçıları yox idi. Nəticədə Qalstanyan payıza qədər fasilə vermək qərarına gəlmişdi. Onun bu mövsüm ilk mitinqinə təxminən 2 min adam gəlib. Xatırlayaq ki, mayda onun ətrafına on minlərlə insan toplaşmışdı və dünya mediası dövlət çevrilişi ehtimalını ciddi şəkildə müzakirə edirdi. Göründüyü kimi, ona marağı birtəhər bərpa etmək lazım olduğunu anlayan Qalstanyan xalqa müraciət etmək üçün ona efir vaxtının verilməsini tələb edərək, İctimai Televiziyaya yürüş təşkil edib. Cavab olaraq jurnalistlər keşişdən çoxdan müsahibə almaq istədiklərini açıqlayıblar, lakin o, bundan imtina edib. Əvvəlcə tərəddüd edib, amma sonda razılaşıb. Nəticə özünü çox gözlətməyib.

Hətta Ermənistanın Qarabağa həsr olunmuş Teleqram kanallarında şərhçilər Qalstanyanın çıxışını “qıcıq” kimi qiymətləndiriblər. “O, yeni heç nə demədi, lakin çoxları üçün onun çıxışı faktı 2018-ci ildə, Paşinyanın İctimai Televiziya Şirkətinə məxsus Radio Evinə girdiyi zaman baş vermiş hadisələri xatırladıb. Düzdür, fərq onda idi ki, gələcək baş nazir qapıları sındırdı və Qalstanyan icə içəri buraxıldı”, - politoloq Tiqran Köçəryan xatırladıb. Ekspert hesab edir ki, arxiyepiskopun perspektivləri hələ də onun fikirlərini etirazçı auditoriyaya nə dərəcədə effektiv çatdıra bilməsindən asılıdır və bu, kifayət qədər təsir edici olaraq qalır.

“May ilə müqayisədə Qalstanyanın indi uğur qazanmaq şansı daha da azdır. Onun tərəfdarları azalıb, həvəsi də azalıb. Çox güman ki, o, öz hərəkatını yeni inkişaf mərhələsinə çıxarmağa çalışır. Ola bilsin ki, 2026-cı il parlament seçkilərinə hazırlaşır. Amma hələ ki, Qalstanyanın öz partiyasını yaratmağa hazır olduğu, yoxsa kiməsə qoşulmaq istədiyi məlum deyil”, - politoloq Mikael Zolyan bildirib. Ekspertin sözlərinə görə, arxiyepiskop Ermənistanın eks-prezidentləri Robert Köçəryan və Serj Sarkisyanın partiyaları ilə eyni elektorat üçün çalışır. Bu, seçicilərin təxminən 20-25%-ni təşkil edir. “Ola bilsin ki, onlar Qalstanyanın köməyi ilə tərəfdarlarının sayını artırmağa ümid edirdilər, lakin görünür, buna nail ola bilməyiblər. Əksinə, insanlar ondan üz döndərməyə başlayıblar”, - Zolyan deyir.

Keşiş, siyasətçi, mənəvi avtoritet...

Öz növbəsində politoloq Hrant Mikaelyan qeyd edib ki, Qalstanyanın potensialı mayın 9-da Paşinyana istefa vermək üçün bir saat vaxt verdikdən sonra azalmağa başlayıb. İyunun 12-də etirazçıların zorakılıqla dağıdılmasından sonra onun tərəfdarları daha da qızışıblar. “Bundan başqa, Qalstanyanın siyasi mövqeyi ilə bağlı problemi var. Onun öz həmvətənlərinə hansı statusda müraciət etdiyi bəlli deyil: keşiş, siyasətçi, mənəvi avtoritet... Eyni zamanda, hakimiyyət ona qarşı durmağı öyrənib. Bundan əlavə, ölkədə yaxşı iqtisadi vəziyyət yaranıb ki, bu da kütlənin passiv əhval-ruhiyyəsini gücləndirib. Buna baxmayaraq, Qalstanyan hələ də bir növ etiraz fəaliyyətini davam etdirə bilər”, - Mikaelyan deyib.

