Analıq, yoxsa atalıq məzuniyyəti? - ARAŞDIRMA

28 Yanvar 2022 17:08 (UTC+04:00)

Hamiləlik dövründə tətillər gələcək anaları ən çox narahat edən məsələlərdəndir. Marşrutdan tutmuş otel seçiminə, dənizdə və hovuzda çimməkdən tutmuş günəş vannası qəbuluna kimi gələcək anaların diqqətli olması lazımdır.

Tətil üçün ən təhlükəsiz dövr hamiləliyin 18-24 həftəsidir. Hamiləlik dövründə, xüsusilə, ilk aylardan səyahət etmək mümkündür. Ən təhlükəsiz dövrlər hamiləliyin 18-24 həftələridir. İlk 3 ayda qanaxma və son bir ayda doğuş ehtimalında daha diqqətli olmaqda fayda var. Uzun səfərlər üçün təyyarələrə üstünlük verilə bilər, ancaq müəyyən qaydalara diqqət edilərək avtomobil səfərləri də edilə bilər. Xaricə səyahət edərkən gözləyən analar bütün lazımi tədbirləri görməli və fövqəladə hallarda istifadə edilə bilən dərmanlar barədə həkimləri ilə məsləhətləşməlidirlər.

Hamiləlik dövründə qadınlar bir çox fiziki və psixi dəyişikliklərə məruz qalırlar. Hormonal dalğalanmalar səbəbindən birdən-birə sevincdən kədərə və ya kədərdən sevincə keçə bilərlər. Bu səbəblə qadınlar öz emosional vəziyyətlərini idarə etməyə çalışarkən, yaşadıqları mühitdə yarana biləcək ailə problemləri və ya iş stresi onların daha da stresli olmasına səbəb ola bilər. Bu, həm ananın, həm də körpənin sağlamlığına mənfi təsir göstərə bilər. Bunun qarşısını almaq üçün hamilə qadınların qorxu və gərginlik ehtiva edən şeylərdən uzaqlaşması, gəzintiyə çıxması, yüngül hərəkətlər etməsi, müsbət düşüncəli kitablar oxuması faydalı olacaq. Rahat bir hamiləlik keçirmək istəyən qadınlar, həyatlarında kiçik dəyişikliklər edərək buna asanlıqla nail ola bilərlər.

Hamiləlik dövründə qidalanma və fiziki sağlamlığa diqqət yetirmək də çox vacibdir. Hamiləlik dövründə toxunulmazlıq azalır və orqanizm infeksiyaya daha həssas olur. Bu səbəblə balanslı və sağlam bəslənməyə diqqət yetirmək və hətta həkiminizdən qidalanma siyahısı almaq çox faydalı olacaq. Eyni zamanda bol su içərək orqanizmin maye balansını qorumaq və uyğun havalarda çölə çıxaraq günəş enerjisi ilə D vitamini saxlamaq hamiləlik dövründə qadınlar üçün zəruri əlavədir. İmmunitet sistemi üçün ən faydalı amillərdən biri sağlam yuxu rejimidir. Hamiləliyin rahat keçməsi üçün kifayət qədər dincəlmək və kifayət qədər yüngül hərəkətlər etmək həm ananın, həm də körpənin sağlamlığı üçün çox faydalı olacaq.

Rahat bir hamiləlik üçün sağlam qidalanın

Rahat bir hamiləlik üçün sağlam pəhriz çox vacibdir. Həm ananın, həm də körpənin düzgün inkişafı üçün ana müntəzəm və sağlam qidalanmalıdır. Hamiləlik dövründə hormonal dalğalanmalar anada ürək bulanmasına səbəb ola bilər. Bunun qarşısını almaq üçün az və tez-tez qidalanmaqla mədənin boş qalmamasını təmin etmək olar. Qəlyanaltılarınızı nizamlamaq və ədviyyatlı yeməklərdən uzaq durmaqla bulantılarınızı azalda bilərsiniz.

Bu mövzuda dietoloqdan dəstək almaq çox faydalı ola bilər. Həm ana, həm də körpə lazım olan qidaları alaraq düzgün qidalanmalıdır. Mövsümi meyvə-tərəvəz, süd və süd məhsulları, eləcə də qırmızı və ağ ətin balanslı şəkildə istehlakı hamiləlik dövründə çox faydalı olacaq. Yeməklər arasında meyvə, tərəvəz, əncir qurusu, badam kimi vitamin və minerallarla zəngin qidalar istehlak edilməlidir. Bundan əlavə, müntəzəm olaraq yumurta istehlak edilməli və bol su içilməlidir. Hamiləlik dövründə gündə ən az 2 litr su içmək də ananın immunitet sisteminə kömək edəcək və bu dövrdə görülə bilən qəbizlik problemini yaxşılaşdıracaq.

Hamiləlik və doğuş zamanı qadın orqanizmi həssaslaşır. Dərinin həssaslığı artır. Hamilə qadınların sağlamlığı üçün rahatlıq və rahatlıq çox vacib olduğundan, analıq geyimi üçün pambıq paltar seçmək lazımdır. Hamilə qadınlar üçün rahat və boş paltarlar geyinmək həm onların daha rahat hərəkət etmələrini təmin edəcək, həm də onları sıxmayacaq.

