Növbəti və öldürücü - RAKURS

ABŞ Rusiyaya qarşı sanksiyaların 2-ci, Aİ isə 19-cu paketinə hazırlaşır

Qərbin Rusiyaya təzyiqləri hər keçən gün artır. Ukraynada müharibəyə cəlb edilmiş şimal qonşumuzun ticarət yollarını bağlayan qoca Avropa sanksiyalar paketi ilə Moskvanın daxili imkanlarını da tükətməkdədir. Aİ-nin sanksiyalar üzrə nümayəndəsi Devid O'Sullivanın başçılıq etdiyi Avropa İttifaqının nümayəndə heyəti bazar ertəsi, sentyabrın 8-də Vaşinqtonda danışıqlara gedib. Onların məqsədi sanksiyalarla Rusiyaya təzyiq göstərmək səylərini əlaqələndirməkdir. Nümayəndə heyəti ABŞ prezidenti Donald Trampın Rusiya əleyhinə sanksiyaların “ikinci mərhələsi” adlandırdığına hazır olduğunu bəyan etməsindən sonra gəlib. O, ilk cəhdini Hindistanı Rusiya neftindən imtina etməyə məcbur etmək cəhdi hesab edir. Həmin bazar ertəsi BRİKS ölkələrinin liderləri, o cümlədən Vladimir Putin ABŞ-ın hərəkətlərinə necə cavab verməyi müzakirə ediblər.

O'Sullivan tərəfindən bazar ertəsi və çərşənbə axşamı Vaşinqtonda planlaşdırılan danışıqlar barədə ilk olaraq xəbər agentlikləri anonim mənbələrə istinadən məlumat veriblər. Sentyabrın 8-də eyni məlumatı Brüsseldə keçirilən brifinqdə Avropa Komissiyasının rəsmi nümayəndəsi Olaf Gill də təsdiqləyib. “Hazırda daha təfərrüatlı məlumat açıqlamayacağıq”, - deyə o bildirib. Onun brifinqdə söylədiklərindən belə nəticəyə gəlmək olar ki, Avropa Komissiyası Trampın dövründə Aİ üçün növbəti və ABŞ ilə ilk birgə sanksiyalar paketi hazırlamağa başlayıb. O'Sullivan məhz Amerika prezidentinin Rusiyaya qarşı "sanksiyaların ikinci mərhələsi"nə keçməyə hazır olub-olmadığı sualına "hə" cavabından sonra Vaşinqtona səfərə yola düşüb. Görünür, Trampın bəyanatlarında nə qədər çevik olduğunu xatırlayan avropalılar onun sözünü tutmağa və mümkün qədər tez Rusiyaya qarşı birgə sanksiya zərbəsi ilə razılaşmağa tələsiblər ki, Ağ Evin əvvəlki administrasiyası zamanı bu qədər çox idi, indiki administrasiyada isə bir dənə belə deyildi.

“Sanksiyaların ikinci və üçüncü fazaları” ABŞ prezidentinin bu yaxınlarda atdığı sirli ifadələrdir. Tramp nə demək istədiyini açıqlamayıb. O, Hindistanı Rusiya neftini almağı dayandırmağa məcbur etmək üçün birinci mərhələnin ABŞ-a tədarük edilən Hindistan mallarına rüsumların artırılması hesab edilməli olduğunu izah etməklə kifayətləndi. Tramp birbaşa olaraq bu artan tarifləri Rusiya Federasiyasına dəstək üçün cəza adlandırıb. Onun planına görə, Amerika bazarına çıxış və Rusiya xammalından neft məhsullarının təkrar satışının faydaları arasında seçim etmək zərurəti ilə üzləşən Hindistan birincini seçəcək. Rusiya Federasiyası mühüm satış bazarını itirəcək, Rusiya büdcəsinin gəlirləri azalacaq və müvafiq olaraq, Kremlin Ukrayna ilə qarşıdurma imkanları azalacaq. Nəticədə Tramp hər iki tərəfi danışıqlar masası arxasına əyləşdirə və nəhayət, Rusiya-Ukrayna münaqişəsinin sona çatmasına nail olacaq. Onun planı baş tutsa, bu, həm də demək olar ki, bütün dünya ilə başladığı tarif müharibəsinin real məqsədlərinin elan edilənlərdən fərqli olduğunun növbəti təsdiqi olacaq. Tramp təkcə ABŞ-ın xarici ticarətindəki real və ya xəyali disbalansı bərabərləşdirmək deyil, həm də Amerika bazarından kənarda qalmaq təhlükəsindən müəyyən ölkələrin siyasətlərinə təsir etmək üçün istifadə etmək istəyir. Bu baxımdan, Braziliyanın nümunəsi göstəricidir. Bu ölkə ABŞ-dan satdığından çox alır. Buna baxmayaraq, Tramp Braziliya məhkəməsinin sabiq prezident Jair Bolsonaronun işi ilə bağlı qərarına təsir göstərməyə çalışdığını gizlətmədən onun mallarına 50% rüsum tətbiq edib. Amerika prezidentinin bu dostu, qolf partnyoru və siyasi müttəfiqi dövlət çevrilişinə cəhdə görə uzunmüddətli həbs cəzası gözləyir. Ölkəsinin daxili işlərinə belə aşkar və kobud müdaxilədən qəzəblənən Braziliya prezidenti Luiz İnasiu Lula da Silva BRİKS ölkələri arasında uzaqdan danışıqlar aparmağa təkid edib. Danışıqlar iki saat davam edib və ondan sonra heç bir açıqlama verilməyib. Buna görə də mətbuat, BRİKS liderlərinin Trampın tarif təzyiqinə hər hansı birgə reaksiya ilə bağlı razılığa gəlib-gəlmədiyini öyrənə bilmədi. Əgər onlar razılaşsaydılar, bu, bu birliyin tarixində ilk belə nümunə olardı.

