Avropa Siyasi Birliyi və Azərbaycan - RAKURS

Avropa Siyasi Birliyinin yeddinci iclası Danimarkanın paytaxtı Kopenhagendə bütün qitənin liderlərini bir araya toplayıb. Ortaq siyasi iradənin nümayişi kimi özünü təqdim edən Avropa Siyasi Birliyi həm də cəmiyyətlərin və vətəndaşların sülhü, inkişafı və firavanlığı üçün çalışmaq istəyir. Liderlər ümumi təhlükəsizlik vəziyyəti ilə üzləşdiyi geosiyasi vəziyyətdə Avropanı daha güclü və təhlükəsiz etmək yollarını müzakirə ediblər. Açılış plenar iclasından sonra Avropada təhlükəsizlik vəziyyətinin müxtəlif aspektləri, o cümlədən, ənənəvi və hibrid təhlükəsizlik təhdidləri, iqtisadi təhlükəsizlik və miqrasiya məsələləri geniş şəkildə müzakirə olunub.

Aİ-ni iclasda Danimarkanın Baş naziri Mette Frederiksen ilə həmsədrlik edən Avropa Şurasının sədri Antonio Kosta, həmçinin Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen və Avropa Parlamentinin sədri Roberta Metsola təmsil ediblər. Avropa Siyasi Birliyinin iclası Avropa Şurasının qeyri-rəsmi iclasının ertəsi günü baş tutub. Məqsəd ümumi maraq doğuran məsələlərin həlli üçün siyasi dialoqu və əməkdaşlığı inkişaf etdirmək, Avropa qitəsinin təhlükəsizliyini, sabitliyini və rifahını gücləndirməkdir. Bu siyasi koordinasiya platforması heç bir mövcud təşkilatı, strukturu və ya prosesi əvəz etmir və hazırkı mərhələdə yenilərini yaratmaq məqsədi daşımadığını bəyan edir.

Avropa Siyasi Birliyi indi yeddi dəfə toplaşıb. Prezident Kosta, prezident fon der Leyen və ali nümayəndə Kaja Kallas Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyanla görüşüb. Prezident Kosta baş nazir Paşinyanı Azərbaycanla razılaşdırılmış əlamətdar irəliləyiş, regionda sülh və sabitlik yolunda mühüm addım münasibətilə təbrik edib. Bildirilib ki,əldə olunan sülh Avropa üçün böyük bir məqamdır.

Azərbaycan – Aİ

Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Kosta, Prezident fon der Leyen və ali nümayəndə Kaja Kallas Vaşinqtonda olarkən Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevlə də görüşmüşdülər. Və bu gün də Kopenhagendə görüş zamanı bird aha vurğulanıb ki, Aİ Qlobal Gateway strategiyası vasitəsilə regional əlaqəyə - nəqliyyat, enerji və rəqəmsal sahələrə sərmayə qoymağa davam edəcək. Avropa Azərbaycanı mühüm tərəfdaş kimi qiymətləndirir və əlaqələri gücləndirməyə sadiqdir.

Aİ-nin Azərbaycanla münasibətləri 1999-cu ildən qüvvədə olan Aİ-Azərbaycan Tərəfdaşlıq və Əməkdaşlıq Sazişinə əsaslanır. Aİ Azərbaycanda əsas investor və onun ən böyük ticarət tərəfdaşıdır və ölkəmizlə Avropa Qonşuluq Siyasəti və onun şərq regional ölçüsü olan Şərq Tərəfdaşlığı çərçivəsində əməkdaşlıq edir. 2016-cı il noyabrın 14-də Şura Azərbaycanla təkmilləşdirilmiş çərçivə sazişi üzrə danışıqlar aparmaq üçün mandat qəbul edib. Danışıqlar 7 fevral 2017-ci ildə başlayıb. Aİ ilə Azərbaycan arasında əməkdaşlıq həmçinin 2018-ci ildən qüvvədə olan birgə tərəfdaşlıq prioritetlərini rəhbər tutur. Bu prioritetlər Avropa Qonşuluq Siyasətinin dəyər və prinsiplərini əks etdirir və bunlara institutların və yaxşı idarəetmənin gücləndirilməsi, iqtisadi inkişaf və bazar imkanları, əlaqə, enerji səmərəliliyi, ətraf mühit və iqlim fəaliyyəti, hərəkətlilik və insanlar arasında əlaqələr daxildir.

