Bazar yaranan kimi (6-7 min il əvvəl) marketinq fəaliyyətinin ilk formaları meydana çıxıb və inkişaf etməyə başlayıb. Malların reklamı haqqında məlumat Şumer, Qədim Misirə istinadlarda tapılmışdır.
Marketinq 17-ci əsrin sonu 18-ci əsrin əvvəllərində daha mükəmməl forma almağa başlayır. Amerikalı tədqiqatçılar hesab edirlər ki, marketinqin müəyyən konsepsiyaları 17-ci əsrdə İngiltərədə məlum olub, oradan kolonistlərlə birlikdə ABŞ-a gətirilib.
Peter Drucker Yaponiyanın marketinqin doğulduğu yer olduğuna inanırdı. 1690-cı ildə cənab Matsuinin Tokioda ilk univermaq açdığına dair sənədli sübutlar var. Ticarət tarixində ilk dəfə olaraq mağaza sahibi diqqətini öz müştərilərinə yönəldir, yalnız tələb olunanı alır, malların keyfiyyətinə zəmanət sistemini təmin edir və malların çeşidini daim genişləndirir.
Marketinqin inkişafının ilk mərhələsi bir növ əsasdır. Birinci mərhələnin özəlliyi onun üç ardıcıl dövrə bölünməsidir: 1860-1920 tələbin təklifdən artıq olmasının ümumi fonunda istehsalın təkmilləşdirilməsi ilə səciyyələnir, onun əsas məqsədi məhsulların həcmini artırmaq.
1920-1930 istehsalın həcminin artırılması sahəsində əldə edilmiş uğurları nəzərə alaraq istehsalçıların keyfiyyətini yaxşılaşdırmaq və müvafiq olaraq məhsul çeşidini dəyişdirməkdir.
1930-1960-cı illərdə isə kommersiya səylərinin intensivləşməsi səbəbindən satışın təşkili prioritet məsələyə çevrilir, çünki bu dövr təklifin tələbdən artıq olması ilə xarakterizə olunurdu. Buna görə də marketinqdə bazarda istehlakçı davranışının tədqiqinə və aktiv modelləşdirilməsinə getdikcə daha çox diqqət yetirlməyı başladı.
Niyə marketinq öyrənməyə başlamalıyıq?
Bu kimi suallarla təkcə gənclər deyil, həm də tam formalaşmış, biliyə susamış insanlar və ya peşələrini dəyişmək arzusunda olan insanlar tez-tez müraciət edirlər.
Bəs marketinqi öyrənməyə haradan başlamaq lazımdır?
İctimaiyyətlə əlaqələr və marketinq üzrə aparıcı mütəxəssis Ayşən Həsənova qeyd edir: "Marketoloqun əsas vəzifəsi bazarın tələbatını ödəməkdir. Kiminsə ehtiyacını ödəmək çoxlu pul qazanmaq demək deyil. Satıcılar, bankirlər, unikal bir şey istehsalçıları marketoloqlardan daha çox qazanırlar. Marketoloq olmaq daimi pul çatışmazlığı vəziyyətində (marketinq layihəsinin ölçüsündən asılı olmayaraq) biznes modelinin bütün səhv hesablamalarına, büdcədəki maliyyə boşluqlarına və digər xidmətlərin işindəki uğursuzluqlara görə məsuliyyət daşımaq deməkdir. Bu, layihənizin heç bir günahınız olmadığı vəziyyətdən çıxış yollarını axtarmaq deməkdir.
Ümumiyyətlə, marketinq bir tərəfdən elm, digər tərəfdən fəlsəfə, üçüncü tərəfdən isə təcrübə və alətlər toplusudur. Alimlər marketinq elminin inkişafı, axtarış, sistemləşdirmə, anlama və fərziyyələrlə məşğul olurlar. Marketinqin bir neçə bölməsi var.
Marketinqdə bünövrəsini qoyan təməl daşları ilə tanış olmaq marketinqin nə olduğunu anlamağa və gələcəkdə öyrənəcəyimiz sahələrdən birini seçməyə kömək edir. Çünki hər şeyi bilmək mümkün deyil.
Marketoloq öz marketinq strategiyası ilə müştəri məmnunluğunu artırmalı, müştəri üçün əlavə dəyər yaratmalı, eyni zamanda satışın artırılması üçün kampaniyalar təşkil etməlidir. Hər bir şirkətin marketinq komandası olmalıdır. Bəzən şirkətlər bunu xərc kimi görür. Lakin bu gün marketinqdə qoyulan xərc gələcək üçün investisiyadır.
Ən önəmli məsələlərdən biri də, satış etmək üçün məhsulu, brendi çox yaxşı tanımaq və araşdırmaq lazımdır. Marketinq ancaq marketinq deprtamentindən ibarət deyil, şirkət daxilində hər kəs məhsul və ya xidməti təqdim etməyi bacarmalıdır".
Ayşən Həsənova həmçinin media kanallar və ya offline formada məhsulu maksimum dərəcədə müştəriyə tanıtmaq, onun üstünlüklərini vurğulamaq üçün çalışdığını da vurğulayıb.
Əgər bu addımlar atılmasa, müştəri məhsuldan xəbərsiz olacaq və biz istədiyimiz satış hədəfinə, brendin tanınmasına nail ola bilməyəcəyik. Günlük trendləri izləmək, innovativ layihələr haqqında məlumat toplamaq, eyni sahədə fəaliyyət göstərən firmanların müştəri davranışlarına baxmaq və.s önəmlidir. İlkin nəzəri biliklər üçün onlayn və ya offline kurslara müraciət etmək olar.
Sözügedən sahə təkcə satışın yüksəlməsinə yönəlmir, sadəcə satış marketinqin bir istiqamətidir. Satışın yüksəlməsi marketinqdir, amma marketinq satış deyil. Satış təmsilçisi ilə marketinq tamamilə ayrıdır. Marketolog müştəri ehtiyacını, tələbini və istəklərini müəyyən edir, daha sonra satış prosesi başlayır.
"Ölkəmizdə hal hazırda marketinq sahəsinə maraq kifayət qədər böyükdür. Xüsusilə Rəqəmsal Marketinq sahəsində mütəxəssislərin çox olmasını qeyd etmək lazımdır. Bunun da əsas səbəbi artıq ənənəvi marketinq kanallarının öz yerini Rəqəmsal kanallara böyük nisbətdə təhvil verməsidir".
Bu fikirləri SİA-ya açıqlamasında Rəqəmsal Marketinq üzrə ekspert-konsultant Samir Mehdiyev bildirib.
"Hər bir sahədə olduğu kimi, marketinqlə də bu sahəni oxuyub öyrənmiş şəxslər məşğul olduqda uğurlu olma şansı daha çox olur. Əlbəttə ki, hər bir kommersiya şirkətinin əsas məqsədi və sütunu satışdır. Şirkətdə çalışan əməkdaşlar birbaşa olmasa da dolayısı ilə satışa təsir göstərə bilərlər.
Marketinq şirkətin vazkeçilməz bir hissəsidir. Çünki marketinq təkcə satışa yox həm də marka dəyərinin artırılmasına da xidmət edir. Bu da yenə də öz növbəsində satışa təsir edir. Doğru qurulmuş marketinq strategiyası şirkətə həm satış gətirər, həm marka dəyərini artırar. Burada önəmli olan marketinqə ayrılan büdcənin miqdarı yox, ondan düzgün və planlaşdırılmış şəkildə istifadə etməkdir. Bu sahədə çalışdığı ilk zamanlar bir çox səhvlər edə bilirlər, önəmli olan məqam isə səhvlərdən dərs almaq və eyni səhvləri dəfələrlə təkrarlamamaqdır.
Marketinqin vəzifəsi, həm də brendin imicinə xidmət etməkdir. Çünki vətəndaş bir markanı nə qədər çox eşidərsə,görərsə ona qarşı olan güvəni bir o qədər çox olar. Burada əsas məsələ müştəriyə yalan vədlər verməməkdir, çünki sizdən narazı qalan sadəcə özünü deyil həm də ətrafındakı insanları da bununla bağlı məlumatlandırır. Yəni qısaca marketinq şöbəsi istər mənfi istər müsbət mənada şirkətin özünə və digər departamentlərə təsir göstərə bilir. Ancaq aydın bir mövqeyə sahib olmaq kifayət deyil, bu aydın mövqenin istehlakçıların mövqeyi ilə uzlaşması vacibdir".
Müəllif: Havar Şəfiyeva