Əgər Aİ və ABŞ bu barədə razılığa gəlsələr, anti-Rusiya sanksiyaları birinci olmayacaq. Avropa İttifaqı 19-cu sanksiya paketini qəbul edəcək. İddia edilir ki, Avropa Komissiyası iki Mərkəzi Asiya ölkəsində banklara qarşı məhdudiyyətlər tətbiq etmək niyyətindədir. İddialara görə, müvafiq təkliflər sentyabrın 12-si cümə gününə qədər hazırlanacaq. Bu baş verərsə, Qərbin özünə ciddi ziyan vurmadan Rusiyaya qarşı tətbiq edə biləcəyi bütün sanksiyaların artıq tətbiq olunduğu haqda ümumi fikri təsdiqləyəcək. Yalnız fiziki və hüquqi şəxslərin qara siyahısına əlavə edilməsi, vaxt faktoru kimi təfərrüatlar qalır. Digər ölkələrin (İran, İraq, Kuba, Venesuela və s.) təcrübəsinə əsaslanaraq belə qənaətə gəlmək olar ki, sanksiyaların təsiri qısa müddətdə deyil, uzunmüddətli perspektivdə ən dağıdıcıdır. Kimə qarşı təqdim olunduqları isə son nəticədə öz iqtisadiyyatının, o cümlədən onun müdafiə sənayesinin hərtərəfli inkişafı imkanından məhrum olurlar. Görünür, bu, Brüssel və Vaşinqtonun ümid etdiyi təsirdir.

Avropa Komissiyası yeni sanksiyalar paketini təqdim edəcək

Avropa Komissiyası bu həftə Rusiya Federasiyasına qarşı 19-cu sanksiyalar paketini təklif etməlidir. Sky News-un adı açıqlanmayan diplomatlara istinadən yazdığı kimi, bu, cümə günü, sentyabrın 12-nə qədər baş verməlidir. Siyahıya "iki Mərkəzi Asiya ölkəsinin banklarının" daxil ediləcəyi gözlənilir. Jurnalistlər qeyd edirlər ki, əvvəlki sanksiyalar paketində iki Çin bankı, eləcə də Hindistanın ən böyük neft emalı zavodu Nayara məhdudiyyətlərə məruz qalmışdı. Bundan əvvəl Sky News xəbər vermişdi ki, Aİ-nin sanksiyalar üzrə nümayəndəsi bir qrup ekspertlə birlikdə Vaşinqtondadır və orada anti-Rusiya sanksiyaları ilə bağlı danışıqlar aparacaqlar.

Bloomberg xəbər verir ki, yeni sanksiyalar paketində Rusiya banklar və enerji şirkətləri üçün məhdudiyyətlərlə üzləşə bilər. Qeyd olunub ki, Avropa İttifaqı son sanksiyalarının bəzilərini ABŞ-la birləşdirməyə ümid edir.

Putin müharibənin yeni mərhələsinə başlayıb

Vladimir Putin Çindən qayıtdıqdan sonra Si Cinpinlə görüşərək Ukraynaya qarşı müharibənin yeni mərhələsinə başlayıb. Moskva bu yaxınlarda işğalın başlanmasından bəri ən böyük hava hücumunu həyata keçirib. Xatırladaq ki, bu bazar günü Rusiyanın növbəti hücumu zamanı Kiyevdə hökumət binası vuruldu, bu, üç ildən çox davam edən genişmiqyaslı müharibədə ilk belə hadisə idi. Sərt xətt tərəfdarları uzun müddətdir ki, Kremli Ukraynadakı “qərar qəbul edən mərkəzlərə” hücum etməyə çağırıb. Putinin özü belə niyyətlərdən danışıb. Nazirlər Kabinetinin binasının birbaşa raket və ya pilotsuz uçan aparat, yoxsa onların dağıntıları ilə vurulub-vurulmadığı hələ də bəlli olmasa da, bu fakt müharibənin yeni mərhələsinin simvolu kimi qəbul edilə bilər. “Putin heç vaxt özünə inamsızlıqdan əziyyət çəkməsə də, Rusiyanın Çinlə münasibətlərinin “görünməmiş yüksək həddə” olduğunu bəyan etdiyi Pekindən qayıtdıqdan sonra onun özünəməxsus özünəinamı nəzərəçarpacaq dərəcədə artıb”, - məqalədə deyilir.

Müəlliflər xatırladıblar ki, Pekində Putin Si Cinpin və Şimali Koreya diktatoru Kim Çen Inın müşayiəti ilə irimiqyaslı hərbi parada baxıb. Və bu, Soyuq Müharibə başlayandan bəri bu üç ölkənin liderlərinin ilk dəfə bir araya gəlməsi idi. Analitiklər hesab edirlər ki, Rusiya liderinin Si-nin sağ əlində yer alması təsadüfi deyil. Nəşr qeyd edib ki, KXDR-dən fərqli olaraq Çin öz qoşunlarını müharibəyə göndərməyib. Lakin Pekin Moskvaya diplomatik dəstək verib və Rusiyaya qarşı Qərbin sanksiyalarına tabe olmayıb. Və ötən həftə Kreml Çinlə “Sibirin Gücü 2” qaz kəmərinin tikintisinə dair ilkin razılaşmanı elan edib. "Cümə günü Şərqin və ya Qərbin gələcəkdə qlobal üstünlüyə malik olacağı sualına Putin deyib ki, dünya "çoxqütblü" olacaq, yəni ayrı-ayrı təsir sferalarına bölünəcək. Bu, çoxdan Kremlin məqsədi olub. Prezident Trampın ikinci müddətinin ilk aylarından fərqli olaraq, Kreml hətta sülh sazişində maraqlı olduğunu iddia etmir", - "The Times" əlavə edir.

Bir gün əvvəl ABŞ prezidenti Donald Tramp Rusiyaya qarşı sanksiyaların “ikinci mərhələsinə” keçməyə hazır olduğunu bildirmişdi. Eyni zamanda ABŞ-ın energetika naziri Kris Rayt deyir ki, Avropa Vaşinqtonun sanksiyaları sərtləşdirməsini istəyirsə, Rusiyadan qaz və neft almağı dayandırmalıdır.

Tramp Putinlə bağlı böyük səhv etdi

ABŞ prezidenti Donald Trampın şəxsiyyətindən istifadə edərək Kremlin sahibi Vladimir Putini sülh sazişi bağlamaq istəyinə inandıra biləcəyinə inanması, ən yaxşı halda, özü və Kreml lideri üçün həddən artıq yanlışlıq idi. Bu inam Moskvanın Pekinin enerji təchizatında getdikcə artan vassalı deyil, Çinə qarşı ABŞ-ın potensial müttəfiqinə çevrilə biləcəyi barədə tələsik strateji nəticəyə səbəb olub. Bu yanlış təfsir həm ABŞ-ın yalnış ictimai dəstəyi baxımından, həm də Rusiyaya öz qoşunlarını cəbhə xəttində soyuqqanlı şəkildə irəliləmək üçün fürsət pəncərəsi vermək baxımından Ukraynaya baha başa gəlib. Bununla belə, Vaşinqton bundan sonra “açıq və dəyərli dərslər öyrəndi”. Kiyevə amansız hava zərbələri əslində Rusiyanın çıxılmaz diplomatiyasının nəticəsidir: Moskva sadəcə olaraq sülh istəmir. Ukrayna Nazirlər Kabinetinə hücum da buna sübutdur.