Baqrat Qalstanyanın başçılıq etdiyi “barışmaz” müxalifətin Respublika meydanında keçirilən mitinqi bir daha iqtidara gəlməyə çalışanların alçaqlığını göstərdi. Qalstanyanın Ermənistan cəmiyyətində populyarlığından və onun ideyalarının tam olmaması bəllidir. Baqratın avantürizmi, Qarabağ klanının marioneti rolu onun “müxalifətin yeni lideri” olmasını əngəllədi. Onun İrəvandakı ilk mitinqini xatırlayın - ən mühafizəkar standartlarla orada 35 min insan iştirak edirdi. Amma indiki mitinqdə ən yaxşı halda 2-3 min adam toplaşmışdı.

Həmin Mihran Tsarukyan Respublika meydanında konsert versəydi, daha möhkəm və geniş kütlə toplayardı. Qalstanyanın çağırışına isə bir neçə min insan cavab verdi. Razılaşın, bu, Baqratın Ermənistan cəmiyyətindəki reytinqinin əhəmiyyətli göstəricisidir. Təbii ki, bu qədər tərəfdarı olan Baqrat güc yolu ilə iqtidarı ələ keçirməyi xəyalına belə gətirməməlidir. Amma o, xəyali dünyada yaşamağa davam edir və baş nazir olmaq arzusundadır. Olsun, necə deyərlər, yuxu görməyin ziyanı yoxdur.

Mitinq iştirakçılarının sayının cüzi olmasına baxmayaraq, Qalstanyan Ermənistanın İctimai Televiziyasını ələ keçirmək və canlı yayımda çıxış etmək niyyətində idi. Cübbəli adam nəinki qanunu pozmağa hazırlaşırdı, həm də açıq-aşkar yalan danışırdı. Onun sözlərinə görə, guya o, dəfələrlə PTA ilə əlaqə saxlayıb, mövqeyini təqdim etmək üçün ona efir vaxtının ayrılması tələbi ilə müraciət edib, lakin hər dəfə ona rədd cavabı verilib.

Qalstanyanın yalan danışdığı açıq-aşkar məlum oldu. PTA-nın bəyanatında deyilir ki, yürüş başlayan andan telekanal Qalstanyana efirə çıxmaq üçün dəvət göndərib, lakin o, razı olmayıb. Buna baxmayaraq, Baqrat və onun nadir tərəfdarları RTA-ya doğru hərəkət ediblər. Və Baqrat orada polis əməkdaşları ilə mübahisə edib, üstəlik, onları məhv etməklə hədələyib. Razılaşın, bu cür davranış cəfəngiyyatlı adam üçün, xüsusən də ölkə rəhbəri olmaq arzusunda olan biri üçün bağışlanmazdır.

Qalstanyan İctimai Televiziyada Petros Kazaryanın verilişində çıxış edəndə nəhayət, ölkədə hamıya aydın oldu ki, ermənilər aldadıcı, aqressiv və qeyri-adekvat bir insanla qarşı-qarşıyadır. Bəs bu, bir din xadiminin davranışıdırmı? Xeyr, bu, yol quldurunun davranışıdır. Ona görə də eyni quldurlar Robert Köçəryan və Serj Sarkisyan ona tay tutula bilərlər. Artıq bütün ölkə əmin olub ki, Baqrat onların əlində bir marionetdir, birincilər ondan etiraz rəyi lideri formalaşdırmağa çalışırdılar. Bəli, 2018-ci ildən sonra Köçəryanın və Sarkisyanın Ermənistanda hakimiyyətə qayıtmaq şansı yox idi. Onların bunun üçün lazımi elektoratı, nə də ki, insanları səfərbər etmək üçün legitimliyi yox idi. Beləliklə, insanların onun ardınca gedəcəkləri ümidi ilə cübbəli bir adamı meydanlara çıxardılar.