Əməkdaşlıq Şurası Aİ-Azərbaycan Tərəfdaşlıq və Əməkdaşlıq sazişinə əsasən yaradılmış ən yüksək rəsmi qurumdur və sazişin icrasına nəzarət edir. 19 iyul 2022-ci il tarixində Brüsseldə 18-ci Aİ-Azərbaycan Əməkdaşlıq Şurası keçirilib. İclasın məqsədi Aİ-Azərbaycan münasibətlərinin ümumi vəziyyətini nəzərdən keçirmək və gələcək əməkdaşlıq üçün qarşılıqlı maraq doğuran məsələləri müzakirə etmək olub. Aİ-Azərbaycan viza rejiminin sadələşdirilməsi haqqında saziş 2014-cü ildə qüvvəyə minib və bu, Azərbaycan vətəndaşlarının, xüsusən də tez-tez səyahət edənlərin Aİ ölkələrinin əksəriyyətinə səyahət etmək imkanı verən qısamüddətli viza almasını asanlaşdırıb və ucuzlaşdırıb.

Aİ 1991-ci il Alma-Ata Bəyannaməsinə uyğun olaraq bir-birinin suverenliyi, ərazi bütövlüyü və sərhədlərinin toxunulmazlığının qarşılıqlı tanınması əsasında Ermənistan və Azərbaycan arasında münasibətlərin normallaşdırılmasını tam dəstəkləyir. Aİ uzun illərdir ki, hər iki tərəf və beynəlxalq tərəfdaşlarla Avropa Şurasının ardıcıl prezidentlərinin şəxsi iştirakı və Xarici İşlər və Təhlükəsizlik Siyasəti üzrə Ali Nümayəndəsinin və Aİ-nin Cənubi Qafqaz və Gürcüstandakı böhran üzrə xüsusi nümayəndəsinin davamlı səyləri ilə davamlı sülh üçün şərait yaratmaq üçün çalışır.

2025-ci ilin avqustunda Aİ Ermənistan-Azərbaycan sülh müqaviləsinin paraflanmasını və siyasi bəyannamənin imzalanmasını alqışlayıb. Ermənistan və Azərbaycan arasında imzalanmış bu saziş onilliklər boyu davam edən münaqişəyə son qoymaq üçün mühüm irəliləyişdir. Aİ regional əlaqələrə və tam açıqlığa sərmayə qoymağa, ilk növbədə münaqişə irsi ilə bölünmüş əhaliyə fayda gətirməyə və regionu davamlı sülh, sabitlik və rifaha yaxınlaşdırmağa hazır olduğunu bəyan edib. Qeyd edək ki, Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Kosta və Avropa Komissiyasının sədri fon der Leyenin Ermənistan-Azərbaycan Sülh Müqaviləsinin paraflanması və Prezident Əliyevlə Baş nazir Paşinyan arasında Vaşinqtonda bəyannamə ilə bağlı birgə bəyanatı təsadüfi deyil.

İnvestisiyalar

Aİ Azərbaycanın həm neft, həm də qeyri-neft sektorunda ən böyük xarici investorudur. Avropaİ ölkə iqtisadiyyatının şaxələndirilməsini dəstəkləmək və yaşıl və rəqəmsal keçidi sürətləndirmək üçün Azərbaycana investisiyalarla dəstək verir. AB investisiyalarının maliyyələşdirilməsi, məsələn, Bakı limanından malların və xidmətlərin daşınması üçün dayanıqlı mərkəz kimi istifadə olunması, Azərbaycanda nəqliyyat dəhlizlərinin rəqəmsallaşdırılması, kənd inkişafı və iqtisadi artımla bağlı bir sıra layihələr həyata keçirir. Aİ həm də Azərbaycanda minatəmizləmə əməliyyatları ilə bağlı Azərbaycanın ən böyük donorudur və riskləri azaltmaq və insanların həyatını xilas etmək üçün dəstək verir.

