Ermənistan bulaşdığı çirkdən qurtulmağa cəhdlər edir. Əsla, özünü günahlandırmır, əksinə başqalarını filan işi görmədiyi üçün suçlayır. Təqdimat da bu olur ki, 44 günlük müharibəyə qədər ətrafında olan, tasmasını tutan, Azərbaycan torpaqlarını işğal etməkdə hərtərəfli yardımlar edən ölkələr bu gün o mövqedə deyillər, onların günahı ucbatından Qarabağı itiriblər. Amma cavabıbı da artıqlaması ilə alır. Rusiyanın XİN sözçüsü bir neçə dəfə Paşinyan da daxil olmaqla, Ermənistanın ən yüksək eşalonunda oturanlara müharibənin niyə uduzduqlarını və kimlərin günahkar olduğunu açıq şəkildə bəyan edib. Ermənilər isə adətlərinə uyğun olaraq “günah keçisi”ni yenə kənarda axtarmağa başlayıblar və proses hələ də davam edir.
Azərbaycan Ermənistandan sülh tələb edir. Bəli yanlış duymadınız, erməniləri sülhə məhz məcbur edir. Prosesin tarixi də yeni deyil, düz 30 ildir ki, Azərbaycan bütün görüşlərdə Ermənistanı torpaqları geri qaytarmaq şərti ilə sülhə dəvət edirdi. “Maksimalist” ermənilər isə bunu qorxaqlıq kimi qəbul edib heç bir şərti qəbul etmirdilər. Həm hərb meydanında, həm də diplomatiyada qələbə qazanan Azərbaycan bu gün də İrəvanı sülhə dəvət edir. Əzilmiş qonşusunu daha betər günə salmaq istəmir. Ermənistan isə bunun qarşılığında sülhdən yayınır, yeni şərtlər irəli sürür, gücü çatmayanda isə meydana qeyri-regional aktorları cəlb etməyə çalışır. Azərbaycanın isə bir şərti var, qonşularına olan ərazi iddiasını özündə etiva edən konstitusiyada dəyişiklik et və sülh müqaviləsini imzala.
Ermənistanın baş nazir isə bildirib ki, əsas problem təkcə Konstitusiyada nə yazılması deyil, həm də onun necə qəbul edilməsidir. “Ermənistanın yeni Əsas Qanuna ehtiyacı var”, Nikol Paşinyan ölkəsinin konstitusiya günü münasibətilə xalqa müraciətində deyib. Onun sözlərinə görə, konstitusiya ölkədə həyat qaydaları, hüquq və vəzifələr haqqında vətəndaşların kollektiv müqaviləsidir. O, konstitusiyadakı “suveren” sözünün Ermənistan xalqının təkcə de-yure deyil, həm də 2018-ci il inqilabından sonra de-fakto suveren olmasına əsaslandığını vurğulayıb. “Mövcud konstitusiya vətəndaşlar arasında ciddi sosial-psixoloji gərginlik yaradır, bu gün Ermənistan vətəndaşları mövcud Konstitusiyanın cəmiyyətdə və dövlətdə həyat qaydaları ilə bağlı fikirlərini əks etdirdiyinə inanmırlar hakim elitanın yaratdığı və həyata keçirdiyi sənəddir”, - Paşinyan bildirib.
Onun sözlərinə görə, Ermənistana xalqın özününkü hesab edəcəyi, dövlət və onunla münasibətlər haqqında fikirlərini əks etdirən yeni konstitusiya lazımdır: "Bizə xalqla - onun yaradıcısı ilə üzvi şəkildə bağlı olacaq yeni konstitusiya lazımdır". O, həmçinin qeyd edib ki, yeni konstitusiya məsələsi tez-tez spekulyasiya predmetinə çevrilir. Buna baxmayaraq, baş nazir vurğulayıb ki, ölkədə institusional, psixoloji və fiziki sabitliyin möhkəmləndirilməsi istiqamətində işi davam etdirmək lazımdır. Baş nazir beynəlxalq səviyyədə tanınmış ərazidə azadlığı, firavanlığı, xoşbəxtliyi və təhlükəsizliyi təmin etmək üçün Ermənistan Respublikasını yaradan “real Ermənistan” xalqının maraqlarını diqqət mərkəzində saxlamağa çağırıb.
Yada salaq ki, Bakı dəfələrlə bəyan edib ki, İrəvanla sülh müqaviləsi bağlamaq yolunda əsas maneə Ermənistanın konstitusiyasında və digər qanunvericilik aktlarında Azərbaycana qarşı ərazi iddialarının saxlanmasıdır. Ermənistan hakimiyyəti əmin edir ki, konstitusiyaya dəyişiklik planları Azərbaycanın tələbləri ilə bağlı deyil. Ermənistanın hazırkı konstitusiyası 1995-ci ildə qəbul edilib, 2005 və 2015-ci illərdə islahat edilib. 2015-ci ildə edilən düzəlişlərdən sonra ölkə yarı-prezident üsul-idarəsindən parlament idarəetmə formasına keçib.