Ölkəmizdə hamiləliyə və doğuşa görə məzuniyyət əmək qabiliyyətinin müvəqqəti itirilməsi vərəqəsi əsasında verilir. Hamiləliyə və doğuşa görə məzuniyyətin müddəti 126 təqvim günü təşkil edir (doğuşa qədər 70 təqvim günü, doğuşdan sonra 56 təqvim günü). Ağır doğuş, iki və daha artıq uşağın doğulması zamanı doğuşdan sonrakı məzuniyyətin müddəti 70 təqvim gününə qədər uzadılır.

Kənd təsərrüfatı istehsalatında işləyən qadınlara aşağıdakı müddətlərdə hamiləliyə və doğuşa görə məzuniyyət müəyyən edilir:

Övladlığa uşaq götürmüş analar üçün 56 təqvim günü müddətində analoji məzuniyyət verilir. Hamiləliyə və doğuşa görə müavinətlər hamiləliyə və doğuşa görə məzuniyyət müddəti ərzində ödənilir. Dövlət müavinətləri əvvəlki orta əmək haqqının 100% həcmində müəyyən edilir.

Hamiləlik, doğuş və doğuşdan sonrakı prosesdə olan hər bir qadın dövlət səhiyyə sisteminin müəssisələrində ödənişsiz ixtisaslaşdırılmış tibbi yardımla təmin edilir. Azərbaycan Respublikasının vətəndaşları sağlamlığın qorunması və tibbi yardımın alınması hüququna malikdirlər. Dövlət tibb müəssisələrində tibbi xidmət ödənişsizdir. Hər bir kəs qanunvericilik aktları ilə müəyyən edilmiş həcmdə tibbi yardım almaq hüququna malikdir.

SİA analıq məzuniyyəti və dekretlərlə bağlı araşdırma apararaq Milli Məclisin Əmək və Sosial Siyadət komitəsinin sədr müavini Məlahət İbrahimqızı və hüquqşünas Fariz Əkbərovun fikirlərini öyrənib.

Deputat Məlahət İbrahimqızı: “Qanunda hələ kişilərə dekret, daha doğrusu, atalıq məzuniyyəti verilməsi öz əksini tapmayıb. Biz bunu dekretdən çox “atalıq məzuniyyəti” adlandırırıq. Sadəcə olaraq, Əmək və Əhalinin Sosial Müdafiə nazirinin müavini Anar Kərimli bu günlərdə keçirilən tədbirlərin birində bu fikirləri səsləndirib ki, ailədə qadında hamiləlik və doğuşla bağlı bir problem olarsa, bu zaman ataya 2 həftəyə qədər atalıq məzuniyyəti verilə bilər. Yəni, ödənişli olaraq o evdə ailəsinə, uşağına baxa biləcək. Bu hələ təklifdir. Yəni, təklif üzərində işlənilir.

Təklif rəsmi olaraq parlamentə daxil olduqdan sonra müvafiq komitə məsələyə baxacaq və deputatlar öz fikirlərini irəli sürəcək. Çox mütərəqqi bir təklifdir. Hesab edirəm ki, qanunvericilikdə təklifin əksini tapma ehtimalı yüksəkdir. Yəni, alınsa daha yaxşı olar. Bu dünyanın bir çox ölkələrində, həmçinin Avropa və Türkiyədə də tətbiq olunur”.

Hüquqşünas Fariz Əkbərov: “Bir sıra xarici ölkələrdə bununla bağlı konkret qayda var. Almaniyada da valideynlərə verilən ödənişli doğum icazəsi 14 həftədir. Dövlət valideynlərə təxminən 1.800 avro maaş ödəyir. Ödənişsiz icazə müddəti isə həm ana, həm də ata üçün uşaq 3 yaşına çatana qədər uzadıla bilir. İsveçdə də kişilər məcburi olaraq iki ay atalıq məzuniyyətinə çıxır. Bu hüquqdan istifadə etməyən atalar uşağa görə onlara verilən məvacibdən azad edilirlər. Norveçdə atalıq məzuniyyəti məcburidir və 14 həftəlikdir. Təzə ata-ana olanlar maaşlarının 80 faizini alaraq ümumən 59 həftə doğum icazəsindən istifadə edə bilirlər. Əgər ata bu icazədən istifadə etməsə, hökumət uşaq yardımını azaldır. Fransada 16 həftə olan ödənişli doğum icazəsi, üçüncü uşaqdan sonra 26 həftəyə qədər uzana bilir.

Azərbaycan Respublikasının qanunvericiliyində atalıqla bağlı xüsusi məzuniyyət növü nəzərdə tutulmamışdır. Lakin Əmək Məcəlləsi uşağın dünyaya gəlməsi ilə bağlı atalara bəzi təminatları müəyyən edir. İşəgötürən təqvim ilində bir dəfə həyat yoldaşı hamiləlik və ya doğuşla bağlı məzuniyyətdə olan işçinin ərizəsi əsasında ona 14 təqvim günü müddətinə və ya ailə, məişət və digər sosial məsələlərin həlli üçün 7 təqvim günü müddətinə ödənişsiz məzuniyyət verilə bilər”.

Ayşən Vəli