Abortların sayı niyə artıb? ARAŞDIRMA

Abort proseduru arzuolunmaz və ya gözlənilməyən hamiləlikləri dayandırmaq üçün aparılır. Abortun hərfi mənası "qazımaq" deməkdir. Ümumi olaraq, uşaqlığın qazınması prosesidir. Abort ginekologiyada müxtəlif səbəblərdən edilə bilər:

• İstənməyən hamiləliyin dayandırılması

• Ana bətnində ölü fetusun boşaldılması

• Ağır menstrual qanaxmanın diaqnozu və müalicəsi və s.

Abort düzgün aparıldığı zaman tibbdə ən etibarlı prosedurlardan biridir, lakin təhlükəli abort, xüsusilə inkişaf etməkdə olan ölkələrdə ana ölümünün əsas səbəbidir. Birləşmiş Ştatlarda abort qanunları 1820-ci illərdə başlamış, hamiləliyin dördüncü ayından sonra qadağan edilmişdir. Həmin vaxtdan əvvəl abortlar qeyri-qanuni deyildi, lakin hamiləliyini ləğv edən qadın üçün tez-tez təhlükəli idi.

Abort 10-cu həftəyə qədər edilə bilər. Bunun üçün vətəndaş nikahı olan qadınlar üçün cütlərin qarşılıqlı razılığı və imzası tələb olunur.

18 yaşdan yuxarı subay qadınlar, yalnız öz razılığı və imzası ilə, ortağın razılığı olmadan abort edə bilərlər.

Kiçik qızlar üçün abort qanuni sayılırmı?

18 yaşına çatmamış qız cinayət məsuliyyətinə malik deyil. Buna görə də, bu, onun şəxsi məsuliyyəti olmadığı və gübrələmənin qarşı tərəfin (kişi ortağı) məsuliyyəti olduğu düşünülür.

16 yaşdan yuxarı qızlar, valideynlərinin razılığı ilə 10 həftəni keçməsələr, abort edə bilərlər. Hələ 16 yaşına çatmamış hamilə qızlar yalnız məhkəmənin icazəsi ilə abort edə bilərlər.

Abort prosesi nə zaman aparılır?

Normal bir hamiləlikdə, hamiləlik kisəsi 5 -ci həftədə uşaqlığa yerləşir. Bu da, təxminən menstruasiyadan (menstrual qanaxma) 1 həftə gecikdiyi vaxta uyğundur. Hamiləlik kisəsi göründükdən sonra abort edilə bilər.

Hamiləlik aborta rəğmən davam edə bilərmi?

Abortun qanuni müddəti, son aybaşı dövrünün ilk günündən sayılaraq 10 həftədir. Ancaq gübrələmə erkən baş verərsə, bu dövrü bilmədən keçə bilərsiniz. Bu səbəblə, istənməyən hamiləliklərdə son həftəni gözləmək olmaz.

Hamiləlik kisəsinin tam həll olunmasını gözləmədən 5 -ci həftədən əvvəl edilən abort halında, prosesin tətbiq olunmasına baxmayaraq hamiləlik davam edə bilər!

Bəzi müstəsna hallarda, mütəxəssis həkimlərdən ibarət bir heyətin qərarı və ailənin razılığı verilərsə, 10 -cu həftədən sonra abort mümkündür:

• Ananın həyatı və sağlamlığı üçün təhlükə yarada biləcək vəziyyətlər

• Körpənin həyatla uyğun olmayan anomaliyaları

• Körpənin xromosom xəstəlikləri (məsələn, Daun sindromu)

• Körpələrə təcavüz (Məhkəmənin icazəsi tələb olunur)

Abort necə edilir?

Abort cərrahi əməliyyatdır. Bu, yalnız ginekoloq və mama -ginekoloq olan, uyğun, steril şəraitdə səlahiyyətli insanlar tərəfindən edilməlidir.

Xəstəyə anesteziya verildikdən sonra məlum bölgə xüsusi məhlullarla dezinfeksiya edilir. Prosedura ultrasəs nəzarəti altında başlanılır. Hamiləliyin ölçüsünə və xəstənin daha öncə uşaq doğub-doğmadığına görə seçilən plastik cərrah bıçaqları ilə tozsorulmaqla uşaqlığın tərkibi boşaldılır. Böyük hamiləliklərdə intrauterin nəzarət çox nadir hallarda "küret" adlanan vasitələrlə həyata keçirilə bilər. Prosedurun sonuna yaxın xəstəyə venadaxili ağrı kəsici verilir.

Abort nə qədər davam edir?

Abort prosesi 10-20 dəqiqə arasında davam edir. Xəstənin sağalması və klinikadan çıxması təxminən 30 dəqiqə çəkir.

Abort üçün istifadə olunan anesteziya növləri nələrdir?

Abort prosedurunda iki növ anesteziya üsulu istifadə olunur: lokal anesteziya (uterusun ağzını iynə ilə anesteziya etmək və ağrıkəsicilər vermək) və sedativ anesteziya (ümumi anesteziya növü).

Lokal anesteziyada xəstə yatmır və qasıq nahiyəsində bir az ağrı hiss edə bilər. Prosedur orta hesabla 5 dəqiqə çəkdiyindən kiçik hamiləliklərdə bu üsula üstünlük verilə bilər. Bu metodun üstünlüyü ondan ibarətdir ki, çox qısa müddətdə qalxıb evə gedə bilərsiniz.

Əməliyyat zamanı heç bir ağrı hiss etməmək və əməliyyatı xatırlamamaq baxımından sedativ anesteziya üstünlük təşkil edir. Xəstənin heç bir anesteziya maddəsi almasına mane olmaq üçün vəziyyəti müəyyən edilmədikdə, sakitləşdirici dərman anestezioloq tərəfindən qolundan verilir. Bu anesteziya üsulu üçün xəstə ən az 6 saat heç nə yeməməli və içməməlidir (su, qəhvə və siqaret də daxil olmaqla). Bu vəziyyətdə xəstə tamamilə yatır, heç bir şey hiss etmir və prosedurdan dərhal sonra oyanır. Ancaq xəstənin tam sağalması orta hesabla 45-60 dəqiqə çəkə bilər.

Dərmanla mümkündür?

Abort (tibbi evakuasiya) cərrahi əməliyyatdır. Bu, yalnız ginekoloq və mama -ginekoloq olan, uyğun, steril şəraitdə səlahiyyətli insanlar tərəfindən edilməlidir. Hamilə olduğunuz zaman həll yolları axtarmaq əvəzinə əvvəlcə bir həkimə müraciət edin!

Abort etməzdən əvvəl həyat yoldaşınızla, ailənizlə və həkiminizlə mütləq danışmalısınız və qərarınızın doğru olduğundan əmin olmalısınız.

Son aybaşı dövrünü düzgün qeyd edin. Çünki hamiləlik həftəsinin təyin edilməsində son aybaşı dövrünün ilk günü istifadə olunur.

Abortun riskləri nələrdir?

Abort cərrahi əməliyyatdır. Bu, yalnız ginekoloq və mama -ginekoloq olan, uyğun, steril şəraitdə səlahiyyətli insanlar tərəfindən edilməlidir. Əks təqdirdə bir çox təhlükəli risk daşıyır:

• İnfeksiya (pis qoxulu axıntı, şiddətli qasıq ağrısı, hərarət ola bilər!)

• Uterusun perforasiyası (əgər ana bətnini qidalandıran ana damarlarla üst -üstə düşürsə, hətta uşaqlıq əməliyyatı tələb oluna bilər!)

• Uterusda yapışma meydana gəlməsi (Asherman sindromu, aybaşı pozuntusu inkişaf edə bilər!)

• Uterusda qalan parçalar (uzun və həddindən artıq qanaxma görülə bilər!)

• Hamiləliyin çıxarılmadan davam etməsi (ikiqat uterus varsa və ya 5 -ci həftədən əvvəl abort edilmişsə, körpə içəridə qala bilər!)

• Uterusda qan yığılması (qasıqda şiddətli ağrı, qızdırmaya səbəb ola bilər!)

• İstifadə olunan dərmanlara, xüsusilə anestezik maddələrə qarşı allergiya.

Prosedurdan sonra verilən dərmanlardan, xüsusən də antibiotiklərdən istifadə etmək, 15 gün dəniz və hovuza girməmək və cinsi əlaqədə olmamaq tövsiyə olunur. Bu tövsiyələrə əməl edildikdə, abort riskləri minimuma endiriləcəkdir.

Abort harada edilməlidir?

Pilləkənlərin altında həll axtarmaq əvəzinə xəstəxanalara və ya klinikalara üstünlük verilməlidir.

Abortdan sonra nələrə diqqət edilməlidir?

Abortdan sonra 7 gün ərzində həkim tərəfindən yoxlanılmalı və qorunma üsulları haqqında məlumat alınmalıdır.