Baqrat keçmiş və indiki siyasi mühitdən kənar bir siyasətçiyə çevrilib, mömin, korrupsioner olmayan etiraz lideri rolunda təsvir edilib. Eyni zamanda, mətbuat 2018-ci ildə İrəvana yürüş edən zaman Qalstanyanın Paşinyanı dəstəklədiyini yazır. Lakin onu ikinci və üçüncü prezidentlər satın almağa müvəffəq oldular və 44 günlük müharibədən qısa müddət sonra onu “rejimə qarşı döyüşçü” kimi formalaşdırmağa başladılar. Lakin cəmiyyət tez bir zamanda Baqratdan məyus oldu, anladı ki, bütün bunlar hazırkı hakimiyyəti devirmək üçündür. İnsanlar indiki hakimiyyətin süqutundan sonra ölkəyə kimin rəhbərlik edəcəyi sualını özlərinə verməyə başlayanda və hətta buna cavab tapanda - təbii ki, 2018-ci ilin yazında devirdiyimiz şəxslər olduğunu ortaya çıxır. Nəticə də bəllidir, müxalifətin bu qədər ciddi və diqqətlə hazırlaşdığı mitinqə cəmi iki min insan qatılır.

“Bizim kollektiv ağlımız artıq dövlətin itirilməsi ilə barışıb”

"Bu, ən vacib və çətin məqamın gəldiyi yerdir: məğlub bir cəmiyyətin ruh vəziyyətini necə dəyişdirmək olar?. Biz doğrudan da erməni məğlubiyyətini yaxşı bilmirik. Sovet İttifaqının 70 ili, müstəqilliyin 30 ili bizə məğlubiyyət şüuru vəziyyətini unutdurdu. Məğlubiyyət bizə yad, başqalarına adi görünürdü. İndi biz məğlub erməni və məğlub cəmiyyətlə qarşılaşırıq. Bəs məğlub olan erməni heç nə istəmirsə və ya çox pis bir şey istəyirsə, onda necə? Bu barədə ilk dəfə noyabrın 9-dan sonra, Qarabağın süqutunu görəndə düşündüm. Bu, artıq keçmiş qürurlu və rasional Qarabağ deyildi. Bu da böhran idarəçiliyinin uğursuzluğuna və qısa müddətdə tarixi çöküşlərə səbəb oldu. Deməyə qorxuram, amma məncə, bizim kollektiv ağlımız artıq dövlətin itirilməsi ilə barışıb. Hətta sağlam kəsimlər, hətta mübarizə aparanlar da artıq ölkəmizin perspektivinə şübhə ilə yanaşır. Yeni rəhbərliyin əsas vəzifəsi bu əhval-ruhiyyəni dəyişməkdir. Yeni rəhbərliyin hədəfi də bu məsələdir və əgər bunu qəbul etsək, keçmiş və indiki fərqlər yoxa çıxacaq. Belə bir ruh halı ilə cəmiyyət nə yenini, nə köhnəni, nə də indikini istəyir. Beləliklə, fəlakət bizi müşayiət edəcək”. Bunu erməni politoloq Vahe Hovhannisyan deyib.
O bildirib ki, ən vacib və çətin məqam da elə buradan gəlir: məğlub cəmiyyətin ruh halını necə dəyişmək olar? Hərəkatının lap əvvəlində Baqrat Srbazan bu prosesə çox uğurla başladı və cəmiyyətdən böyük bir ümidsizlik dalğası qopdu. Bu, hərəkatın emosional mərhələsi idi. Bu, hərəkatın emosional mərhələsi idi. Bu mərhələ necə davam etdirilməlidir ki, insanlar həqiqətən dövlətin perspektivinə inansınlar? Burada insanlar artıq rasional siyasət təklifləri və inanacaqları bir sıra aydın addımlar gözləyirlər. İnanacaqlar ki, bu addımlar nəticəsində ölkənin gələcəyi olacaq.

Biz bütöv bir cəmiyyət imicini itirmişik. Bu gün Ermənistan böyük bir qaçqın düşərgəsinə bənzəyir, müxtəlif keçid məntəqələrinin açılmasını və onun məhv edilməyəcəyinə müəyyən zəmanətlər gözləyir. Ancaq indiki dünya heç bir zəmanət vermir, Yaxın Şərqə baxın. İnteqral cəmiyyət əvəzinə bizdə müxtəlif subkulturalara bölünmüş insanlar kütləsi var. “Yüksək hörmət edilənlərin subkulturası”, “Binasızların subkulturası”, “Ümidsizlərin subkulturası”, “Mübarizə edənlərin subkulturası”, “Geçmişlərin subkulturası” və s.

