Atmosferin ekoloji problemləri və onların həll yolları ARAŞDIRMA

Bilinən, həyat olan tək planet yerdir. Biz isə hər zaman belə davam edəcəkmış kimi son sürətlə məhv etmək yolundayıq. Qırılan meşələr, öldürülən canlılar, tükədilən su ehtiyatları, oksigen qıtlığı, qlobal istiləşmə, buzlaqların əriməsi, havanın çirklənməsi və s. uzana bilən siyahımız var.

Bunlar bizim “şah əsər”imizdir. Yetəri qədər məhv edirik. Bəs bərpa edirik?

Bunu bərpa etməyin yeganə yolu ağac əkmək və meşə zolağı çəkmək üçün edilən təşəbbüslərdir. Düzdür, ölkəmizdə həm Ekologiya və Təbii Sərvətlər Nazirliyi, həm də digər qurumlar tərəfindən müxtəlif ağacəkmə aksiyaları keçirilir. Lakin bu, qlobal şəkildə hava çirklənməsinin qarşısını ala bilməz. Bu edilən işlər yalnız dünyanın havasının çirklənməsi probleminin qarşısını almağa çox kiçik kömək edir.

Ekoloji monitorinqlər göstərir ki, karantin müddətində əksər zavodların fəaliyyətinin dayanması, yollarda avtomobillərin sayının azalması havanın təmizlənməsinə xeyli təsir göstərib.

Havanın çirklənməsinin qarşısını necə almaq olar?

Havanın çirklənməsi, suyun çirklənməsi, ətraf mühitin çirklənməsi, torpağın çirklənməsi, dənizin çirklənməsi gələcəkdə mühüm problemləri özü ilə bərabər gətirə bilər.

Qlobal dünyada “Çirklənmənin” bu qədər artması acınacaqlı deyilmi? Təəssüflər olsun ki, elə bir dünyada yaşayırıq ki, havanın çirklənməsinin qarşısını almaq üçün nə etməliyik sualının əksi olaraq, havanın çirklənməsinə zəmin yaradırıq. Bilmədən etdiyimiz səhvlər havanın çirklənməsinin səbəb ola bilər.

Havanın çirklənməsinin səbəbləri bunlardır:

• Keyfiyyətsiz yanacağın istifadəsi

• Zərərli qazlar

• Müvafiq şəraitdə soba və ya qızdırıcı kimi qızdırıcıların yandırılmaması.

• Əlverişsiz hava şəraiti

• Təbiətə zərərli kosmetik vasitələrdən istifadə

• Sənaye obyektlərinin düzgün yerləşdirilməməsi nəticəsində havanın çirklənməsi

• Nəqliyyatın yaratdığı havanın çirklənməsi

Havanın çirklənməsi necə baş verir?

Havanın çirklənməsi: Havada bərk, maye və ya qaz halında olan yad maddələr insan sağlamlığına, yaşayış həyatına və üstəlik, bütün ekoloji tarazlığa zərər verəcək sıxlıqda olduqda baş verir. Hava təbəqəsi istehsal və istehlak fəaliyyəti zamanı yaranan tullantılarla çirklənir və yer üzündəki bütün canlıların həyatı üçün ciddi təhlükə yaradır. Hava 78% azot, 21% oksigen və 1% müxtəlif qazlardan və su buxarının tərkibindən ibarətdir. Atmosferin çirklənməsi o zaman baş verir ki, havada zərərli maddələr toplanıb bu tərkibi korlayır. Sürətlə artan əhali, yanlış urbanizasiya, pestisidlərdən istifadənin və istifadə olunan kimyəvi maddələrin görünən şəkildə artması dedikdə havanın çirklənməsinin səbəbdir. Nəqliyyat vasitələrinin işlənmiş qazlarından tutmuş zavod bacalarından çıxan tüstüyə qədər nəqliyyatda geniş spektr var. Keyfiyyətli və düzgün yanacağın istifadəsinin vacibliyini bilirik, bəs digərləri necə? Havanın çirklənməsinin qarşısının alınması istiqamətində görülən işlərə fərdi olaraq necə töhfə verə bilərik? Burada bu sualın cavabını bir neçə məqalədə topladıq. Başlayaq dünyanı xilas edəcəm fikrindən çıxıb dünyamızı qoruyacağam məntiqindən yapışaq, qalanı axacaq. Bəli, indi gəlin görək havanın çirklənməsinin qarşısını necə ala bilərik...?

Şübhəsiz ki, havanın çirklənməsinin qarşısını almaq üçün nə etməli və fərd olaraq necə davranmalı olduğumuzu bir neçə maddəyə sığdırmaq çətindir. Bununla belə, düşünürük ki, bizə lazım olan ilk şey ekoloji maarifləndirmədir.

