"Nuru paşa tarixə adını xalqımızın qəlbini fəth edən milli məfkurə sahibi kimi yazdırdı" - Əli Həsənov
101 il öncə bu gün-sentyabrın 15-də Bakı işğaldan qurtuldu. 1918-ci il sentyabrın 15-də Nuru paşanın rəhbərlik etdiyi Qafqaz İslam Ordusu yenicə qurulmuş Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin milli ordu hissələri ilə birlikdə Bakıya daxil oldu, minlərlə şəhidin qanı bahasına şəhəri erməni-bolşevik işğalçılarından azad etdi, Azərbaycanımızın paytaxtına çevirilməsində misilsiz tarixi rol oynadı.
SİA xəbər verir ki, bu sözləri Azərbaycan Respublikası Prezidentinin İctimai-siyasi məsələlər üzrə köməkçisi - şöbə müdiri Əli Həsənov şəxsi “Facebook” səhifəsində yazıb.
Ə.Həsənov bildirib ki, o dövrdə milli müstəqilliyimiz yenicə elan olunmuşdu. Dövlət institutları hələ formalaşmağa macal tapmamış məmləkətimiz və onun sərvətləri uğrunda gedən geopolitik savaşda, qanlı maraqlar toqquşmasında Bakısız qalmış Azərbaycan, Xalq Cümhuriyyətinin qurucuları tərəfindən haqlı olaraq başsız bədənə bənzədilirdi.
Azərbaycan fiziki bütövlüyünə- öz başına qan və inanc qardaşları ilə çiyin-çiyinə verərək, Bakıdakı özbaşınalıqlara, hərc-mərcliyə, talan və repressiyalara son qoyaraq qovuşdu. Baş şəhər də daxil olmaqla, ölkəmizin dörd bir yanı zəfər təntənəsinə büründü. Nuru paşanın rəhbərliyi ilə Qafqaz İslam Ordusunun Bakıya daxil olması müqəddəs Qurban bayramı günlərinə təsadüf edirdi. Bu səbəbdən də təkcə Bakıda və bölgələrimizdə deyil, qalibiyyətin sorağını alan bütün türk-islam dünyasında bayram-bayrama qarışmışdı. Bakıda türk ordusunun adına qurbanlar kəsilmiş, şəninə ziyafətlər verilmiş, məşhur milyonçu, öz xeyriyyəçiliyi ilə xalqımızın yaddaşına əbədi həkk olunmuş Hacı Zeynalabdin Tağıyev indiki Dövlət Filarmoniyasının binasında təmtəraqlı süfrə açaraq Nuru paşanı əhali adından salamlamış, ona yüksək ehtiram göstərmişdi.
Nuru paşanın xatirəsi, Qafqaz İslam Ordusunun rəşadəti ötən əsrin sonlarında öz müstəqilliyini yenidən qazanmış Azərbaycanda həm cəmiyyət, həm də dövlət səviyyəsində xüsusi ehtiramla yad edilir. Bu ehtiramın ən bariz təcəssümü Şəhidlər xiyabanında Qafqaz İslam Ordusuna ucaldılan abidədir. Bu abidə böyük Heydər Əliyevin “bir millət, iki dövlət” fəlsəfəsinin həm yaxın tariximizdəki əsaslarını, həm də gələcək hədəflərinin gerçəkləşməsi baxımından son dərəcə ciddi əhəmiyyət daşıyan fədakarlıq tələbini simvolizə edən bir əsərdir. Bu abidənin layihəsi 1918-ci ildə hazırlanmış, ADR parlamentinin 15 sentyabr 1919-cu ildə Bakının azad olunmasının 1 ili münasibəti ilə keçirilən xüsusi iclasından sonra hökumət üzvləri, millət vəkilləri Çəmbərəkənd qəbiristanlığına gedərək türk əsgərinin heykəlinin qoyulması üçün özül inşa etmişdilər. Lakin 28 aprel ilhaqı bu abidənin ucaldılmasına imkan vermədi. Müstəqilliyin bərpasından sonra Azərbaycan və Türkiyə hökumətlərinin razılaşmasına əsasən həmin layihə davam etdirildi. Abidənin yeni təməli 1999-cu ildə qoyuldu, bir il sonra isə Azərbaycan prezidenti Heydər Əliyevin və Türkiyə prezidenti Süleyman Dəmirəlin iştirakı ilə açılış mərasimi keçirildi. Bildiyiniz kimi, ötən il Qafqaz İslam Ordusunun Bakını azad etməsinin 100 illiyi ilə bağlı bir çox rəsmi, elmi və mədəni tədbirlər təşkil olundu. Azərbaycan prezidenti cənab İlham Əliyevin və Türkiyə prezidenti cənab Rəcəb Tayyib Ərdoğanın iştirak və qəbul etdikləri əzəmətli hərbi paradda xalqlarımız və dövlətlərimiz arasındakı bağların qırılmazlığı, zamanın qardaşlıq duyğularımızı daha da gücləndirdiyi, torpaqlarımızın işğaldan azad edilməsi üçün yenə də birgə iradə ortaya qoymağımız bütün dünyaya nümayiş olundu.
