Ermənistanın baş naziri Nikol Paşinyan dəfələrlə yüksək səslə bəyanatlar verib və İrəvanın Azərbaycanla sülh müqaviləsi imzalamağa hazır olduğunu bildirib. Hətta bu proseslə bağlı hazırlıq işlərinin aparıldığını da əmin edib. Ancaq bir gün əvvəl erməni mətbuatı Ermənistanın Azərbaycanı irqi ayrı-seçkilik etməkdə ittiham edərək BMT-nin Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinə müraciət etməsi barədə məlumat yaydı. Erməni tərəfinin qaldırdığı iddia ərizəsində qeyd edilir ki, "Azərbaycan onilliklər ərzində Ermənistanı irqi ayrı-seçkiliyə məruz qoyub" və bu, başqa şeylərlə yanaşı, qırğınlar, işgəncələr və digər qanun pozuntuları ilə ifadə edilib.
Yəni, erməni tərəfi özünün saxtalaşdırdığı faktlarla o qədər qarışıb ki, istəmədən özü də onlara inanıb. Ermənistan BMT-nin Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinə iddia qaldırmaqla həqiqətən nəyə nail olmağa çalışır?
Rusiya Elmlər Akademiyası Şərqşünaslıq İnstitutunun direktor müavini Aleksandr Skakov, Rusiya Siyasi və İqtisadi Kommunikasiyalar Agentliyinin aparıcı analitiki Mixail Neyjmakova, azərbaycanlı politoloq Tofiq Abbasov, ukraynalı jurnalist, keçmiş SSRİ ölkələrində millətlərarası və inteqrasiya proseslərində ixtisaslaşmış ekspert, islamşünas Qriqori Mavrov “Caliber” analitik mərkəzinə şərhlərində bu məsələlərə toxunublar. Yazını oxucularımıza təqdim edirik.
A.Skakova görə, Paşinyan çaşqın vəziyyətdədir və nə etdiyini anlamır.
“Mən Paşinyanın xarici siyasətinə çox şübhə ilə yanaşıram. Yaxşı, başa düşürük ki, bu, onun səlahiyyətləri deyil. Mitinqlərdə çıxışlar və hakimiyyətdə necə qalmaq- bu onun üçün daha yaxın və başa düşüləndir. Nə indiki dövrdə bir sülh müqaviləsi, nə də onun iddiasında heç bir perspektiv görmürəm. Ordunu gücləndirmək, kadr sıçrayışı ilə məşğul olmamaq, müharibəyə hazırlaşmaq, irqlər və güc haqqında düşünməmək lazım idi"- A.Skakov deyib.
Öz növbəsində, T.Abbasov qeyd etdi ki, Ermənistan hökuməti bir tərəfdən anlaşılmaz bir qarışıqlığa girərək, nifaq mühiti yaradır və bu yalnız onun qeyri -peşəkarlığını və siyasi savadsızlığını vurğulayır.
"Belə olan halda, heç bir inkişafdan söhbət gedə bilməz, çünki Ermənistan özünü inkişaf etdirmir və xüsusən də Azərbaycanın bu işinin qarşısını almağa çalışır. Təbii ki, məğlubiyyət sindromu əsas rol oynayır, ona görə də müəyyən bir dalğaya uyğunlaşmaq üçün Ermənistan hökumətinin və İrəvanın nə istədiklərinə qərar vermələri lazımdır. Əgər sülh olarsa, yalnız bəyanatlar və çıxışlar kifayət etməyəcək, çünki hər hansı bir söz siyasi komanda, lider sözləriylə işlənərsə və həyata keçirilərsə inandırıcıdır: bu çoxdan bəri qurulmuş bir elitologiyadır və bu kontekstdə təbii ki, Paşinyanın hərəkətləri tənqidlərə açıqdır. Bundan əlavə, o, özünü beynəlxalq ictimaiyyət qarşısında çox qeyri-ciddi bir insan halına gətirib.
Ola bilsin ki, meydanı ələ keçirəndə, kütlələri idarə edərkən və məqsədinə çatanda gücü nisbətən asanlıqla əldə etdi. Mənə elə gəlir ki, hakimiyyəti fəth etmək, xalqını, ölkəsini ən dərin böhrandan çıxarmaq, Azərbaycana qarşı ardıcıl təxribatlar səbəbiylə meydana gələn radikal bir ssenari ehtimalının qarşısını almaq üçün bir vasitə deyil, bir məqsəd idi. Sentyabrın 27-də əks-hücum əməliyyatı. Müharibə Ermənistanın günahı ilə başladı və buna görə də dünya liderləri başa düşdülər ki, Azərbaycan öz ərazisində ədalətli bir səbəb uğrunda mübarizə aparır və məqsədlərinə çatacaq.
Azərbaycan məqsədinə nail oldu və buna görə də indi Paşinyanın necə xırda, qeyri-ciddi, qeyri-inandırıcı göründüyünü görürük. Sülhə, müqavilə imzalamağa hazırlığı ilə bağlı verdiyi bütün vədlər boş söz çevrilir və əksinə, köhnə təxribatların necə təkrarlandığını, pulemyotların atəşini, Qarabağdakı erməni quldur birləşmələrinin qalıqlarının özlərini xatırlatdığını, Şuşa istiqamətinə atəş açdığını görürük. Son məğlubiyyətdən sonra bir aşağılıq kompleksinə sahib olduqları aydındır. Ali Baş Komandan İlham Əliyevin rəhbərliyi altında Şuşanın azad edilməsi üçün çox gözəl bir hərbi-texniki əməliyyat idi. Ermənistanın uduzan tərəf olduğunu və təcavüzkarın xeyrinə bir daha möcüzə və ya yenidən formatlaşdırma olmayacağını başa düşməlidirlər.