Təbrik məktubunda qeyd edilib ki…
Azərbaycan və Ermənistan liderləri İlham Əliyev və Nikol Paşinyan amerikalı həmkarı Cozef Baydeni ABŞ-ın Müstəqillik Günü münasibətilə təbrik ediblər. Eyni zamanda, hər iki tərəf Vaşinqtonun Cənubi Qafqazda sülhün bərqərar olunmasında mühüm rolunu vurğulayıb və Kapitoli ilə ikitərəfli münasibətləri dərinləşdirməyə hazır olduqlarını bildirdilər. Bu arada İrəvan Bakı ilə təkcə ABŞ-a görə yox, həm də Türkiyə ilə yaxın əlaqə qurmağa görə rəqabət aparır. Üstəlik, zəif mövqeyinə görə Ermənistan üçün bu, daha vacibdir. Ermənistanın xarici işlər naziri Ararat Mirzoyan gürcü həmkarı İlya Darçiaşvili ilə birgə keçirdiyi brifinqdə İrəvanın Türkiyə ilə diplomatik əlaqələr qurmağa və Ermənistan-Türkiyə sərhədini açmağa hazır olduğunu bildirib. "Ölkələr arasında sağlam dialoq artıq qurulub", - nazir əmin olduğunu bildirib.
Maraqlıdır ki, iyunun 18-də Ermənistan və Türkiyə başçıları Nikol Paşinyan və Rəcəb Tayyib Ərdoğan telefon danışığında Ermənistan və Türkiyə arasında münasibətlərin heç bir ilkin şərt olmadan tam nizamlanması ilə bağlı siyasi iradələrini vurğulayıblar. Ermənistan lideri bəyanatında belə deyib. Onlar həmçinin öz ölkələrinin xüsusi nümayəndələri səviyyəsində təmasları davam etdirmək barədə razılığa gəliblər, lakin o vaxtdan bəri heç bir görüş olmayıb.
Xatırladaq ki, 2021-ci ilin dekabrında İrəvan və Ankara münasibətlərin normallaşdırılması üzrə danışıqlar üçün xüsusi nümayəndələr təyin ediblər. 2022-ci ilin iyulunda Vyanada müvafiq olaraq Ermənistan və Türkiyəyə səfər edən üçüncü ölkə vətəndaşlarının Ermənistan-Türkiyə quru sərhədini keçmək imkanlarının təmin edilməsi, habelə yüklərin birbaşa hava daşımalarının həyata keçirilməsi və bu istiqamətdə zəruri proseslərin başlanması barədə razılıq əldə olunub. bu. Lakin məsələ hələ də həllini tapmayıb.
2023-cü ilin yanvarında Ankara İrəvana birbaşa hava yüklərinin daşınmasına qoyulan qadağanın aradan qaldırıldığını bildirib. Eyni zamanda, həmin ilin yayında Ermənistanın İqtisadiyyat Nazirliyi bəyan edib ki, Türkiyə mallarının 99,9%-i Gürcüstandan keçməklə respublikaya quru, cəmi 0,01%-i isə hava yolu ilə çatdırılır. Eyni zamanda, Asiya İnkişaf Bankının fikrincə, Ermənistan-Türkiyə sərhədinin açılması Ermənistanın xarici ticarət kəsirinin 30-50% azalmasına səbəb olacaq. 2023-cü ilin sonunda bu, 3,9 milyard dollara bərabər idi.
Ermənistan hakimiyyəti iddia edir ki, Türkiyə ilə münasibətləri Azərbaycanla münasibətdən asılı olmayaraq qururlar. Lakin Ankara dəfələrlə vurğulayıb ki, o, yaxınlaşmağa hazırdır, lakin bunu yalnız İrəvan Bakı ilə bütün məsələləri həll etdikdən sonra edəcək. Bunun fonunda Mirzoyan vurğulayıb ki, İrəvan bir ay ərzində Azərbaycanla sülh müqaviləsi bağlaya bilər, lakin qonşularından hələ ki, müsbət cavab yoxdur. Bu arada Azərbaycan prezidenti İlham Əliyev Kanadanın səfiri Kevin Hamiltona bildirib ki, Ermənistanla sülh sazişinin bağlanmasının əsas şərti Ermənistan Konstitusiyasının dəyişdirilməsidir. Ermənistanın Əsas Qanununun preambulasında Ermənistan və Dağlıq Qarabağın birləşməsini tələb edən Müstəqillik Bəyannaməsinə istinad var. “Biz danışıqlar prosesində kifayət qədər sürətlə irəliləyirik. Düşünürəm ki, bir neçə ay ərzində biz sülh sazişinin mətnini, ən azı onun əsas prinsiplərini yekunlaşdıra biləcəyik. Biz əsas prinsiplər üzərində razılaşa və onları ilkinləşdirə biləcəyik. Əsas mətn üzərində iş də davam edəcək, ancaq Ermənistan konstitusiyasına dəyişiklik edildikdən sonra”, - İlham Əliyev vurğulayıb.