Bəli, 1918-ci ilin sentyabr ayının 15-də Bakının azad edilməsi ilə kulminasiya nöqtəsinə çatan Osmanlı ordusunun Qafqaz hərəkatı dünən də, bu gün də, gələcək üçün də tayı-bərabəri olmayan tarixi örnəkdir. Onunla örnəkdir ki, Qafqaz İslam Ordusu qurularkən məqsəd nə Osmanlı dövlətinin torpaqlarını müdafiə etmək, nə də yeni ərazilər zəbt etmək olmuşdu. Bu, sözün əsl mənasında qardaşın qardaşa haraya gəlməsi, heç bir maddi və siyasi mənfəət güdmədən onu zamanın qəddar sərvət ovçularının, uşaqlara, qadınlara, qocalara rəhmi gəlməyən amansız qatillərin caynağından xilas etmək məramı idi. Buna rəğmən, hərəkatın uğurla başa çatacağı və davamlı olacağı halda, həm qocaman, həm də gənc qardaş elə əlverişli mövqe sahibinə çevriləcəkdi ki, 20 əsrin tarixi də, coğrafiyası da yaşadığımızdan tamam fərqli şəkil alacaqdı.
Qafqaz İslam Ordusu Birinci Dünya Müharibəsinin sonlarına doğru qurulmuşdu. Ordunun qurulması prosesinin başlanğıcında 12 maddəlik bir təlimatnamə tərtib edilmiş, birliyə komandan təyin olunan Nuru paşa Killigilə bu sənəd üzrə Osmanlı dövlətinin Qafqazdakı baş təmsilçisi vəzifəsi həvalə olunmuşdu. Osmanlı hakimiyyətinin son dərəcə konspirativ, hətta öz müttəfiqlərindən də gizli şəkildə yaratdığı bu hərbi birləşməyə “islam” adının verilməsi tərkibinin tamamilə müsəlmanlardan ibarət olması ilə bağlı idi. Sıravi əsgərlərindən tutmuş əsas komandirlərinə qədər bütün şəxsi heyətində bircə nəfər də olsun qeyri-müsəlman olmayan ordunun tək vəzifəsi vardı- Qafqaz müsəlmanlarına, Azərbaycan türklərinə hərbi yardım göstərmək, xalqımızın və torpaqlarımızın üzləşdiyi təcavüzləri dəf etmək!