Bu, qəsdən olub, yoxsa ələ keçirilən pilotsuz təyyarələrin düşməsinin nəticəsidir? Bu, Aİ və Britaniya Şurasının ofislərini vuran növbəti tətildən sonra baş verib. Ukraynalı uşaqların ölümləri Trampa həqiqətən də toxunan yeganə şey olaraq qalır. Bununla belə, məqalədə o da deyilir ki, bunker baba artıq Trampı sakitləşdirməyə çalışmır, ona görə də ABŞ prezidentinin xüsusi nümayəndəsi Keyt Kelloq haqlı olaraq son hücumları “eskalasiya” adlandırıb. Bu, təsadüfi deyil: ötən həftə Putin Pekindən qayıdıb və orada dünyaya özünün “bilməz blokunu” göstərməyə çalışan Si Cinpindən nümayişkaranə dəstək alıb. Bu, Moskvada “gələcək yol hələ uzundur” hissini gücləndirdi.

Gələcək aylar üçün perspektivlər acınacaqlıdır. Putin Ukraynanın şərqindəki qoşunlarının təzyiqini strateji əhəmiyyət kəsb edən ərazi qazanclarına çevirə bilər. Tramp çox güman ki, Moskvanın kursunu dəyişməsi üçün kifayət qədər ağrılı, lakin diplomatiya kanallarını açıq buraxacaq qədər yumşaq iqtisadi cavab vermək çətinliyi ilə üzləşəcək. Onun fikrincə, bu, “qeyri-mümkün” vəzifədir – qismən Trampın özünün çaşqın düşüncəsinə görə, lakin əsasən ona görə ki, Putin sadəcə olaraq sülh istəmir.

Ötən səkkiz ay ABŞ prezidenti tərəfindən Ukraynanın sağ qalmasına hazırlıq və Avropanın təhlükəsizliyinin təmin edilməsi baxımından boşa getdi. Moskva ilə mənasız yaxınlaşma və gələcəkdə Vaşinqtonun hələ də ehtiyac duyacağı transatlantik alyansın zədələnməsi vəziyyəti daha da pisləşdirdi. Lakin onlar yeni prezident administrasiyası üçün əvəzolunmaz dərs verdilər. Ona görə də indi hətta Trampın da “illüziyaları ola bilməz”. Daha əvvəl Trampın nə vaxt Putinlə sərt davranmağa başlayacağı tarix açıqlanmışdı. Amerika liderinin Rusiyaya 10-12 gün ultimatum verməsindən 42 gün keçib... buna görə də proqnozlar “məyusedici”dir. Bundan əlavə, Trampın Rusiyanın Ukraynaya son zərbələrinə necə cavab verdiyini də xəbər vermişdik. Xüsusilə, o, Kreml diktatoru ilə çox yaxın vaxtlarda baş tutmalı olan söhbəti açıqlayıb.

Tramp Ukraynanı qorumaq istəmir?

Putin sülh istəmir, bunu sentyabrın 7-nə keçən gecə Ukraynaya genişmiqyaslı müharibə başlayandan bəri ən böyük hücumlardan birinə çevrilən kütləvi hücum da təsdiqləyir. Az sonra ABŞ prezidenti Donald Tramp Rusiyaya qarşı sanksiyaları sərtləşdirməyə hazır olduğunu təsdiqləyib. Britaniyalı jurnalist və siyasi şərhçi Gideon Rachman Financial Times üçün yazdığı məqalədə Amerika liderinin şərhinin Rusiyanın son hücumlarına kortəbii reaksiya olmadığını bildirib. Onun sözlərinə görə, bu, Trampın bu yaxınlarda Avropa liderləri ilə iki saata yaxın telefon danışığının nəticəsidir. Rəhman xatırladıb ki, ABŞ prezidenti sentyabrın 4-də Avropa liderləri, o cümlədən Fransadan Emmanuel Makron, İtaliyadan Giorgio Meloni, Finlandiyadan Aleksandr Stubb, Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen və Ukrayna prezidenti Vladimir Zelenski ilə telefon danışığı aparıb. Jurnalist qeyd edib ki, Avropa liderləri Tramp və onun administrasiyasını Rusiya neft və qazının alıcılarına qarşı ikinci dərəcəli sanksiyaları gücləndirməyə, həmçinin Ukraynaya hərbi yardımı artırmağa inandıra bildiklərinə əmindirlər. Bununla belə, Ağ Ev ABŞ-ın Moskvaya təzyiqini artırması üçün Avropa ölkələrini Rusiyanın enerji resurslarından tamamilə imtina etməyə çağırır.

