Rusiyanın neft marşrutları bağlanır - ANALİZ

Hindistan Rusiyadan neft idxalını məhdudlaşdırır: Bloomberg təfərrüatları öyrənib

Hindistan ABŞ prezidenti Donald Trampın sanksiyalarla bağlı açıq təhdidlərinə baxmayaraq, neft emalı zavodlarına Rusiya neftinin alınmasını dayandırmaq göstərişi verməyib. Bu barədə Bloomberg öz mənbələrinə istinadən yazır. Nəşrin həmsöhbətlərinin sözlərinə görə, Rusiyadan neft idxalının dayandırılması ilə bağlı qərar qəbul edilməyib. Onlar həm dövlət, həm də özəl neft emalı zavodlarının istənilən mənbədən neft almaq hüququna malik olduğunu bildiriblər və şirkətlərin bu qərarı öz kommersiya mülahizələri əsasında qəbul etdiyini bildiriblər.

Amma mənbələr həmçinin bildiriblər ki, ötən həftə hökumət dövlət neft emalı zavodlarına Rusiyadan tədarükün kəsiləcəyi təqdirdə hansı alternativ mənbələrdən və hansı həcmdə neftin idxal oluna biləcəyini qiymətləndirmək üçün plan hazırlamağı xahiş edib. Bununla belə, mənbələrdən biri qeyd edib ki, bu, siyasətdə real dəyişiklikdən daha çox fors-major ssenaridir. Mənbə izah edib ki, Rusiya neftinin alışının azaldılması və ya dayandırılması Hindistanı yenidən bu resursu Fars körfəzi ölkələrindən tədarük etməyə məcbur edəcək, bu daha bahadır və Yeni Dehli idxal xərclərini artırmağa çalışmır. Hindistanın Neft və Təbii Qaz Nazirliyinin nümayəndəsi Bloomberg-in Rusiya neftinin alınması ilə bağlı vəziyyəti şərh etmək istəyinə cavab verməyib.

Tramp Rusiya neftinə görə Hindistana təzyiq edir

Tramp Hindistanı yüksək tariflərə və Rusiya ilə ticarətə görə cəzalandıracağını vəd edib. Bu yaxınlarda o, avqustun 1-dən bu ölkəyə 25% tarif tətbiq etməklə, həmçinin Rusiyadan enerji alışına görə əlavə cərimə ilə hədələyib. Bloomberg-in məlumatına görə, bu tariflər Yeni Dehlinin regional tərəfdaşları ilə güzəştli rəftar ümidlərini məhv edir. Tramp həmçinin bu yaxınlarda Hindistanın Rusiyadan neft almasını dayandırmaq niyyətində olduğunu öyrəndiyini bildirib. "Başa düşdüyüm qədər, Hindistan bundan sonra Rusiyadan neft almayacaq. Eşitdiyim budur. Bunun doğru olub-olmadığını bilmirəm", - o deyib.

Lakin avqustun 2-də “The New York Times” qəzeti yazıb ki, Trampın hədələrinə baxmayaraq, Hindistan Rusiya neftindən hələlik imtina etmək niyyətində deyil. Hindistanın iki yüksək rütbəli məmuru nəşrə bildiriblər ki, onların ölkələrinin siyasətində heç bir dəyişiklik yoxdur.

Neft bazarı Aİ-nin son sanksiyalarına və xarici gəmilərin limanlara daxil olması ilə bağlı qaydaların sərtləşdirilməsinə reaksiya verib. Nəticədə iyulun 21-27-də Rusiya neftinin daşınması üzrə yük tarifləri marşrutdan asılı olaraq 30%-ə qədər artıb, fevralın əvvəlindən isə limanlardan xammalın daşınması minimuma düşüb. Lakin analitiklər bazarın yeni şərtlərə uyğunlaşmasının çox vaxt aparmayacağını gözləyirlər.

Qiymət İndeksi Mərkəzinin (PIC) araşdırmasına görə, iyulun 21-dən 27-dək Rusiya neftinin daşınması üçün yük tarifləri Aİ-nin yeni məhdudiyyətlərinə tabe olmayan mövcud donanmanın azalması səbəbindən bütün marşrutlar üzrə artıb.

Analitiklərin fikrincə, yükdaşımalar ən çox Novorossiyskdən Türkiyəyə olan marşrutlarda - əvvəlki həftə ilə müqayisədə 30% artaraq bir barel üçün 3,6 dollara və ya Aframax gəmisinin (100 min ton) səfərinə görə 2,6 milyon dollara çatıb. Bazar iştirakçılarının sözlərinə görə, Rusiya neftinin türk idxalçıları Aİ-nin yeni sanksiyaları səbəbindən bütün rəsmi tələblərə əməl olunmasına nəzarəti gücləndiriblər. Rusiya neftinin Qara dəniz limanlarından Hindistana nəqlinin dəyəri həftəlik 9-10% artaraq bir barel üçün 6,8-7,4 dollara, Baltik limanlarından 7-8% artaraq 8,3-9 dollar/barelə çatıb. Kozmino limanından Çinə orta yükdaşıma dərəcəsi 11% artaraq bir barel üçün 2,8 dollara çatıb.