Nuru paşanın başçılıq etdiyi ordu mayın 16- da Naxçıvana, 25- də isə Gəncəyə daxil oldu. Üç gün sonra Tiflisdə Azərbaycanın İstiqlal Bəyannaməsi qəbul edildi və islam aləmindəki ilk demokratik respublikanın paytaxtı Gəncə oldu. ADR hökumətinin üzləşdiyi çox sayda dərin problemlər vardı. İlk növbədə ölkənin ərazi bütövlüyünün təmin olunması labüd idi. Bunun üçün formatını tez-tez dəyişən, mahiyyət olaraq isə erməni daşnak zehniyyətinə xidmət edən inqilabçı dəstələrin hökmranlığına son qoymaq lazım idi. Bu zərurətə əsaslanaraq 4 iyun 1918-ci ildə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyəti ilə Osmanlı dövləti arasında Batum anlaşması imzalanmışdı. Müqavilənin dördüncü maddəsində nəzərdə tutulurdu ki, Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin istəyi ilə daxili asayişin təmin olunması üçün Osmanlı hökuməti ölkəmizə hərbi yardım göstərməyi öz üzərinə götürür. Bu sənəd Qafqaz İslam Ordusunun Bakıya yürüşü üçün hüquqi əsas oldu. Qafqaz İslam Ordusu Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin əsgərləri ilə birlikdə Nuru paşanın başçılığı altında Göyçayda, Salyanda və digər ərazilərimizdə qarşısına çıxan düşmən qüvvələri darmadağın edərək qısa müddətdə Bakıya yaxınlaşdı, 1918-ci ilin avqustun 1-dən etibarən burada hakimiyyəti ələ keçirmiş daşnak və menşeviklər tərəfindən qurulan Sentrokaspi diktaturasına ultimatum verdi. Ultimatum yerinə yetirilmədiyindən 14 sentyabr gecəsi Nuru paşanın əmri ilə hücum təşkil edildi və ertəsi gün saat 15 radələrində qələbə fişəngi atıldı. Beləliklə, Nuru paşa tarixə adını Birinci Dünya Müharibəsində Osmanlının qazandığı üç zəfərdən (Çanaqqala və Kütül Amarə zəfərləri ilə yanaşı) birinin sərkərdəsi, eyni zamanda, xalqımızın qəlbini fəth edən milli məfkurə sahibi kimi yazdırdı.
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
Digər xəbərlər

Xəbər lenti
Defne Samyeli 53 yaşını qeyd edib - FOTOLAR
Şou-Biznes 08:40Bakının bir sıra yollarında tıxac yaranıb - SİYAHI
Sosial 08:21Külək, yağış, şimşək... - Bu günün HAVASI
Sosial 07:39"Real”ın planı dəyişdi
İdman 07:14Pentaqondan Ukraynaya böyük şok
Dünya 06:45Tərəf müqabili oldular
Şou-Biznes 04:42ABŞ İsraillə anlaşdı
Dünya 04:15El Klasikoların vaxtı açıqlandı
İdman 03:49Putinlə Makron 3 ildən sonra telefonla danışdı
Dünya 02:42Türkiyə klubu Rusiyalı baş məşqçiyə tapşırıldı
İdman 02:36Paytaxtın bu ərazisində işıq olmayacaq
İqtisadiyyat 01:39İndi belə çıxır ki,.. Lepsə yox, Lepsin puluna..?
Şou-Biznes 01:16Yatmazdan əvvəl nəbadə pendir yeyəsiniz, yoxsa...
Maraqlı 00:56Arktika üçün müharibə artıq başlayıb..?
Dünya 00:34Çin Rusiyanı Kubadan sıxışdırır...
Dünya 00:25Bakı Putinin şıltaqlığına dözmədi...
Dünya 00:16Ruslar üçün elə də yaxşı olmayan...bəd xəbər...
Dünya 00:04Bu gün Azərbaycanda Polis günüdür
Siyasət 00:00Toyota-nın yeni Prius xüsusi buraxılışı...
Texnologiya 1 İyul 23:54İnsanabənzər robot ABŞ küçələrində gəzir...
Texnologiya 1 İyul 23:43Avstraliyalı qız Moskvaya köçməsini rus qışına olan sevgisi ilə izah edir
Maraqlı 1 İyul 23:36Ofisdə məhsuldarlığı artıran musiqinin adı...
Maraqlı 1 İyul 23:25Qatil balinalar sosial davranışları ilə alimləri təəccübləndirirlər
Maraqlı 1 İyul 23:142025-ci il üçün zəmanətli "Oskar" namizədi görünür...
Mədəniyyət 1 İyul 23:05Misirdə yalançı girişləri olan məzar tapılıb...
