Çökməkdə olan Avropa sivilizasiyası- demoqrafik faciə qarşısında - TƏHLİL

Rumıniyanın əhalisi son 30 ildə 20%, Bolqarıstanda 25%, Latviyada isə 35% azalıb. Çünki orada yaşamağın nə mənası var? Bahalı, darıxdırıcı və olduqca kasıbdır.

“Vzqlyad” qəzetində rusiyalı publisist Dmitri Samoylovun “Avropa İttifaqına üzv olmamaq üzv olmaqdan yaxşıdır?” başlıqlı məqaləsi dərc olunub. Məqalədə Avropada gedən demoqrafik proseslər və Aİ-yə qonşu ölkələrdəki vəziyyət anaiz olunub. Məqaləni oxucularımıza təqdim edirik.

Hər bir cəmiyyətin öz arzusu ola bilər; bəzi yerlərdə hətta siyasi partiyaların adında harasa doğru və ya “arzu” ifadəsi var. Nəticə ondan ibarətdir ki, belə bir ölkə özünü nəyəsə, adətən daha çox Avropaya çevirmək üçün hansısa parlaq viziona can atır.

Bəli, bəziləri üçün arzu demək olar ki, həmişə Avropadır. Elə olur ki, postsovet məkanında “avropalı” sözü eyni zamanda mütərəqqi və firavan nəyisə ifadə edir. Avropa mötədil burjua ruhu, təkəbbürlü maarifçilik və gələcəyə əsaslı inamdır.

Rus dili hətta "avro-remont" və ya "euro-dvushka" kimi olduqca əyləncəli hibrid sözləri qəbul etmişdir. Birincinin nə demək olduğunu başa düşmək mümkün deyil- bəlkə də boyalı divarlar deməkdir. İkincisi isə nisbətən böyük mətbəxi olan, divan üçün kifayət qədər yeri olan bir otaqlı mənzildir. Amma bu, maraqsız, təsirsiz və iddiasızdır. "Evrodvuşka" mənzil Avropa ilə əlaqəli bir şeyi ifadə edir və buna görə də özünə inam yaradır. Bu toponimin ictimai şüurda bu semantik köklənməsi haqlıdırmı?

Bu günlərdə Ermənistanın ölkənin Avropa İttifaqına daxil olması ilə bağlı qanun qəbul etdiyi barədə xəbərlər yayılıb. Siyasi cəhətdən düzgün olmayan Sovet lətifəsinə bənzəyir. Bu arada Gürcüstanın artıq Aİ üzvlüyünə namizəd statusu var.

Bu xəbərlər, hadisələr və ya xəbər dəyərli xəbərlər deyil; daha çox hekayədir. Və süjet öz ehtiraslarına görə qədimdir. Bu məntiqlidir, çünki söhbət Avropadan və ona qoşulmaq istəyənlərdən gedir.

Bu faciənin ilk aktı ölkənin Avropa İttifaqı ölkəsinə çevrilməsinin çətinliyi ətrafında cərəyan edir. Karolinq İmperiyası kimi tanınan Frank İmperiyasını, həmçinin Böyük Karl İmperiyası kimi tanınan İmperatorluğu xatırlamaq olar. Bu, təxminən müasir Fransanın, Almaniyanın, Aşağı Ölkələrin, Şimali İtaliyanın və Avstriyanın ərazisini əhatə edir. Qəribədir ki, 1200 ildən sonra da bu ölkələr Avropa birləşməsinin özəyi olaraq qalır. Onlar, ilk növbədə, Avropadır. Qalanları Avropa ilə sadəcə bağlıdır, amma orada bir qədər günahkar bir hava ilə mövcuddur. İspaniya aşağı əmək məhsuldarlığından əziyyət çəkir, Yunanıstan korrupsiyaya uğrayıb, Böyük Britaniya isə daim daxil olub-çıxır. Vyanadan şərqdə olan hər şey heç bir güvən yaratmır. Skandinaviya yalnız nisbi termin hesab edilə bilər; Skandinaviyalılar öz çiçəklənmələrinə resursların əhaliyə düzgün bölünmə nisbəti sayəsində nail oldular.

Müasir Polşa 1989-cu ildən 2004-cü ilə qədər qapı ağzında gözlədi, nəhayət Avropa millətlər ailəsinə qəbul olundu. Və bu Polşa, demək olar ki, Avropanın coğrafi mərkəzidir. Qdanska və ya Krakova baxın- dünyada hamı Avropanı məhz belə təsəvvür edir. Buna baxmayaraq, Böyük Karlın varisləri 15 il Polşanın Avropa üçün kifayət qədər yaxşı olmadığına inanırdılar. Və bu günə qədər avrozona üçün yararsız olaraq qalır.

Rumıniya yalnız 2007-ci ildə Aİ-yə qəbul edildi, lakin "Rumıniya" sözünün özü Avropa Birliyinin böyük prototipi olan Roma İmperiyasına aiddir.

II Akt buradan başlayır, burada biz Aİ-yə qoşulmağın ora qəbul olunan ölkə üçün faydalı olub-olmadığını araşdırmalıyıq.