Bütün marşrutlar üzrə yükdaşıma tariflərinin artımına xarici bayraqlar altında gəmilərin Rusiya limanlarına buraxılması ilə bağlı yeni qaydalar səbəbindən tankerin yükləmə zamanı sərf etdiyi vaxtın artması da səbəb ola bilər. Rusiya Federasiyası prezidentinin iyulun 21-də qüvvəyə minmiş fərmanına əsasən, xarici gəmilərin Rusiya dəniz limanlarına daxil olması FTX ilə razılaşdırılmalıdır. Əvvəllər limanın dəniz bazasına bitişik akvatoriyaya malik olduğu hallarda xaricdən gəmilərin gəlməsi üçün xüsusi prosedur tətbiq edilirdi.

Rusiya Federasiyası Hökuməti yanında Maliyyə Universitetinin eksperti İqor Yuşkov deyir ki, yükdaşıma tariflərinin artması müvəqqəti və yerli xarakter daşıyır. Onun sözlərinə görə, xarici gəmilər üçün yeni qaydalar Rusiya limanlarına üz tutan tankerlərdə partlayışlarla bağlı insidentlərdən sonra təhlükəsizlik tədbirlərinin gücləndirilməsi zərurəti ilə bağlıdır. Səlahiyyətlilər təftiş prosedurlarını sərtləşdirdi, bu da qısamüddətli logistik fasilələrə səbəb oldu, lakin ekspert qeyd edir ki, bazar yeni tələblərə kifayət qədər tez uyğunlaşır. Tariflərin artırılması ixrac həcminə təzyiq göstərməyəcək, çünki ümumilikdə cari yükdaşıma səviyyəsi 2025-ci ilin qış-yazı göstəricilərindən aşağı olaraq qalır. Onun hesablamalarına görə, gələcək dinamika ayrı-ayrı hövzələrdə tonajın mövcudluğuna və naviqasiya təhlükəsizliyinə təsir edən geosiyasi amillərdən asılı olacaq. Ümumiyyətlə, o əlavə edir ki, qlobal gəmiçilik bazarında hazırda qiymətlərdə azalma müşahidə olunur, bu isə o deməkdir ki, bazar amilləri daha çox tariflərin artımını məhdudlaşdırmağa kömək edəcək.

Lakin hazırda iyulun 21-27-də limanlardan Rusiya neftinin daşınması həftəlik müqayisədə 25% azalaraq 2025-ci ilin fevral ayının əvvəlindən minimuma enib - gündə 340 min ton. Limanlarda gəmi çağırışlarının sayı 28-ə düşüb - fevral ayından bəri minimuma enib. Bu, yeni qaydalara görə bəzi gəmi çağırışlarının bütün rəsmiləşdirmələr tamamlanana qədər təxirə salınması ilə izah edilir. Analitiklər qeyd edirlər ki, AB-nin yeni sanksiyalarına məruz qalmayan donanmaların sayının azalması səbəbindən bəzi daşımalar növbəti həftəyə təxirə salınıb.

Roman Sokolov isə güman edir ki, bazar iştirakçıları Rusiya limanlarında tanker çağırışlarının koordinasiyası üçün yeni mexanizm hazırlayan kimi həftəlik həcmlər öz adi səviyyələrinə qayıdacaq. O, əlavə edir ki, Rusiya xammalının qiymətləri nisbətən aşağı olaraq qaldığından, tədarük həcmləri geosiyasətin təsirinə daha az həssasdır. Avqust ayında Rusiya neft emalı zavodlarının istifadəsinin artması səbəbindən Rusiya Federasiyasının qərb limanlarından dəniz neft tədarükü iyul ayı ilə müqayisədə 8% azala bilər. BCS-nin baş analitiki Kirill Baxtin deyir ki, ixracın azalması riski yoxdur və Aİ-nin sanksiyaları endirimlərin müvəqqəti genişlənməsinə və ixrac gəlirlərinin azalmasına səbəb ola bilər. ABŞ-dan Rusiya Federasiyası ilə işləyən gəmi sahiblərinə qarşı artan təhdidlər Rusiya neftinin alıcılarına endirimləri artırmaqla daha sərfəli qiymətlər əldə etməyə imkan verəcək. Daşıyıcılar isə yükün “toksikliyini” əsas gətirərək, yükdaşıma tariflərini artıra biləcəklər.

Reuters agentliyinin iyulun 31-də mənbələrə istinadən verdiyi məlumata görə, ABŞ prezidenti Donald Trampın Rusiyadan neft alanlara rüsumlar tətbiq etməklə hədələməsi və aşağı endirimlər fonunda Hindistanın dövlət neft emalı zavodları Rusiyadan xammal almağı dayandırıb. Agentliyin məlumatına görə, alternativ olaraq neft emalı zavodları Yaxın Şərq neftini spot bazarda ala bilər. Məlumata görə, iyulun 21-dən 27-dək Rusiyadan Hindistana neft daşınması əvvəlki həftə ilə müqayisədə 56% azalıb. İndi analitiklər qeyd edirlər ki, Hindistan limanlarında Rusiyanın Urals neftinə endirim 1,7-1,8 dollar/barel səviyyəsində qalır və məhz aşağı endirim Hindistandakı bəzi neft emalı müəssisələrini əhəmiyyətli alışlar etməkdən çəkindirə bilərdi.

V.VƏLİYEV