Buna görə də, daha çox əminəm ki, Azərbaycan Nikol Paşinyanın hər cür macəralı hərəkətlərinə və hiylələrinə məhəl qoymayacaq və hazırda davam edən prosesi davam etdirəcək. Sosial-iqtisadi layihələrdən, nəqliyyat əlaqələrindən, o cümlədən Zəngəzur dəhlizindən danışıram ki, bu da bütün qonşu ölkələrin maraqlarına uyğundur və buna görə də kənarda qalmamaq üçün Ermənistanın siyasi elitası və Paşinyan bir daha düşünməlidir. Prosesi ağıl süzgəclərindən keçirin və daxili müqavimət silahlarını yerə qoyub Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyın və sülh müqaviləsi imzalayın. Ermənistanın buna daha çox ehtiyacı var və əgər İrəvan özünü diaspora və kilsə əsarətindən azad edərsə, Paşinyan və erməni xalqı bundan yalnız faydalanacaq ”,- deyə T. Abbasov bildirib.
M.Neyjmakov hesab edir ki, Ermənistan hökuməti üçün xarici siyasət arenasında güzəştə deyil, mübarizəyə yönəldiyini vurğulamaq vacibdir.
"Ermənistanın BMT Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinə müraciəti Nikol Paşinyanın həm daxili, həm də xarici siyasət məqsədlərinə uyğundur. Hələ yayda Ermənistanın media məkanında Azərbaycan tərəfinə güzəştlərin verilməsi mümkün olan İrəvanla Bakı arasında mümkün ictimaiyyətə açıq olmayan danışıqlar haqqında versiyalar olduqca fəal şəkildə müzakirə edildi. 2021-ci ilin payızında bu cür söz-söhbətlər daha sıx müzakirə ediləcək.
Bu müddət ərzində Ermənistan daxilində müxalifətin aktivliyi də arta bilər - Milli Məclisin müxalif "Ermənistan" fraksiyasından olan vitse -spikeri İşxan Saqtelyanın küçə etirazlarının yenidən başlayacağı fikri heç də səbəbsiz deyil, çünki Ermənistan dövlətçiliyi təhlükə altındadır.
Bu şəraitdə kütləni ən yaxşı formada hakimiyyətə sadiq saxlamaq üçün Nikol Paşinyanın komandası üçün alternativ gündəm əhəmiyyətli olacaq. Çox güman ki, Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinə müraciət edən süjetin daxili siyasi əhəmiyyəti nisbətən məhdud olacaq.
Öz növbəsində payızın əvvəlində, həm də ilin sonunda beynəlxalq vasitəçilərin Qarabağ ətrafında vəziyyətlə bağlı danışıqlar prosesinə diqqəti artır. Bu, həm də xarici KİV-lərin bölgədəki vəziyyətə diqqətinin müəyyən qədər artması anlamına gələ bilər (əlbəttə ki, bu mövzunun onlar üçün önəmli olması sirr deyil). Bu şərtlər altında rəsmi İrəvan Qarabağ münaqişəsinin tarixi ilə bağlı mövqeyinə əlavə olaraq diqqəti cəlb etməyə çalışacaq - və BMT Beynəlxalq Ədalət Məhkəməsinə müraciət bu problemi həll etmək üçün atılan addımlardan biri ola bilər.
Ola bilsin ki, İrəvan da bu iddianın, məsələn, 2022 -ci ildə prezident seçkisi kampaniyasına hazırlıq görüldüyü və Emmanuel Makron da daxil olmaqla bir çox siyasətçilərin Cənubi Qafqazdakı vəziyyətin ən azından ictimaiyyəti tərəfindən müzakirə ediləcəyi Fransanın Ermənistanın probleminə əlavə diqqətini çəkməsinə kömək edəcəyinə ümid edir.
Aydındır ki, məsələn, Fransada geniş bir auditoriya bu xəbəri yalnız arxa planda qəbul edəcək, amma buna baxmayaraq bu məsələ İrəvanın beynəlxalq informasiya məkanında mövqeyini təbliğ etmək üçün kampaniyanın tərkib hissələrindən birinə çevriləcək"- M.Neyjmakov bildirib.
Q.Mavrov qeyd edir ki, müharibə vəziyyətində olan dövlətlərin qarşılıqlı iddiaları dünyada çox geniş yayılmış bir tətbiqdir.
“Bu, Ermənistanın Azərbaycana qarşı ilk və yəqin ki, son iddiası deyil. Azərbaycanla Ermənistan arasında hökmlər və yurisdiksiyalar savaşı qarşılıqlı münasibətlərin potensial normallaşmasına baxmayaraq davam edəcək.
Prinsipcə, tərəflər bir-birlərinə atəş açmağı dayandırsalar və öhdəliklərinə əməl etsələr, iki dövlət arasındakı problemlərin və ziddiyyətlərin həlli üçün əsas vasitələrdən biri məhkəmə çəkişmələri olacaq.
Bir tərəfdən Azərbaycanla Ermənistan, digər tərəfdən də Ermənistanla Türkiyə arasında münasibətlərin normallaşmasının dostluq münasibətlərinin qurulmasına gətirib çıxaracağı ehtimalı azdır.
Bundan əlavə, Ermənistanın çox təzyiq vasitələrinin olmadığını nəzərə alsaq, erməni tərəfinin əsas alətinə çevrilən məhkəmə davalarıdır, lakin bu alət Azərbaycana yaxşı məlumdur və İrəvanın mövqeyini birtəhər gücləndirə biləcəyi ehtimalı azdır"- deyə Q. Mavrov bildirib.
Tərcümə - Elçin Bayramlı
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə "İctimai və dövlət maraqlarının müdafiəsi" istiqaməti çərçivəsində hazırlanıb.