• Şüurlu fərdlər yetişdirməklə başlayaq. Öz ekoloji şüurumuz yarandıqdan sonra bunları uşaqlarımıza aşılamaqla əhəmiyyətli bir qazanc əldə edirik. Ekoloji şüurla böyüyən uşaqlar zəncir kimi ekoloji tarazlığa gözəllik halqaları qatırlar. Ekoloji şüur ​​dünyamızda “gözəl gələcəyin” qurulması üçün davamlı bir kərpic kimi xidmət edəcəkdir.

• Havanın çirklənməsinə səbəblərdən biri də evləri qızdırmaq üçün istifadə etdiyimiz qızdırıcılardır. Məsələn, siz kömürlə qızdırırsınız? İstifadə etdiyiniz kömürlərin aşağı kalorili olmasına diqqət edərək başlaya bilərsiniz.

• Əgər sobalı evdə yaşayırsınızsa, evinizdə mütəmadi olaraq baca təmizləyin. Bu, təkcə təbiətə deyil, həm də özünüzə sərmayədir.

• Şəxsi nəqliyyat vasitələrinin istifadəsini azaldın. Biz bilirik ki, nəqliyyat xüsusilə, böyük şəhərlərdə yaşayanlar üçün ciddi problemdir. Təbii ki, əgər bacarsanız, təbii ki, şəxsi nəqliyyat vasitələrinin istifadəsini minimuma endirməlisiniz.

Bəli, biz inkişaf edən sənaye ilə sürət qazanırıq. Ancaq eyni sürəti havanın çirklənməsi ilə bağlı etsək, pis olmaz. Məsələn, sənaye məskənlərini yaşayış məntəqələrindən mümkün qədər uzaqlaşdırmaqla başlaya bilərik.

• Yaşıl sahələri artırmaq lazımdır. Havanın çirklənməsi ilə mübarizədə ən mühüm silahımız yaşıl məkanlarımızdır. Biz onları artırmaq üçün əlimizdən gələni edə bilərik. Fidan əkək, ağacları kəsməyək, yaşıllıqların artırılmasına əlimizdən gələni edək.

• Damın izolyasiyasına və mənzilin bacasının təmizlənməsinə əlavə diqqət yetirin. Məsələn, istilik probleminin qarşısını almaq üçün binanın izolyasiyası da bir seçimdir.

• Qızdırıcınıza müntəzəm texniki qulluq göstərin. Bu baxımlar nəinki qızdırıcınızdakı havanı alıb sizi daha yaxşı isitəcək, həm də havanın çirklənməsi baxımından yarana biləcək problemlərin qarşısını alacaq.

Mövzu ilə əlaqədar sosioloq Lalə Mehranlı fikirlərini bildirib: "Ətraf mühitin qorunması komanda işi olmalıdır, bu elə bir məsələdir ki, mənim-sənin dərdi konteksindən çox uzaqdır".

Sosioloq fikirlərinə əlavə edərək bildirib ki, hamımız eyni gəmidəyik və bu gəmi getdikcə daha çox suya qərq olur: "Dünyanın içməli su ehtiyatı azalır, tükənməz dediyi enerji ehtiyatları tükənir, yaşıllıqlar, meşələr məhv edilir, nəsli kəsilməkdə olan nadir canlılar qətl edilir, təbiətin balansını tarazlayan vəhşi heyvanlar ovlanır, okeanın dibinədək zibillik baş alıb gedir. Təsəvvür edin, okeanın neçə min metr dərinliyində yaşayan nadir coretta tısbağaları plastik tullantıları yeyir, zəhərlənir. Təhlükənin dəhşətini təsəvvür edə bilirsinizmi? Azərbaycanın meşə fondunun, ümumiyyətlə, yaşıllığın əksər ölkələrlə müqayisədə aşağı olması bizə bir işarə olmalıdır, meşələr qorunmalıdır. Çirkləndirdiyimiz təbiət bizə çirkli su, çirkli qida verəcək, etdiyimiz pislik dolayısı ilə özümüzə yönələcək. Ölkəmizdə adambaşına düşən içməli su ehtiyatlarının bir çox ölkələrdən daha az olması narahatlıq yaratmalıdır. Evdə, həyətdə, iaşə obyektlərində suya qənaəti öyrənməliyik, avtomobilimizi su şırnağı ilə yox, vedrədəki su ilə yumağı öyrənməliyik. Yediyimiz qidanın qabını, paketini təbiətə atmamağı, dənizin zibilxana olmadığını öyrənməliyik. Çirkli atmosfer çirkli hava deməkdir, çirkli hava xəstəlik və problem deməkdir. Çirkli evdə oturmağı sevmədiyimiz kimi, çirkli atmosferdə və çirkli təbiətdə nəfəs almağı sevməməliyik. Ətraf mühitin mühafizəsi birbaşa bizim sağlamlığımız deməkdir. Yəni, nə əkiriksə, onu da biçirik".