Həmçinin, abortdan sonra 15 gün ərzində yüngül qarın ağrısı, kramplar və ləkələr görünəcək. Ancaq yüksək hərarət, şiddətli qanama, şiddətli qarın ağrısı varsa, mütləq təcili yardıma getməlisiniz.

Abortdan nə qədər sonra hamilə qala bilərsiniz?

Normal menstruasiya, abortdan 30-40 gün sonra baş verir. Növbəti 3-4 ay ərzində menstruasiya pozuntusu ola bilər. Bu səbəbdən, uterusun özünü toplaması və menstrual dövrünün öz yerinə qayıtması üçün 3-4 ay ərzində özünü qorumaq və yeni hamiləliyi təxirə salmaq daha düzgündür.

SİA məsələ ilə bağlı araşdırma apararaq sosioloq, ekspert və cərrah, mama-ginekoloqun da fikirlərini öyrənib.

Sosioloq Lalə Mehralı məsələyə bu cür münasibət bildirib: “Nəinki 15-16, hətta 13-14 yaşlı qızların da statistikada payı olur. Məktəbli qızın aborta aparılması ümumiyyətlə, inanılmaz dəhşətli bir şeydir. Bu yaşda uşağın düşündüyü şey yalnız onun dərsləri, qiymətləri olmalıdır. Amma çox təəssüf ki, dövrümüzün uşaqlarında qidadandır və yaxud da internet informasiya əsrinin təsirlərindəndir ki, oyanma çox tez baş verir. Cinsi tələbata çox tez ehtiyac duyurlar. Məhrəmlik hissi onlarda nisbətən fərqli olur. Valideynlərin öz həyatlarının mərkəzinə işlərini qoyması bəlkə də bunun əsas səbəbidir. Mən başa düşürəm, insanlar qazanmaq, sosial rifahını artırmaq məcburiyyətindədirlər. Valideyn işə getməsə, qazanmasa övladını da saxlaya bilməz. Paralel olaraq, nə qədər çətin də olsa, övladın tərbiyəsini nəzərdə saxlamaq lazımdır.

Ümumiyyətlə, 8-9 yaşlarda olan uşaqlara belə, smartfon telefonlar alınıb verilir. Azad internetə çıxışı təmin edilir. Mən bunu da başa düşürəm ki, distant təhsil bunu məcbur etdi və pandemiya şəraitində başqa çıxış yolumuz olmadı. Amma çox təəssüf ki, valideynlər “heç nə olmaz” düşüncəsi ilə buna əhəmiyyət vermirlər, nəticəsi də abort statistikasında azyaşlıların nisbətinin yüksək olması ilə nəticələnir. Məncə, məktəblərdə də qarşılıqlı nəisə etmək olar. Məsələn, məktəblərdə “İnsan” dərsi var idi. Bu dərsdə şagirdlər bədənləri ilə tanış olurdular. İnsan nə vaxt yetkinlik yaşına çatmalıdır?, nə vaxt hamilə qala bilər?, nə vaxt hamilə qoya bilər?, yəni bu kimi hallarla uşaqlar məlumatlandırılırdı, onlar öz bədənlərini tanıyırdılar. Onların bədənləri yalnız yetkinlik yaşına çatandan sonra ana olmaq iqtidarındadır, qızlar bunu anlamalı və öz bədənlərini qorumalıdırlar. Bunu yetkinlik yaşına çatmadan etməyin həm qanunsuz həm də mental və ailə dəyərlərinə zidd olduğunun fərqində olmalıdırlar. Valideynlərin nəzarəti mütləq şəkildə gücləndirilməlidir”.

Cərrah, mama-ginekoloq Ləman Əliyeva isə məsələyə bu cür münasibət bildirib: “Abortların sayı həmişə çox olub. Müxtəlif səbəbləri var: ana və döl tərəfdən olan göstərişlər, anadan olan müxtəlif xəstəliklər, digər orqan xəstəlikləri, inkişafdan qalma halları, ailə vəziyyəti və s. Məsələn, qadın hamilə ola-ola boşanma, sosial durumun aşağı olması və digər amillər də buraya daxildir. Çalışdığım klinikada 15-16 yaşında xanımların abortu olmur. Çünki özəl klinikalarda 18 yaşı tamam olmadan icazə yoxdur və o yaşda xəstələrlə mən rastlaşmamışam”.

Yazıçı-kulturoloq, analitik ekspert Aydın Xan Əbilov da məsələnin bəzi yanlarına toxunub: “Bütün dünyada ailə planlaşdırılması deyilən bir mədəniyyət forması var. Bu cəmiyyətşünaslar, beyin mərkəzləri və ailəşünaslar tərəfindən hazırlanmış ümumi qaydalardır.

