Günümüzdə bir çoxumuz daşıyıcı ana kimi terminləri eşidəndə çaşırıq. Bəs, bu daşıyıcı ana nə deməkdir? Azərbaycanda bu anlayış varmı?

Uşaq sahibi ola bilməyən cütlüklərin istifadə etdiyi alternativ üsullardan biri də surroqat analıqdır. Ölkəmizdə qadağan edilən surroqat analıq xaricdə bir çox ölkələrdə həyata keçirilə bilər.

Bəzi qanuni öhdəlikləri ehtiva edən surroqat analıq laboratoriya şəraitində həyata keçirilir. Surroqat analıq iki yolla həyata keçirilə bilər. Bunlardan birincisi surroqat ananın yumurtalıqlarından istifadə etməklə həyata keçirilən üsuldur. İkinci üsulda kişidən alınan sperma və qadından alınan yumurtalıq “daşıyıcı” sayılan qadının bədəninə yerləşdirilir. Bu embrionun inkişafı və böyüməsi qadının bədənində baş verir. Doğuşdan sonra körpə bu ailəyə verilir

SİA mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb.

Ananın hamiləliyə uyğun uşaqlıq yolu olmadığı və ya uşaqlığı olmadığı halda laboratoriyada yumurta və sperma hüceyrələri ilə cütlərin mayalanmış embrionlarının başqa qadına köçürülməsi daşıyıcı analıqdır. Yəni, başqa cütlüyün körpəsini daşıyan bu qadına daşıyıcı ana deyilir.

Daim surroqat analıq üçün müraciət edəcək cütlüklər öz yumurta və spermalarından istifadə etmək məcburiyyətində deyillər. Bu mümkün deyilsə, bütün ianə seçimləri nəzərdən keçirilməlidir.

Bir çox insan “Surroqat analıq nədir?” sualını verir. Əvvəlcə çətin bir proses kimi görünsə də, daha çox öyrəndikcə daha yaxşı başa düşülə bilən bir proses halına gəlir. Surroqat analığı bu qədər vacib və əvəzolunmaz edən hissə mayalanma prosesidir. Bu səbəbdən, digər IVF müalicələri nəticə vermədikdə “son həll” bu olur.

Bu müalicə yalnız hamilə qalmaq üçün uğursuz cəhdlərdən sonra tövsiyə olunur. Şübhəsiz ki, digər variantlar uğursuz olduqda ana olmaq arzusunu həyata keçirmək istəyənlər üçün ən təsirli həll yollarından biri məhz budur.

Daşıyıcı analıq ilk dəfə necə yaranıb?

İlk dəfə 1986-cı ildə ABŞ-da tətbiq edilib. Ölkəmizdə surroqat analıq qadağan edilsə də, Kipr, Gürcüstan, Amerika, Hindistan kimi ölkələrdə sağlamlıq paketi adı altında surroqat analıq prosedurları həyata keçirilə bilər.

Sağlamlıq paketi adı altında və ya başqa adla təklif olunan bu xidmətlər də müəyyən şərtlər qoyularaq yaradılır. Surroqat analıq anadangəlmə bətni olmayan və ya hər hansı səbəbdən bətni çıxarılan şəxslərə, qadının hamilə qalması və doğuşu əlverişsiz hesab edilən hallarda və ya anadangəlmə bətni olan qadınlara tətbiq edilən üsuldur.

Surroqat analıq üsulu hansı şərtlərdə və nə üçün tətbiq edilir?

- Ana bətni ilə doğulmayan qadınlar.
- Əməliyyat nəticəsində bətni çıxarılan qadınlar (şiş, fibroma, xərçəng və s.).
- Doğuş anomaliyaları olan qadınlar.
- Hamiləlik və ya doğuşun risk daşıdığı hallarda (Ciddi ürək və ağciyər problemləri olan qadınlar, laxtalanma pozğunluğuna görə ölümcül risk altında olan qadınlar).
- Asherman sindromlu qadınlar (bir bətni olan, lakin hamiləlik üçün uyğun olmayan).
- Sosial səbəblərdən uşaq dünyaya gətirmək istəməyən qadınlar.

Kim surroqat ana ola bilər?

- Gənc və sağlam qadınlar.
- Surroqat ana üçün sosial və psixoloji cəhətdən uyğun olan qadınlar.
- Heç bir yoluxucu xəstəliyi olmayan qadınlar.
- Siqaret çəkməyən, spirtli içki qəbul etməyən və ya narkotik asılılığı olmayan qadınlar.
- Əvvəlki hamiləlikləri sağlam doğuşla nəticələnən qadınlar.
- Gestational diabeti olmayan və ya əvvəlki hamiləlikdə preeklampsi olmayan qadınlar.
- Obez və ya anoreksiyası olmayan qadınlar (BMI indeksi, məsələn, sağlam diapazonda bədən kütləsi indeksi)
- Xroniki xəstəlikləri olmayan qadınlar (şəkərli diabet, yüksək təzyiq və s.)

Surroqat ana bu prosesə necə hazırlaşır?

İlkin ginekoloji müayinələr mütəxəssislər tərəfindən aparılır. Lazımi testlər tələb olunur. Bundan əlavə, surroqat ananın psixoloji vəziyyəti onun hamiləliyə nə dərəcədə uyğun olduğunu yoxlamaq üçün nəzərdən keçirilir. Uterusun hamiləliyə hazırlanması üçün menstruasiya dövrü ilə birlikdə surroqat ananın müalicəsi planlaşdırılır. Bu müalicə müddətində müəyyən aralıqlarla ultrasəs müayinələri aparılır və uşaqlıq hazır olduqda embrion transferi həyata keçirilir. Dondurulmuş embrionlar varsa, bu embrionlar köçürülür. Dondurulmuş embrion yoxdursa, cütlüyün IVF müalicəsi surroqat ananın daxili bətn hazırlığı ilə sinxronlaşdırılır və laboratoriyada mayalanmış embrionlar müvafiq gündə surroqat anaya köçürülür.

Surroqat anada psixi sağlamlıq niyə vacibdir?

Surroqat analıq tək uşaq sahibi olmaq istəyən, uşaq sahibi ola bilməyən və ya hamiləlik halında həyatı təhlükə altında olan şəxslər üçün nəzərdə tutulmuş bir seçimdir. Surroqat ananın seçilməsində vasitəçilik edən qurumun ixtisaslı, təcrübəli və etik olması ilə yanaşı, bu qurum tərəfindən təklif edilən surroqat ananın da fiziki, əqli, sosial, emosional və mənəvi ölçülərdə ümumi sağlamlığı yaxşı olmalıdır.
Bioloji sağlamlıq müayinələri aparılarkən surroqat ananın ümumi psixoloji sağlamlığının aşkarlanması və qiymətləndirilməsi hüquqi, tibbi və etik səbəblərə görə məcburidir. Psixoloji sağlamlıq və tarazlığı müəyyən etmək üçün müəyyən meyarlar var.

Surroqat ananın hamiləlikdən əvvəl və sonra psixoterapiya alması məcburidirmi?

Surroqat ananın həyat yoldaşının və əgər varsa uşaqlarının da yaş və inkişaf xüsusiyyətləri nəzərə alınmaqla ailə terapiyasına cəlb edilməsinə ehtiyac ola bilər.
Həmçinin hamiləlik bitdikdən sonra körpədən fiziki və emosional olaraq ayrılacaq surroqat anada narahatlıq və daxili qarşıdurma görünə bilər.

Cərrah, mama-ginekoloq Ləman Əliyeva: “Daşıyıcı ana kənardan mayalandırıb və bətninə döl qoyulan şəxsdir. Azərbaycanda bu Surroqat analıq adlanır və ölkəmizdə bu prosedura icazə yoxdur. Lakin bu prosedurun qanuni edildiyi ölkələr var.

Qiymətinə gəldikdə isə heç də ucuz deyil. Məndə olan məlumatlara görə 10 min civarındadır”.

Ayşən Vəli

Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə