Yeni dünya qarışıqlığı: Kim günahlandırılır və nə etmək lazımdır? YAZI

Yoxsulluq, aclıq, valyuta bazarında çökmə, dünya böhranları - bütün bu hadisələr hələ də müasir cəmiyyətə ağır gəlir. Nə əmək məhsuldarlığının artması, nə robotlaşma, nə də müasir elmin nailiyyətləri sosial-iqtisadi problemləri aradan qaldırmadı. Bəs o zaman ölkələr arasındakı inkişaf boşluğunu azaltmaq və yeni çətinliklərin qarşısını necə almaq olar?

SİA-nın xarici mətbuata istinadən verdiyi xəbərə görə, bu barədə suallara Material RANEPA və BRICS Araşdırma Qrupunun ekspertləri tərəfindən hazırlanan yazıda cavab tapılıb.

Dünya iqtisadiyyatının “yaralı” yeri

Bu gün dünyada mövcud olan gərgin vəziyyət iqtisadi artıma və rifaha mane olur. Bura informasiya müharibələri, sanksiyalar, silah yarışı və digərləri daxildir. RANEPA ekspertlərinin fikrincə, beynəlxalq təşkilatlar (G20, Beynəlxalq Valyuta Fondu, BRICS) dünyada artan bərabərsizlik və ölkələr arasındakı rəqəmsal fərq, dövlət və özəl borcların artması, insanın təbiətə mənfi təsiri və enerji və yeni texnologiyalar sahəsində rəqabətin artması kimi vəziyyətin öhdəsindən gələ bilmirlər.

Onsuz da çox sayda problem var, lakin milli maraqları aqressiv şəkildə müdafiə edən ölkələr qlobal iqtisadiyyatın inkişafına mane olmaqda davam edirlər. Dövlətlərin bir-birinə qarşı tətbiq etdiyi sanksiyalar və əks sanksiyalar və onların üçüncü ölkələr tərəfindən dəstəklənməsi, əksər hallarda öz milli maraqlarına zidd olaraq, qlobal iqtisadiyyatın məhdud böyüməsinə səbəb olur.

Eqoizm siyasəti

Mütəxəssislərin fikrincə, qabaqcıl inkişaf etmiş ölkələrin (ilk növbədə ABŞ) iqtisadi siyasəti səmərəli əməkdaşlığa qlobal iqtisadiyyata qeyri-sabitlik gətirir. ABŞ beynəlxalq valyutanın emitenti kimi "həddindən artıq imtiyaz"a malikdir və böhranlara ən az həssasdır. Amerikanın öz ölkəsində belə iqtisadi sahədə qəbul etdiyi qərarlar, atdığı addımlar dünya birliyinə təsirsiz ötüşmür. Beləliklə, ABŞ-da proteksionizm siyasəti, dövlət yerli məhsul istehsalçılarının maraqlarını qoruyan malların idxalını məhdudlaşdırdıqda digər ölkələrin ixracına da təsir göstərir: biznes böyük müştərilərini və mənfəətlərini itirir və bu, geosiyasi gərginliyin artmasına səbəb olur, bu da ölkələr arasındakı iqtisadi uçurumu aradan qaldırmaq üçün heç bir şans qoymur. Proteksionizm qlobal bazarda "eqoizm" siyasətidir və ölkələrin problemlərini ayrı-ayrılıqda həll etməyə çalışdıqları, sərhədləri bağladığı və malların idxalı ilə əlaqədar rüsum tətbiq etdikləri Böyük Depressiyanı və 30-cu illərdəki qlobal böhranı xatırlasaq, bu, maliyyə qloballaşması şəraitində ən yaxşı həll yolu deyildir.

Proteksionizm qlobal bazarda "eqoizm" siyasətidir və ölkələrin problemlərini ayrı-ayrılıqda həll etməyə çalışdıqları, sərhədləri bağladığı və malların idxalı ilə əlaqədar rüsum tətbiq etdikləri Böyük Depressiyanı və 30-cu illərdəki qlobal böhranı xatırlasaq, o zaman bu yolun maliyyə qloballaşması şəraitində ən yaxşı həll yolu olmadığını demək olar.

İqtisadi tarazlıq: utopiya, yoxsa reallıq?

Ekpsertlərin fikrincə, problemləri həll etmək üçün iqtisadi cəhətdən inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələrin səylərini birləşdirmək lazımdır. Mütəxəssislər bildirir ki, kvotaların (iştirakçı ölkələrin səslərinin) hesablanması üçün yeni bir düsturun hazırlanması, ninkişaf etməkdə olan bazarların və inkişaf etməkdə olan ölkələrin lehinə yenidən bölüşdürülməsi, həmçinin tədricən bir ehtiyat pul vahidindən bir neçə mərhələyə keçməsi üçün Beynəlxalq Valyuta Fondunda islahatların başa çatmasına çox diqqət yetirilməlidir.

RANEPA alimlərinin fikrincə, millətlərarası ehtiyat valyutanın yaradılması təklifi aktual olaraq qalır. Ticarət və maliyyə əməliyyatlarının bir neçə valyutada cəmləşməsi dünya iqtisadiyyatını daha da həssaslaşdırır. Birlikdə həll edilməli olan digər vəzifələr arasında mütəxəssislər vergi bazasının aşınması və rəqəmsal iqtisadiyyatda vergi qaydalarının inkişaf etdirilməsi ilə mübarizə mövzularını da vurğulayıblar. Onların fikrincə, yeni texnologiyaların və rəqəmsal valyutaların meydana çıxması, habelə elektron ticarət sahəsində çoxtərəfli ticarət sazişlərinin uyğunlaşdırılması nəzərə alınmaqla maliyyə bazarlarının tənzimlənməsi mexanizmləri və qaydalarını formalaşdırılmalıdır.

Bununla yanaşı dünyada mövcud olan geosiyasi gərginliyin daha da böyüməsi milli suverenlik prinsipi ilə qlobal iqtisadiyyatı idarə etmək üçün millətlərarası institutun ehtiyacı arasındakı boşluğu aradan qaldırmaq üçün fürsət yaratmır.

Ekspertləri qeyd edir ki, Keynes, Triffin, Camdessus, Stiglitz'in qlobal (milli) ehtiyat mərkəzi / bankın yaradılması və ya BVF-nin bu cür səlahiyyətlərə sahib olması barədə fikirləri, ən azı növbəti qlobal böhrana qədər utopiya olaraq qəbul ediləcək. İnam avansını saxlayan G20-nin qlobal iqtisadi idarəetmə sistemini dəyişdirmək üçün öz potensialından istifadə edə biləcəyinə ümid edilir. Mütəxəssislərin fikrincə, lakin bunun üçün inkişaf etmiş və inkişaf etməkdə olan ölkələrin səylərinin həqiqi şəkildə birləşdirilməsi və birliyə sadiqlik prinsipini qoruması zəruridir.

Müəllif: Nailə Məhərrəmova

Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə