Texas daşqını və Ağ Evin fəlakəti - BAXIŞ BUCAĞI

Təbii fəlakət Respublikaçıların reytinqinə ciddi təsir edib

Texasda yüzlərlə qurban və milyardlarla itki ilə nəticələnən dağıdıcı daşqın təkcə humanitar fəlakət deyil, həm də iki tərəf üçün döyüş meydanına çevrilib. Donald Tramp administrasiyası sələflərinin səhvlərindən qaçmağa çalışır, təbii fəlakətə operativ reaksiya verməyə hazır olduğunu nümayiş etdirməyə çalışır. Onların Demokrat Partiyasından olan rəqibləri isə Ağ Evi əsas xidmətlər üçün maliyyəni düşünmədən kəsməkdə ittiham edərək, siyasi dividentlərə ümid edirlər. Faciə seçki seçimlərində nəzərəçarpacaq dəyişikliklər üçün katalizator ola bilər.

İyulun 11-də prezident Donald Tramp dağıdıcı daşqınla üzləşmiş Mərkəzi Texasa səfər etmək niyyətindədir. O, bu mövzunu şərh edərək, hadisəni "faciəli vəziyyət" adlandırıb və xilasediciləri yaxşı əlaqələndirilmiş "yaxşı iş"lərinə görə tərifləyib. İyulun 5-nə keçən gecə Mərkəzi Texasın bəzi hissələrinə qısa müddət ərzində altı aylıq yağış yağıb. Guadalupe çayı 45 dəqiqə ərzində 26 fut qədər yüksəlib. Ərazinin yerli sakinlərin məşhur istirahət məkanı olması və Müstəqillik Günü bayramı həftəsonu ilə əlaqədar xüsusilə izdihamlı olması vəziyyəti daha da pisləşdirib. Sel Kerr qraflığındaki yay düşərgəsində onlarla qız da daxil olmaqla, azı 109 nəfərin həyatına son qoyub. 850-dən çox insan, o cümlədən 165 uşaq xilas edilib, lakin bir çoxu itkin düşüb. Güclü yağışlar və daşqınlar həmçinin evlərə, iş yerlərinə və avtomobillərə ziyan vurub, dağılıb. AccuWeather özəl meteoroloji xidmətinin ilkin hesablamalarına görə, zərər və iqtisadi itkilər 18-22 milyard dollar təşkil edir.

Donald Tramp baş verənlərə tez cavab verdi: Daxili Təhlükəsizlik Departamentinin rəhbəri Kristi Noem xilasetmə əməliyyatına şəxsən nəzarət etmək üçün dərhal Texasa gəlib. İyulun 6-da prezident fövqəladə vəziyyət elan edib. Aydındır ki, administrasiya 2024-cü ilin payızında Şimali Karolina və Corciyada baş vermiş dağıdıcı Helene qasırğasından sonra Donald Tramp (o zaman prezidentliyə namizəd idi) və onun köməkçi namizədi J.D.Vensin əvvəlki administrasiyaya ünvanladıqları eyni tənqiddən yayınmağa çalışır. Bu qasırğadan 200-dən çox insan həlak oldu və zərər on milyardlarla dollar olaraq qiymətləndirildi (tək Şimali Karolinada bərpa üçün ən azı 53 milyard dollar lazım idi). Gələcək 47-ci prezident də o vaxtkı dövlət başçısı Co Baydenin faciə yerinə getməməsindən və Federal Fövqəladə Halların İdarə Olunması Agentliyinin, onun fikrincə, təbii fəlakətə operativ və tam reaksiya verməməsindən qəzəblənirdi. Daha sonra Donald Tramp zərərçəkmiş ərazilərə özü getdi və orada Bayden administrasiyasını kampaniya mitinqlərində “yavaş” və “qeyri-kafi” işə görə tənqid etdi.

Təəccüblü deyil ki, Texasdakı daşqından dərhal sonra tənqidlər Trampın özünə də yağdı. Demokratlar hazırkı administrasiyanı Milli Hava Xidməti (NWS) və təbii fəlakətlərin qarşısının alınması və nəticələrinin aradan qaldırılmasına cavabdeh olan digər federal qurumlar üçün maliyyəni kəsməkdə ittiham ediblər. Onların fikrincə, bu tədbirlər əhali üçün kifayət qədər məlumat verilməməsinə və təxliyənin gecikməsinə səbəb ola bilərdi ki, bu da qurbanların sayını artırıb. Texasın ABŞ-ın ən mühafizəkar ştatlarından biri olması və ənənəvi olaraq Respublikaçılar Partiyasının qalası hesab edilməsi faktı xüsusi vurğulanıb. “Qırmızı” dövlətdə belə genişmiqyaslı faciə bu baxımdan hakimiyyət üçün siyasi baxımdan daha həssas olur. Belə ki, Demokratlar Partiyasından Konqresin namizədi İsaya Martin insidentin dərhal araşdırılmasına çağırıb: "Tramp bu qurumları maliyyələşdirib və biz cavab tələb edirik. Dərhal cavabdehlik olmalıdır!" Texas ştatından olan Nümayəndələr Palatasının üzvü Xoakin Kastro onunla razılaşıb.

Və Vaşinqton əyalətinin qubernatoru və Demokrat Jay Inslee qeyd etdi ki, bu yaxınlarda təsdiq edilmiş "Böyük Gözəl Qanun"da nəzərdə tutulan yaşıl enerji üçün maliyyənin azaldılması fəlakətli təbii fəlakətlərin sayının artmasına kömək edir. "Texasdakı faciəni daha da pisləşdirmək çətindir, ancaq Trampın eyni gündə günəş və külək enerjisini məhv edən qanunu imzaladığını öyrənmək istisna olmaqla. Bu, iqlim dəyişikliyi ilə mübarizədə həyati əhəmiyyət kəsb edir və bu, belə yağışların tez-tez yağmasına səbəb olur".

İyulun 8-də ABŞ Ali Məhkəməsinin prezident Trampa dövlət qurumlarında kütləvi ixtisarlar həyata keçirməyə icazə verməsi çaşqınlığı daha da artırıb. İşdən çıxarılmalar müxtəlif agentliklərdə yüz minlərlə insana təsir edə bilər. Prezidentin tərəfdarları öz müdafiələrində deyirlər ki, faciə federal resursların çatışmazlığından deyil, gözlənilməz elementlərin nəticəsidir. Onlar opponentləri fəlakətdən siyasi hücumlar üçün istifadə etməyə çalışmaqda ittiham edirlər. Ağ Evin sözçüsü Abiqail Cekson tənqidi "rüsvayçı və iyrənc" adlandırıb: "NWS hadisədən 12 saatdan çox əvvəl daşqın xəbərdarlığı verməklə öz işini gördü. Tramp administrasiyası xilasedicilərə minnətdardır və Texasın sağalmasına kömək etməyə davam edəcək".

Katib Kristi Noem daşqın xəbərdarlığı ilə bağlı çətinlikləri etiraf etsə də, bunun sistemli bir problem olduğunu və administrasiyanın əvvəlki administrasiyalardan miras qalmış köhnə xəbərdarlıq texnologiyalarını "hazırda modernləşdirdiyini" qeyd edib. Gərgin seçki kampaniyası şəraitində bu miqyasda təbii fəlakətlər ənənəvi olaraq seçiciləri səfərbər etmək üçün alətə çevrilir: opponentlər hakimiyyəti səriştəsizlikdə və fəaliyyətsizlikdə, onlar isə öz növbəsində faciəni siyasiləşdirməkdə ittiham edirlər. Və nəticədə belə hadisələr seçkilərdə qüvvələr nisbətini dəyişə bilər.

Respublikaçıların seçicilərin etimadını bir anda itirməsinin bariz nümunəsi 2005-ci ildə baş vermiş Katrina qasırğasının hekayəsidir: federal və yerli hakimiyyət orqanlarının ləng reaksiyası prezident Corc Buşun kəskin tənqidinə səbəb oldu. 2005-ci ilin sentyabrında onun bəyənmə reytinqi 40%-ə düşdü - bu, onun bütün vəzifə müddətində ən aşağı göstərici idi. Bu, respublikaçıların 2006 və 2008-ci il seçkilərində də məğlubiyyətinə səbəb oldu. Partiya üçün növbəti güc sınağı 2026-cı ilin noyabrında Konqresə aralıq seçkiləri olacaq.

V.VƏLİYEV