Vətəndaşlar yeni tikililərdə mənzil alarkən müxtəlif formada satışlar həyata keçirilir. Müqaviləli mənzillər və tam çıxarışlı mənzilləri bunlara misal gətirmək olar. Vətəndaşların daha çox ehtiyyat etdiyi məsələlərdən biri də müqavilə yolu ilə satılan mənzillər və daha riskli tikilməkdə olan binalardan olan mənzillərdir. Çıxarışlı mənzillərdə heç bir problem baş vermir. Çünki vətəndaş çıxarışlı mənzil alarkən onun alqı-satqı prosedurunu rəis idarəsində, natariusda həll edir. Lakin satışdan əvvəl yeni tikili binalarda ilkin müqavilə olduğuna gorə vətəndaş məcburən müqaviləli mənzillərdən almalı olur. Müqavilə ilə alqı-satışı rəhbər həyata keçirir. Keçmişə nəzər salsaq bu gün demək olar ki, çox sayda binalar olub ki, yeni binalarda bir mənzilin bir neçə- 2-3, hətta 5-6 nəfərə satıldığını müşahidə etmişik. Bu məsələrlərə bağlı minlərlə şikayətlər var ki, böyük hisəssi öz həllini tapa bilməyib. Bəzi mtka rəhbərləri bir mənzili iki, üç, beş adama satıb və bunu məhkəmə prosesinə qədər gətirib çıxarıb. Bu proses hətta illərlə uzanır. Bir çox hallarda həmin zərər çəkmişler dovlət tərəfindən mənzillə təmin olunub və yaxud mtka rəhbərləri tərəfindən hər hansı bir əmlak satılıb, vətəndaşa dəymiş zərər ödənilib. Amma bir çox hallarda isə problemlər günü bu günə qədər aktual olaraq qalıb və şikayətlər daimi baş verir. Bunun qarşısını almaq üçün zamanında yeni tikili binalarla bağlı informasiya bazası formalaşdırmalıyıq. Demək olar ki, dünyanın əksər ölkələrində proses bu formada həyata keçirilir. Türkiyədə bələdiyyələr vasitəsilə vətəndaşlar məlumat əldə edə bilir. Rusiyada bu proses banklar tərəfindən həyata keçirilir. Lakin Azərbaycanda bu proses hələ də mtka-ların əlindədir. Təbii ki bunu bütün binalara şamil etmək olmaz, çünki ölkəmizdə öz nüfuzunu qoruyan böyük tikinti şirkətləri var ki, onların məqsədi şirkətlərin adını qoruyub saxlamaq və bu prosesi uzun illər davam etdirməkdən ibarətdir ki, həmin şirkətlər hələ də tikirlər və tkintilərdə heç bir problem baş vermir. Lakin az sayda olsa da bu cür fırıldaqçı şirkətlərin olması vətəndaşlarda istənilən şirkətə qarşı hər hansı qorxu və risk yaradır. Bu da Azərbaycan tikintisinin inkişafında ləngimələrə gətirib çıxarır. Hansi ki, bu gün daşınmaz əmlak və tikinti sahəsi ölkə iqtisadiyatının çox böyük bir hissəsini öz ətrafında birləşdirir və yeganə sahədir ki, bu sahəyə görə tikintilərin artması səbəbindən digər ölkələrdən belə Azərbaycana böyük məbləğlərdə pullar gəlir. Xaricdə yaşayan həmvətənlərimiz qazandıqları pulları Azərbaycana yatırırlar.
Ötən aylarda cənab Prezident 2022-2024-cü illərdə tikilməkdə olan binaların vahid informasiya bazası yaradılması ilə bağlı sərəncam imzalayıb. Hansı ki bu sərəncam vasitəsilə tikili binalarda mənzil alanda aldığı mənzil artıq bazasına yerləşdiriləcək.
Sözü gedən problemlərin aradan qaldırılması üçün nə etmək lazımdır?
Daşınmaz əmlak üzrə ekspert Elnur Fərzəliyev SİA-ya açıqlamasında deyib ki, bu gün dövlət tikinti şirkətlərinə şərait yaratmalıdır: "Çünki bir çox mənzil yaşayış binasının tikilməsi təxminən 2-3 il davam edir. 2-3 il ərzində binada insanlar usta, fəhlə kimi çalışırlar. Orada beton, armatur və digər tikinti materialların böyük hissəsi Azərbaycanda istehsal olunur və ölkəmizdə istehsal olunduğuna görə bu yerli istehsalın sürətləndirməsinə gətirib çıxarır. Bir tərəfdən də baxsaq bir binada 80-10 mənzil olur ki, onların təmiri zamanı vətəndaşlar birbaşa yerli bazara müraciət edirlər, bu da iqtisadiyyatın sürətlə inşkafına təkan verir.