Aİ Qonşuluğun İnkişafı və Əməkdaşlıq Aləti (NDICI) vasitəsilə Azərbaycanda sosial-iqtisadi inkişafı və islahatları dəstəkləyir. Ədliyyə sektorunda aparılan islahatları Aİ-nin Azərbaycana yardımının prioritetlərindən biridir. Aİ xüsusilə mübahisələrin alternativ həllini dəstəkləyir, korrupsiya ilə mübarizəyə kömək edir, vətəndaşlar və bizneslər üçün hüquqi yardım və ədalət mühakiməsinə daha yaxşı çıxış təmin edir. Azərbaycan Avropa İttifaqına üzv ölkələrin dövlət idarələri ilə həmyaşıdlara təlim və mübadilə təklif edən tvinninq alətinin əsas benefisiarlarından biridir. Aİ Azərbaycanda demokratiya, insan haqları, media azadlığını təşviq edən vətəndaş cəmiyyətinin dəstəkçisidir.

Ticarət

2024-cü ildə Aİ ölkənin ümumi mal ticarətinin təxminən 41,2%-ni təşkil edən Azərbaycanın əsas ticarət tərəfdaşı və ixracında 63,3%, idxalında isə 13,2% payla Azərbaycanın ən böyük ixrac bazarı olub. Aİ-nin Azərbaycana ixracında maşın və nəqliyyat avadanlığı üstünlük təşkil edir. Aİ-nin Azərbaycana digər ixracatına əsasən kimyəvi maddələr və əlaqədar məhsullar, eləcə də istehsal olunmuş mallar və məmulatlar daxildir.

Enerji tərəfdaşları

Azərbaycan Aİ üçün strateji enerji tərəfdaşıdır və hazırda Aİ-nin qaz tələbatının təxminən 5%-ni təmin edir. Cənub qaz dəhlizi Xəzər dənizindən qazın Avropa bazarlarına çıxarılması üçün strateji təşəbbüsdür və Avropanın enerji təchizatının təhlükəsizliyinin artırılması üçün əsas vasitədir. 2019-cu ildə Azərbaycan Şərqi Avropanın enerji səmərəliliyi və ətraf mühit üzrə tərəfdaşlığına (E5P) qoşulub. Enerji səmərəliliyi də daxil olmaqla enerji sektorunda Aİ-nin əlavə dəstəyi EU4Energy təşəbbüsü vasitəsilə təmin edilmişdir. 2024-cü ilin mart ayında Aİ, həmçinin Azərbaycanın bərpa olunan enerji agentliyi ilə Avropanın WindEurope sənaye assosiasiyası arasında külək enerjisi sahəsində əməkdaşlığa dair anlaşma memorandumunun imzalanmasına kömək etdi.

Avropa Siyasi Birliyinin yeddinci iclasında həmçinin…

Digər ölkələr haqqında da müzakirələr aparılıb. Qısaca olaraq onu deyə bilərik ki, Aİ Şurasının prezidenti Kosta, Ali Komissar von der Leyen və Ali Nümayəndə Kaja Kallas, Fransa, Polşa, Rumıniya liderləri və Böyük Britaniyadan olan nümayəndə ilə birlikdə Moldova Prezidenti Maia Sandu ilə görüşüblər. Prezident Kosta Sandunu demokratik və Avropayönlü qüvvələrin ötən bazar günü Moldovada əldə etdiyi qələbə münasibətilə təbrik edib. Liderlər Moldova Respublikası vətəndaşlarının səs verdiyi Avropanın gələcəyinə doğru irəliləyişi necə sürətləndirməyi müzakirə ediblər.

Prezident Kosta Norveçin Baş naziri Yonas Qahr Störe ilə ikitərəfli görüş keçirib. Norveç Aİ-nin yaxın dostu və tərəfdaşıdır. Daim dərinləşən əməkdaşlığımız ümumi dəyərlərə və ümumi prioritetlərə əsaslanır. Aİ və Norveç birlikdə Təhlükəsizlik və Müdafiə Tərəfdaşlığının həyata keçirilməsi, Ukraynaya dəstəyinin gücləndirilməsi və iqlim gündəmini irəlilətmək üzərində işləyirlər.

Prezident Kosta, fon der Leyen və baş nazir Frederiksen Ukrayna prezidenti Volodymyr Zelensky ilə görüşüb və ədalətli və davamlı sülh əldə olunana qədər Aİ və tərəfdaşlarının Ukraynaya dəstəyini təkrarlayıblar. Qeyd olunub ki, Ukraynanı dəstəkləmək müharibəni dəstəkləmək deyil, o, Ukraynanın davamlı sülhə, ədalətli sülhə olan hüququnu dəstəkləyir.

V.VƏLİYEV
P.S. Məqalədə Avropa mənbələrinə istinadlar var