Öz şəxsi təcrübəmizdən çıxış edib deyə bilərik ki, ailə planlaşdırılması qadın-kişi yaxınlığından, cinsi münasibətindən sonra 9, ortalama 10 aydan sonra tərəflər sağlamdırsa dünyaya uşaq gəlir. Uşaq dünyaya gətirmək üçün isə ideal fəsillər var. Məsələn, payız fəsli. Bəzən, biz bunlara fikir vermədiyimizə görə böyük problemlər yaşayırıq. Bu planlaşdırma ona görə lazımdır ki, çünki havalar onda nə çox isti, nə də çox soyuq olur və kondisionerdən istifadə etmək lazım olmur. Dünyaya gələn uşaq yavaş-yavaş ətraf mühitə, təbiətə alışır və onun bədənində gələcəyin xəstəlikləri yaranmır.

Abortlarla bağlı son vaxtlar həddindən artıq statistik faktların artdığının şahidi oluruq. Birincisi, ona görə ki, nigaha girib və nigahı pozanların sayı artıb. Məsələn, son statistik rəqəmlərə görə 50 minə yaxın son altı ayda pandemiya dövründə toylara qoyulan qadağalara baxmayaraq, rəsmi nigah olub, bir o qədər də qeyri rəsmi nigah və münasibətlər olur. Bu zaman ehtiyatsızlıqdan və yaxud qorunmamağa görə qadınlar hamilə qalırlar. Onlar kişidən intiqam almaq üçün, ailəyə baxmağa imkanı olmadığına görə, uşaq yük olub iqtisadi sosial cəhətdən ona problem yaratmasın deyə ya rəsmi, ya qeyri-rəsmi xəstəxanalara abort etdirmək üçün qaçırlar.

Eyni zamanda, Azərbaycan üçün məxsusi olmayan, Azərbaycan mentalitetinə yad olan erkən yaşda cinsi əlaqədə olan qız uşaqlarının ehtiyatsızlıqdan, qorunmamağının nəticəsində və yaxud aldadılması nəticəsində hamilə qalması və uşağının saldırılması ilə bağlı rəsmi və qeyri-rəsmi tibb işçilərinə müraciət edirlər. Bəli, 15-16 yaşlı qız uşaqlarının həm ərə verilməsi, biz nə qədər maarifçilik etsək də, buna nə qədər etiraz etsək də, həm nişanlanma adı altında özündən yaşda yuxarı olan şəxslərlə ictimai nigaha girməsi ona gətirib çıxarır ki, Azərbaycanda bu yaşda olan şəxslərin get-gedə hamilə qalmasının sayının artdığını görürük. Eyni zamanda, Avropa, Türkiyə, İran və digər xalqların təsiri nəticəsində Azərbaycanda da azad seks, və yaxud belə demək mümkünsə, liberal feminizm sədaları altında gənclərin, yeniyetmə qızların gənc yaşlarından intim münasibətlərə həvəsli olması və daxil olması da böyük problemlər yaradır. Biz son vaxtlar televiziya kanallarında, sosial şəbəkələrdə, sosial verilişlərdə bu və digər dərəcədə məktəblərdə intim əlaqəyə girən yeniyetmələr haqqında çox biabırçı faktlarla rastlaşırıq. Eyni zamanda, müxtəlif müəllimlər, direktorlar tərəfindən aldadılmış orta məktəb şagirdlərinin həm cinsi əlaqəyə girməsi faktları artıb. Bir çox bölgələrdə, elə Bakının özündə də gənc yaşlarda qız uşaqları sosial şəbəkədə tanış olduğu şəxslərin toruna düşüb sonra şantaj olunub canlarını satmaq, əxlaqsız vəziyyətdə onların videolarını çəkib və yaxud da videolarının görüntülərini alıb sonra onları şantaj edib pul alan və onları məcbur edib kişilərə xidmət etdirən faktlarla rastlaşırıq. Uşaqların çoxu qorunmağın nə olduğunu bilmir. Ona görə də hamilə qalırlar və hamilə qaldıqlarına görə də bu uşaqları saldırmağa məcbur etdirilirlər. Bu da həm onların sağlamlığına mənfi təsir edir, həm xalqın genefondunu məhv edir, həm də bizim mənəvi dəyərlərimizin məhvinə gətirib çıxarır”.

Ayşən Vəli