“İndiki mərhələdə Ermənistanla Türkiyə arasında belə bir münasibət yoxdur. İki ölkənin xüsusi nümayəndələri səviyyəsində dialoq formatı var. Onun çərçivəsində iki ölkə sərhədində yerləşən Ani körpüsünün yenidən qurulması, sərhədin üçüncü ölkə vətəndaşlarına açılması və diplomatik pasportlara malik vətəndaşların sərbəst gediş-gəlişi ilə bağlı razılaşmalar əldə etmək mümkün olub. Amma Türkiyə Ermənistanın gündəmini Azərbaycandan ayıra bilmir, ona görə də növbəti addımı atmır. Ankara regiondakı rolu ilə bağlı qərar verməlidir, çünki Bakı prizmasından İrəvanla münasibətlər qurmaq cəhdi müsbət heç nəyə gətirib çıxara bilməz”, – Orbeli mərkəzinin eksperti Conni Melikyan bildirib. Eyni zamanda ekspert qeyd edib ki, sülh müqaviləsi imzalamaq üçün getdikcə daha çox yeni ilkin şərtlər irəli sürməsi guya Azərbaycanın əslində heç nə bağlamaq istəmədiyini sübut edir.
Öz növbəsində, politoloq İlqar Vəlizadə isə Bakı ilə Ankara arasında İrəvanla bağlı bütün məsələlərin qarşılıqlı razılaşma əsasında həll edilməli olduğu barədə razılaşmanın olduğunu qeyd edib. Xüsusən də Ermənistanla Türkiyə arasında yolların açılması Ermənistanla Azərbaycan arasında oxşar proses fonunda baş verməlidir. “Ermənistan konstitusiyasına gəlincə, o, hazırkı formada sülh müqaviləsinə yenidən baxılması üçün əsas ola bilər. Bu hüquqi boşluq aradan qaldırılmalıdır. Bunun üçün Əsas Qanunun preambulasından İstiqlal Bəyannaməsinə istinadı silmək kifayətdir”, - deyə Vəlizadə izah edib.
Belə ki, Ermənistan Azərbaycanla normal dialoq qurmağın mümkün olmadığını anlayaraq, Türkiyə ilə əlaqələr qurmaqla öz təhlükəsizliyini möhkəmləndirməyə çalışır. Bununla belə, Ankara və Bakı İrəvanla bağlı ortaq siyasət yürüdürlər.
Bu arada
Minsk Ermənistanı Belarusun faşist işğalçılarından azad edilməsinin 80 illiyi münasibətilə keçiriləcək paradda iştirak etməyə dəvət edib, lakin subyektiv səbəblərdən bu ölkənin parad ekipajları gəlməyib. Bunu Belarus Təhlükəsizlik Şurasının katibi Aleksandr Volfoviç bildirib. Çərşənbə günü Minskdə hərbi parad keçirilib və orada Belarus hərbçilərindən əlavə Azərbaycan, Qazaxıstan, Kiyev, Qırğızıstan, Rusiya, Tacikistan və Özbəkistandan olan parad dəstələri iştirak edib. Paradı Minskdə keçirilən MDB toplantısına gələn nümayəndə heyətləri də müşahidə ediblər.
“Ermənistan da dəvət olunub. Ancaq bəzi uzaqgörən, çox güman ki, subyektiv səbəblərə görə biz bu səbəblərin nə olduğunu başa düşürük, təəssüf ki, Ermənistan nümayəndə heyəti, erməni parad ekipajları paradda iştirak etmək üçün gəlməyiblər”, - Volfoviç deyib. Eyni zamanda o, “erməni xalqının nümayəndələrinin Belarusun, Sovet İttifaqının azad edilməsində, Böyük Vətən müharibəsində iştirak etdiyi” faktına diqqət çəkib. Qeyd edək ki, bir müddət əvvəl Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan bildirib ki, Aleksandr Lukaşenko orada prezident olduğu müddətdə nə o, nə də başqa erməni rəsmi Belarusa səfər etməyəcək. Onun sözlərinə görə, Belarus prezidenti Qarabağda “Azərbaycanın qələbəsini dəstəklədiyini, inandığını, istədiyini” bəyan edib. Belarus Xarici İşlər Nazirliyinin mətbuat katibi Anatoli Qlaz bildirib ki, Belarus Ermənistanla münasibətləri pisləşdirmək niyyətində deyil.
V.VƏLİYEV
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
USD
EUR
GBP
RUB