...Enerji resursları üzərində nəzarət yenidən beynəlxalq siyasətdə güclü təsir vasitəsinə çevrilir. Qlobal enerji bazarlarında təxminən yarım əsrlik nisbi sabitlik və inteqrasiyadan sonra ölkələr yenidən enerjidən təzyiq vasitəsi kimi istifadə edirlər.
SİA-nın əldə etdiyi məlumata görə, bu barədə Foreign Affairs yazır.
Məsələn, Rusiyanın Ukraynaya müdaxiləsindən sonra Avropaya Rusiya qazının tədarükünün azalması nəticəsində yaranan 2022-ci il enerji böhranı...
Çin yarımkeçirici və batareya istehsalı üçün lazım olan vacib mineralların ixracını məhdudlaşdırdı, ABŞ isə enerji təchizatından Avropa müttəfiqlərinə təzyiq vasitəsi kimi istifadə etdi.
Hətta Kanada ticarət tariflərinə cavab olaraq ABŞ-a elektrik enerjisi ixracına əlavə ödəniş tətbiq etdi.
Enerji silahının geri qaytarılması iki əsas amillə əlaqələndirilir.
Birincisi, böyük güc rəqabətinin artması və iqtisadi parçalanma enerjini iqtisadi təzyiqin cəlbedici vasitəsinə çevirir.
İkincisi, enerji sektorundakı dəyişikliklər manipulyasiya üçün yeni imkanlar yaradır: neft, qaz və vacib mineral istehsalının konsentrasiyası, elektrik enerjisinə artan tələbat və təmiz enerji təchizatı zəncirlərinin genişlənməsi...
Məsələn, qlobal neft bazarı tədricən kiçilir. ABŞ-da şist nefti istehsalının yavaşlaması və məhdud kəşfiyyat investisiyaları məhdud sayda istehsalçı ölkələrdən asılılığı artırır. Beynəlxalq Enerji Agentliyinin məlumatına görə, OPEC-in qlobal neft bazarındakı payı 2050-ci ilə qədər 40 faizə qədər yüksələ bilər ki, bu da kartelin geosiyasi təsirini artıra bilər.
Oxşar risklər, xüsusən də ABŞ və Qətərdən mayeləşdirilmiş təbii qaz ixracının artması və Avropa və Asiyanın ondan asılılığının artması ilə qaz bazarında da yaranır.
Təmiz enerjinin inkişafı da ikiqatdır.
Bərpa olunan enerji mənbələri və elektrikləşdirmə yanacaq idxalından asılılığı azaltsa da, yeni zəifliklər də yaradır: günəş panelləri, külək turbinləri və batareyaların istehsalı əsasən Çində, bir neçə ölkədə cəmləşib.
Bu texnologiyaların və ya mineralların ixracının məhdudlaşdırılması qiymətlərin artmasına, təchizatda fasilələrə və infrastrukturun inkişafına mane ola bilər.
Mütəxəssislər qeyd edirlər ki, ölkələri enerji təzyiqindən effektiv şəkildə qorumaq üçün hərtərəfli tədbirlər tələb olunur - idxal olunan enerjidən asılılığın azaldılması, enerji səmərəliliyinin artırılması, təchizatın şaxələndirilməsi, bərpa olunan enerjinin inkişafı və vacib materialların strateji ehtiyatlarının qorunması...
Xüsusilə, ABŞ və Avropa eyni zamanda neft və qaz sektorunu gücləndirməli və günəş və külək enerjisi, batareyalar, elektrikli nəqliyyat vasitələri və vacib mineral istehsalını inkişaf etdirməlidirlər.
Əli Babayev
Bütün xəbərlər Facebook səhifəmizdə
USD
EUR
GBP
RUB