Dünya 1 İyul 22:54Prodüser Kadışevanı yeni Diva adlandırıb...
Şou-Biznes 1 İyul 22:43Şəkər və un yavaş-yavaş sağlamlığı öldürür...
Səhiyyə 1 İyul 22:36Sentyabrda sürücülük vəsiqələri iki dəfə bahalaşacaq...
Dünya 1 İyul 22:25“Azərbaycan-Ural” ictimai təşkilatının rəhbəri Şahin Şıxlinski dindirilib
Sosial 1 İyul 22:19Türkiyədə meşə yanır, rus turistlər isə ölkədən getmək istəmirlər...
Turizm 1 İyul 22:1419 milyon illik sağsağan fosili tapılıb...
Maraqlı 1 İyul 22:05Avropa çempionatı: Azərbaycanın üç güləşçisi gümüş medal qazanıb
İdman 1 İyul 22:01Azərbaycan güləşçisi Avropa çempionatının finalına çıxıb
İdman 1 İyul 21:56Yer üzündə məməlilərin ən gənc növü tapılıb...
Maraqlı 1 İyul 21:54Belarus universitetlərində ruslara büdcə yerləri ayrılacaq…
Dünya 1 İyul 21:43BƏƏ-yə uçan reyslər Bakı hava limanına yönləndirilib
İqtisadiyyat 1 İyul 21:38Ford avtomobilləri Teslanın avtopilotunu almayacaq...
Texnologiya 1 İyul 21:36Parkinson xəstəliyi ilə bağlı məşhur mif dağılıb...
Səhiyyə 1 İyul 21:25Avropa Birliyində təhlükəli isti dalğası...
Dünya 1 İyul 21:14Rusiyanın kənd təsərrüfatı maşınları zavodları dayanır...
Dünya 1 İyul 21:05Milli Məclisin komissiyası açıqlama yayıb
Siyasət 1 İyul 21:03Yapon krossoveri Tesla-nı ötüb...
Texnologiya 1 İyul 20:54Bu sualtı qayığın döyüş gücü tarixin gedişatını dəyişə bilərdi...
Dünya 1 İyul 20:43Gələn il xarici abituriyentlər üçün rus dili imtahanı tətbiq ediləcək...
Dünya 1 İyul 20:36“Sabah” klubu fransalı futbolçunun transferini açıqlayıb
İdman 1 İyul 20:28Okeanda anomal “soyuq nöqtə”nin sirri üzə çıxıb...
Dünya 1 İyul 20:25Xaçmazda iki şəhidin ailə üzvləri imtahan verərək attestat alıblar
Sosial 1 İyul 20:18Bağırsaq sağlamlığı üçün 1 nömrəli giləmeyvə...
Səhiyyə 1 İyul 20:16Qaraçılara yeni mənzil verilməsi rusları hiddətləndirib...
Dünya 1 İyul 20:04Daily Express: Rusiya iqtisadiyyatında xaos…
Dünya 1 İyul 19:55Müsbət davranış dəyişikliyinə gedən yol...
Maraqlı 1 İyul 19:43Azərbaycanla Özbəkistan arasında parlamentlərarası dialoq genişlənir
Siyasət 1 İyul 19:36"Rusiya Azərbaycanın müstəqil dövlət kimi güclənməsini istəmir"
Dünya 1 İyul 19:32Bilgəh Kardioloji Sanatoriyasında şərait yaxşılaşdırılır
Dünya 1 İyul 19:23Yekaterinburqda köhnə qətllər üzrə beşinci müttəhim həbs edilib
Dünya 1 İyul 19:15Yanvar-may aylarında 35 min 515 mənşə sertifikatı verilib
Sosial 1 İyul 19:10Rusiyada şovinist təfəkkür dövlət gücünə çevrilib
Siyasət 1 İyul 19:09Voloqda vilayətində Stalinin daha bir abidəsi peyda olub...
Dünya 1 İyul 19:05Volodimir Zelenski İlham Əliyevə zəng edib...