Kompromis nəticə o oldu ki, Avropa Rusiyadan bütün enerji alışlarını dayandırmaq üçün səylərini davam etdirəcək və Vaşinqton Macarıstan və Slovakiyaya təzyiq göstərəcək. Rəhman xatırladıb ki, daha əvvəl ABŞ-ın maliyyə naziri Scott Bessant təsdiqləyib ki, məqsəd Rusiya iqtisadiyyatına təzyiqi artırmaq və “ABŞ və Aİ-nin bunu birlikdə etməsidir”.

Telefon danışığı zamanı Tramp həmçinin Avropa liderlərini Rusiyanın enerji resurslarının ən böyük alıcısı olan Çinə təzyiq göstərmək üçün heç nə etmədiklərinə görə tənqid edib. Jurnalist əlavə edib ki, Avropa buna cavab olaraq Pekinə qarşı ikinci dərəcəli sanksiyalarla bağlı ABŞ-la əməkdaşlığa razılaşıb. Sanksiyaların sərtləşdirilməsi Putinə real təzyiq göstərə bilər, çünki Rusiya iqtisadiyyatı böyük ölçüdə neft və qaz ixracından gələn gəlirlərdən asılıdır. O əlavə edib ki, artıq ölkə iqtisadiyyatının artan təzyiq altında olduğuna dair əlamətlər var. Bununla belə, Ukraynaya hərbi təzyiqlər də artır. Rəhman vurğulayıb ki, ABŞ və Avropa bunu yüngülləşdirmək üçün nəsə etməli olduqlarını bilirlər.

“Könüllülər koalisiyası”nın qərarsızlığı

Ötən həftə “könüllülər koalisiyası” Parisdə Ukraynanın müharibədən sonrakı təhlükəsizliyinə təminatları müzakirə etmək üçün toplaşıb. Xüsusilə, Avropa qoşunlarından ibarət ola biləcək qondarma “sakitləşdirici qüvvə”nin yerləşdirilməsi variantı nəzərdən keçirilib. Əsas problem “könüllülər koalisiyasına” daxil olan ən mühüm ölkələrin bir çoxunun öz qoşunlarını Ukraynaya göndərmək istəməməsidir. Onların arasında Almaniya, İtaliya və Polşa da var. Hətta “sakitləşdirici qüvvə”yə töhfə verməyə hazır olduqlarını bəyan edən Avropa ölkələri də ABŞ-dan maddi-texniki və hava dəstəyi verməsini istəyir. Üstəlik, onlar yalnız Rusiya ilə bu məsələdə razılıq əldə olunarsa, qoşun yeritməyə hazırdırlar. Moskvanın Ukraynaya Avropa qoşunlarının yerləşdirilməsinin əleyhinə olduğu açıq-aydın görünür.

Müttəfiqlər Ukraynaya necə kömək edə bilər?

Rusiyanın danışıqlar yolu ilə atəşkəsə razılaşması çətindir. Ona görə də indi faktiki atəşkəsdən söhbət gedir. Belə bir plana görə, ABŞ Ukrayna səmasının qorunmasına kömək edəcək. Xüsusilə Vaşinqtonun Ukraynanın hava hücumundan müdafiəsini gücləndirə biləcəyini və Avropanın, xüsusən də dəniz dəstəyi ilə töhfə verəcəyini təklif edib. Avropalılar üçün aşkar təhlükə ondan ibarətdir ki, onlar diplomatiyanın incəliklərinə və “Trampla pıçıldamaq” incə sənətinə o qədər qarışıblar ki, onlar böyük mənzərəni əldən verirlər.

Tramp dəfələrlə öz sözləri və hərəkətləri ilə Ukraynanı müdafiə etmək öhdəliyi götürmək istəmədiyini açıqlayıb. O, tez-tez Amerikanın maraqlarını üstün tutmaqdan danışır. Rəhman belə nəticəyə gəlib ki, Trampı Putinə qarşı hərbi və iqtisadi təzyiqləri artırmağa məcbur etmək inanılmaz bir uğur olacaq. Bununla belə, o hesab edir ki, ABŞ-ın geri çəkiləcəyi təqdirdə Avropaya “B planı” lazımdır.

V.VƏLİYEV