V.Hovhannisyan əlavə edib ki, yeni rəhbərliyin qarşısında duran vəzifələrdən biri də bu seqmentləri ahəngdar cəmiyyətdə yenidən birləşdirmək, daxili barışıq və ümumi məqsədlər üçün imkan yaratmaqdır: “Belə olan halda “keçmiş və indiki” müxalifəti ortadan qaldıran yeganə sual budur: bunu kim edə bilər? Bunu keçmiş, indi, gələcək edəcəkmi, bu əsas deyil, amma əsas odur - ola bilərmi? Bu cəmiyyəti kim bərpa edə bilər ki, yenidən özünə inansın və öz dövlətini bərpa etməyə başlasın?”.

“İrəvan-Bakı “sülh”ü ABŞ demokratlarının seçkilərdə “kozır”ıdır”

“Əminliklə deyə bilərik ki, sülh imzalansa, bu sənədin hər hansı dəyəri olacağına inanmaq sadəlövhlük olardı. Ermənistan-Azərbaycan sülh müqaviləsinin imzalanması ABŞ prezident administrasiyası üçün qarşıdan gələn seçkilərdə ən məqbul “kozır”dır, çünki xarici siyasətin digər sahələrində, məsələn, Rusiya-Ukrayna və ya Fələstin məsələsində demokratların uğur qazanacağı gözlənilmir”. Bu fikirləri siyasi strateq və analitik Vigen Akopyan deyib.

Akopyan deyib ki, Vaşinqton İrəvan və Bakını noyabrda keçiriləcək seçkilərə qədər çərçivə sülh müqaviləsi imzalamağa tələsir: “Əgər Ermənistan tərəfi 16 bənddən 13-nü imzalamağa hazır olduğunu bəyan edərsə, o zaman Azərbaycan tərəfi şərtlər irəli sürür - Ermənistan Konstitusiyasının dəyişdirilməsi və müqavilənin tam şəkildə imzalanması. İndi ABŞ ən böyük tələskənlikdədir, çünki onlar üçün bu, PR-dır. Birləşmiş Ştatlar üçün imzalanma mərasiminin özü, necə deyərlər, “şəkil” kadrları Demokrat Partiyasının namizədi Kamala Harris üçün seçkiqabağı başqa bir arqument ola bilər. Ən azı razılaşdırılmış məqamları imzalamağa çağırışlar, ənənəvi hüquqi prosedurlardan yan keçərək Konstitusiya Məhkəməsi vasitəsilə preambulanın ləğvi də eyni məqsədə xidmət edir”.

Akopyan əmindir ki, imzalansa belə, bu sənədin hər hansı dəyəri olacağına inanmaq sadəlövhlük olardı: “Ermənistan Konstitusiya Məhkəməsinin qərarı sadəcə olaraq Azərbaycan hakimiyyətinin tələblərinin həyata keçirilməsidir. Əvvəllər Ermənistanın Konstitusiya Məhkəməsi sərhədlərin delimitasiyası komissiyalarının iş qaydalarını konstitusiya kimi tanıyıb. Ekspertlərin fikrincə, Konstitusiya Məhkəməsi bununla da Konstitusiyanın preambulasında Müstəqillik Bəyannaməsinə istinadın hüquqi qüvvəyə malik olmadığını tanıyıb. Ermənistanın hazırkı hakimiyyəti Azərbaycan hakimiyyəti, erməni xalqı və Ermənistanın dövlət qurumları arasında vasitəçilərin, xüsusən də Bakının tələblərinə hüquqi forma verən Konstitusiya Məhkəməsini xatırladır”.

Bu arada Akopyan hesab edir ki, Azərbaycan “sülh müqaviləsi”nin imzalanmasını qeyri-müəyyən müddətə ləngidir, getdikcə daha çox, hər biri digərindən mürəkkəb olan yeni tələblər irəli sürür, ancaq yeni gündəm formalaşdırmaq, yeni tələblər irəli sürməkdədir.

Amma Bakı tələblərində haqlıdır, çünki heç kim zəmanət verə bilməz ki, yarımçıq imzalanmış sülh sənədindən sonra Ermənistan ilk fürsətdə Azərbaycana hecum etməyəcək.

V.VƏLİYEV