Tikinti şirkətlərinə şərait yaratmalıdır ki, vətəndaşların həm ev problemi aradan qaldırılsın, həm də şəhər köhnə qəzalı binalardan qurtulsun. Amma həmin şirkətlər yox, satışı digər dövlət orqanları həyata keçirməlidir. Yəni tikinti şirkətləri tiksinlər, onlara bir çox güzəştlər olunsun, amma vətəndaşlarda inam, etibar bu tip şeylərin olması üçün hansısa dövlət orqanı mənzillərin satışını həyata keçirməlidir ki, bu da dolayısı yolla vətəndaşlara verilmiş bir zəmanət olacaq ki, heç bir tikinti şirkəti sizi aldada bilməsin. Təbii ki öhdəlikləri də zamanında yerinə yetirməlidir. Çünki binanın təhvil verilməməsi səbəbindən narazıçılıqlar yaranır və yaxud binalar tikilir, uzun müddət sonra binaya qaz, çıxarış verilir bu da vətəndaşların ciddi narazılığına səbəb olan əsas amillərdəndir. Bina inşa edildikdən sonra xeyli sənəd toplanmasına baxmayaraq kommunikasiya xətlərinin və ya çıxarışların verilməsi prosesi uzun zaman narazılıqlara gətirib çıxardır. Bütün bunların baş verməməsi üçün dövlət orqanı öhdəlik götürməlidir. Hansısa dövlət orqanı zamanında həmin binaya nə verməli lazımdırsa təmin etməlidir. Başqa bir tərəfdən baxsaq pilot layihələr üzərində söküntü işləri gedir, söküntü zamanı da bir çox ərazilərdə vətəndaşlarla tikinti şirkətləri arasında problemlər yaşanır. Bu cür anlaşılmayan problemlərin yaşanmaması üçün vətəndaşlarla danışıqlara o tikinti şirkətləri deyil, onlara icazə verən dövlət orqanları getməli və vətəndaşlara xəbərdarlıq edilməlidir".
Əmlak eksperti Fərid Rüstəmov tövsiyə edib ki, alıcılar mənzil alarkən özləri ilə kompas götürsünlər. Ekspertin sözlərinə görə, uğurlu mənzil alışı üçün ilk öncə binanın cəhətlərə (Şimal, Cənub, Şərq, Qərb) görə yerləşməsi müəyyənləşdirilməlidir.
Bəs ekspert hansı istiqamətdə inşa edilmiş binadan alınan mənzilin daha uğurlu olmasını tövsiyyə edir?
Belə ki, gündoğan istiqamətinə baxan mənzillər yayda sərin, qışda quru olur ki, bu da mənzilin təmirliyinin daha davamlı olmasına xidmət edir. Çoxmərtəbəli binalarda isə çıxarışla təqdim olunan mənzilə üstünlük verilməlidir. Yeri gəlmişkən, bu həm də yeni tikililərdə mənzil alan müştəriləri ən çox narahat edən məsələlərdən biridir. Çıxarışın olması müştərinin mənzilin tək sahibi olduğunu göstərməklə yanaşı, mənzilin bütün tikinti normalarına uyğun olduğunu və dövlət qurumları tərəfindən yoxlanıldığını və onun razılığının verilməsini sübut edir.
Mütəxəssisin fikrincə, binanın hansı tikinti şirkəti tərəfindən tikildiyini bilmək, onun əvvəlki layihələri ilə yaxından maraqlanmaq da önəmlidir. Hazırda ölkəmizdə inşaat sektorunda əsl canlanma müşahidə olunur. Təsadüfi deyil ki, son illərdə tikilən evlərin keyfiyyəti artıb, müxtəlif konsepsiyalı layihələr həyata keçirilir. Tikinti şirkətləri biri-birindən cəlbedici şərtlər təklif etdiyindən, potensial alıcı üçün seçim etmək xeyli çətinləşib.