Rumıniyanın əhalisi son 30 ildə 20%, Bolqarıstanda 25%, Latviyada isə 35% azalıb. Bu rəqəmlər təxminidir, çünki avrozona daxilində miqrasiyanın ölçülməsi çətindir və yalnız dolayı amillərdən istifadə etməklə həyata keçirilə bilər- məşğulluq, müavinət iddiaları və aktiv mobil telefon istifadəçiləri.

Belə ki, Latviya əhalisinin demək olar ki, yarısı gedib. Çünki orada yaşamağın nə mənası var? Bahalı, darıxdırıcı və olduqca kasıbdır. Siz Avropa üzvlüyündən yararlanıb Marseldə santexnika təmirinə gedə və ya tibb bacısı kimi Buxarestdən Milana köçə bilərsiniz.

Bolqarıstanda bir neologizm yaranıb: “Avro yetimlər”- valideynləri xaricdə, Fransa və ya Almaniyada pul qazanarkən babaları və nənələri ilə ölkədə yaşayan uşaqlar.

Bundan əlavə, yeni imperiyaya üzvlük müəyyən standartlara cavab verməyi tələb edir. Polşa 15 il ərzində inflyasiyanı tənzimləməyə çalışdı, lakin son nəticədə ümumi valyutadan istifadə etməmək şərti ilə qəbul edildi.

Bolqarıstanın iqtisadi vəziyyətini necə yaxşılaşdırmaq olar? Aydındır ki, Aİ-nin milyardlarla investisiyası ilə. Praktikada bu o deməkdir ki, qlobal holdinqlər yerli fermerləri sıradan çıxarır. Onlar təsərrüfatlarını bağlayırlar, su qiymətinə satırlar və ən yaxşı halda pul qazanmaq üçün zəngin Avropa ölkələrinə gedirlər; ən pis halda, social yardıma möhtac qalırlar. Çünki qlobalizm hər iki istiqamətdə işləyir– bəli, siz Avropada vizasız səyahət etməkdə azadsınız, lakin Avropa maraqları da milli iqtisadiyyatınızın strukturunu dəyişməkdə azaddır ki, milli heç bir şey qalmasın.

Beləliklə, biz yavaş-yavaş köhnə bir zarafatdan bir cümlə ilə ümumiləşdirilə bilən bu faciənin üçüncü aktına keçirik: “Orqazm üçün etdiyiniz şey astmaya səbəb oldu”.

Burada yeni “qəhrəmanlar”, xüsusən də keçmiş Sovet respublikaları çox düşünməli olacaqlar: parlaq obraz kimi onlara nə şərtlər qoyulduğunu xəyal etməlidirlər. Məsələn, əvvəlcə xəritəyə baxa, Ermənistan və ya Gürcüstanı tapa və onların fiziki yerlərini Avropa Birliyinin mərkəzi ölkələri ilə müqayisə edə bilərsiniz. Sonra əvvəlki təcrübələri nəzərdən keçirməli və ən çox birbaşa Avropaya aid olan ölkələrin Aİ-yə daxil olmaq üçün çəkdiyi zəhməti xatırlamalısınız. Həm də bu arzunun yerinə yetirilməsinin onlar üçün hansı nəticələrə gətirib çıxardığına. “Avropa pasportu”na sahib olmaq əladır; pis olan odur ki, ölkədə heç kim qalmır.

Daha sonra AB üzvlüyünə namizəd olan Türkiyəyə də baxa bilərsiniz; onun ərizəsi 1987-ci ildə təqdim edilib. 2005-ci ildən Türkiyə Aİ ilə üzvlüklə bağlı danışıqlar aparmır. Niyə? Çünki Türkiyə müstəqil iqtisadiyyatı, ordusu, siyasi sistemi olan böyük bir ölkədir. Belə bir ölkənin Avropa Birliyində olması nəyə lazımdır? Və ən əsası, belə bir ölkəyə Avropa İttifaqı nəyə lazımdır?

Müstəqilliyi olmayan ölkələr mütləq kiməsə yapışmalıdır. Amma ilk növbədə, onlar öz siyasi sistemlərini dəyişməlidirlər. Avropa İttifaqı isə Gürcüstan və Ermənistanın demokratikləşməsini səxavətlə maliyyələşdirir. Amma bu gülməli səslənir– siz kənardan pul hesabına ölkənizi daha demokratik edirsiniz! Bu demokratiyanı kimin maraqları üçün yaradırsınız? Kimin üçün? Xalqınız üçün?

Hələ qarşıda duran son aktda qəhrəmanlar etiraf etməli olacaqlar ki, Aİ onları heç vaxt qəbul etməyəcək, hətta təsadüfən qəbul etsələr, 40 ildən sonra ümumiyyətlə əhalisiz qalacaqlar. Aİ-də olmamağın pis olmaq demək olmadığını başa düşmək onlara canlanma ümidi verir. Dünyada çox gözəl ölkələr var ki, orada Avropa Birliyi heç kimin ağlına belə gəlmir. Əbədi rəqiblər arasında olmaqdansa, belə ölkələrin arasında olmaqda faciəvi bir şey yoxdur.

Tərcümə - Elçin Bayramlı