Siyasət 1 İyul 19:02Danimarka qadınları orduya çağırmaq qərarına gəlib
Dünya 1 İyul 18:55ABŞ klubu Lionel Messi ilə müqaviləni yeniləmək istəyir
İdman 1 İyul 18:50Küləkli hava şəraiti ilə bağlı sarı xəbərdarlıq verilib
Sosial 1 İyul 18:47Rusiya şəhəri üzərində səmada UFO görünüb...
Dünya 1 İyul 18:44Ruben Vardanyanın məhkəməsi davam etdirilib
Siyasət 1 İyul 18:38Rusiya və Azərbaycanın əsas ortaq maraqları qeyd edilib...
Dünya 1 İyul 18:36“Arsenal” “Çelsi”nin qapıçısını transfer edib
İdman 1 İyul 18:28Tramp Maskın deportasiyasını nəzərdən keçirməyi planlaşdırır
Dünya 1 İyul 18:24Bu, Azərbaycana 150 milyard ABŞ dolları dəyərində zərər vurub
İqtisadiyyat 1 İyul 18:20Qəzaya uğrayan Su-34-ün ikinci pilotunun necə tapıldığı məlum olub
Dünya 1 İyul 18:18Rubio USAİD-in əməliyyatlarının başa çatdığını elan etdi...
Dünya 1 İyul 18:154-cü Könüllü Milli Hesabatı təqdim edən ilk 5 ölkə sırasındayıq...
İqtisadiyyat 1 İyul 18:12Tramp Maskın deportasiyasını nəzərdən keçirməyi planlaşdırır
İdman 1 İyul 18:08İran-İsrail müharibəsi bitəcəkmi? - RAKURS
Siyasət 1 İyul 18:06Ukraynanın qələbəsi arzu deyil, strateji fürsətdir...
Dünya 1 İyul 18:05"Yada düşdü" jurnalına Aydın Quliyevin YUBİLEY MÜSAHİBƏSİ...
Siyasət 1 İyul 18:01Rusiyada yeni mühafizə ordusu yaranıb...
Dünya 1 İyul 17:59Ermənistan Kremllə əlaqələri kəsir...
Dünya 1 İyul 17:54Azərbaycan soydaşlarımızın qətli ilə əlaqədar Rusiyaya nota verib
Siyasət 1 İyul 17:49Rusiya Krımı itirir TƏHLİL
Siyasət 1 İyul 17:33Avstraliyada qasırğa olub - Sidney aeroportu işini dayandırdı
Dünya 1 İyul 17:16Rəsmi Bakı Rusiya Prezidentinin xüsusi nümayəndəsinə cavab verib
Siyasət 1 İyul 17:09"Sputnik Azərbaycan"da saxlanılan şəxslərlə bağlı məhkəməyə təqdimat daxil olub
Hadisə 1 İyul 17:03İstanbul klubu Kabo-Verde millisinin sabiq futbolçusunu transfer edib
İdman 1 İyul 16:58Muxtar Babayev ispaniyalı nazirlə COP29-un iqlim maliyyəsində rolunu müzakirə edib
İqtisadiyyat 1 İyul 16:47Sabahdan rayonlara leysan yağacaq
Sosial 1 İyul 16:44"İran İsrail müharibəsi İsraili dominant gücə çevirdi" - MÖVQE BİLDİRİLDİ
Siyasət 1 İyul 16:42Özəl xəbərlər
Digər xəbərlər"İran İsrail müharibəsi İsraili dominant gücə çevirdi" - MÖVQE BİLDİRİLDİ
Siyasət 1 İyul 16:42Qohum evliliyinə fərqli baxışlar - SORĞU
Sosial 1 İyul 16:31"İstehlakçı öz hüquqlarını qorumaq məqsədilə müvafiq addımlar atmalıdır" - AİB sədri DANIŞDI
İqtisadiyyat 1 İyul 15:46Enerji strategiyamızın banisi
İqtisadiyyat 1 İyul 15:25
Redaktorun seçimi
Köşə yazıları
Populyar
Valyuta məzənnəsi
-
USD 1,7000
0,00%
-
EUR 2,0035
+0,45%
-
GBP 2,3360
+0,09%
-
RUB 2,1707
+0,42%