Mənzil alarkən diqqət elədiyimiz əsas məqamlardan biri də mənzillərin dizayndır. Ev alanların ən böyük səhvi hər şeyi tez etməyə çalışmaqdır. Ev almadan öncə mütləq dizaynerlə məsləhətləşmək lazımdır (əgər dizayn proekt çiziləcəksə). Çox olub ki 3 otaqlı mənzil alınır və onu 4 otaq etmək istəyirlər. Amma daşıyıcı divarlara diqqət yetirmirlər və bu problemlər yaradır. Pəncərələrin sayına və yerləşdirilməsinə, binaların formasına, kommunikasiyaların və ön qapının yerləşməsinə bağlıdır. Mənzil alıcılarının növbəti ümumi səhvi yeni binaya (tikinti prosesi gedən zaman) şəxsi ziyarətə etinasız yanaşmasıdır.
"Monoxrom minimalist dizaynın möhtəşəmliyinə baxmayaraq, insanların çoxu öz evlərinə gəldikdə daha çox rahatlığa üstünlük verirlər". Bu fikirləri interyer, eksteryer və memar dizayner Leyla Naib Cabbarlı deyib.
Bu gün ən çox yayılan tərz - Loftdur. Belə interyerlər hər hansı bir yalandan qorxur, buna görə burada yalnız təbii materiallarla işləmək lazımdır: ağac, kərpic, kafel, şüşə, metal, beton, gips, tutqun su əsaslı boyalar. Məsələn, divarların və tavanın bir hissəsi sadəcə ağardıla bilər; dizaynerlər tez-tez beton səthləri heç sıvamırlar, lakin onları xüsusi şəffaf lak ilə örtürlər. Divar kağızı, asma tavanlar, laminat, PVC panellər, eləcə də hər hansı imitasiya istisna olunur: kərpic kimi plitələr, mərmərə bənzər gips, ağaca bənzər plyonka və s. Unutmayın ki, təbii material və "bəzək" arasındakı fərq həmişə diqqəti çəkir.
Müasir klassika ikinci yerdədir. Xüsusilə tez-tez müştərilər klassik detallar və müasir üslubun qarışığını görmək istəyirlər. Belə interyer ən azı bir neçə onilliklər ərzində öz aktuallığını itirməyəcək. “Belə interyerlərə “Belçika üslubu” da deyirlər. Bunlar həmişə təzadlı həlləri olmayan yumşaq tonlardır və təbii materiallardır. Rənglər həm tünd, həm də açıq rəngdə üstünlük təşkil edə bilər, lakin tonlar mütləq yumşaq və sakit olmalıdır.
Son vaxtlar "Contemporary" stilini bəyənənlərdə olur. Bu üslubun nə olduğunun dəqiq tərifi yoxdur, ciddi dizayn qaydaları da yoxdur. Müasir və əsas odur ki, elementlərin birləşməsi ahəngdardır və cəlb olunan üslublar arasında kompromis var. İstifadə olunan materiallar ucuz, lakin praktikdir. Döşəmə üçün laminat, döşəmə taxtası və keramik plitələr, divarlar üçün - neytral divar kağızı və boya seçilir. Tavan çox vaxt minimalizm olur. Eko üslubu ilə evi bəzəmək olar, onu təbiətlə əlaqəli hər şeylə təchiz etmək mümkündür. Təbii materiallardan hazırlanmış dekorasiyadan istifadə etmək tövsiyyə olunandır.
Nəmişlik olmamaq üçün dizayn necə seçilməlidir?
Nəmişlik əslində dizayna yox, daha çox təmirlə birbaşa əlaqəlidir. Əsasda alt yapı işlərində. Zəif ventilyasiya. Yanlış hazırlanmış və ya tıxanmış havalandırma sistemi yalnız birinci mərtəbələrdəki mənzillərdə deyil, həm də yuxarıda yerləşən mənzillərdə yüksək nəmişliyin əsas səbəbidir. Üst mərtəbədə yaşayanlar əvvəlcə evin damını yoxlamalıdırlar. Tez-tez nəm damın sızması ilə bağlıdır. Mənzil yaxınlarda təmir edilibsə, nəm divarlarda təəccüblü bir şey yoxdur. Təmir üçün tez-tez tərkibində su olan müxtəlif materiallardan (yapışqan, su əsaslı boya və s.) istifadə olunur və divar kağızı yapışdırılıbsa, otaq bir müddət havalandırıla bilməz. Bu vəziyyətdə heç bir şey edilməməlidir, tezliklə nəm özü quruyur. Təmir isti mövsümdə aparılıbsa, divar kağızı yapışqan quruduqdan sonra otağı daha tez-tez havalandıra, pəncərələri açıq saxlamaq lazımdır. Əgər təmir soyuq mövsümdə aparılıbsa, o zaman otağın istiləşməsinə diqqət yetirilməlidir, onda artıq nəmlik daha tez buxarlanacaq.
Müəllif: Havar Şəfiyeva