Yegor Lebedok: "Azərbaycan Belarusun alternativ neft təchizatçısıdır” - MÜSAHİBƏ

Azərbaycanla Belarus arasında dostluq və sıx əməkdaşlıq münasibətləri mövcuddur. İki ölkə çətin anlarda bir-birinə həmişə kömək ediblər. Həm siyasi, həm iqtisadi, həm elmi-texniki, həm hərbi, həm də mədəni sahələrdə bu əlaqələr getdikcə dərinləşir. Belarusun özünəməxsus inkişaf ənənəsi var, bu günlərdə isə Rusiya ilə müxtəlif sahələrdə əməkdaşlıq və inteqrasiya ilə bağlı ittifaq sazişi imzalayıb. Bu, Azərbaycanla Belarus arasında iqtisadi əlaqələrə necə təsir edə bilər? Belaruslu politoloq Yeqor Lebedok “Caliber” analitik mərkəzinə müsahibəsində bu məsələlərlə bağlı maraqlı məqamlara toxunub. Müsahibəni oxucularımıza təqdim edirik.

- Bu yaxınlarda Rusiya prezidenti Vladimir Putin və Belarus prezidenti Aleksandr Lukaşenko İttifaq Dövləti çərçivəsində inteqrasiya barədə razılığa gəldilər. Bu modelin perspektivlərini necə görürsünüz? Bu, daha çox iqtisadi, yoxsa siyasi bir birlikdir?

- İqtisadi sahədə inteqrasiya ilə bağlı tez-tez səslənən suallara baxmayaraq, bu məsələ yenə də müdafiə, xarici siyasət, sosial sahə və dövlətlərin həyatının digər aspektlərinə təsir göstərir. Ona görə də bu, əvvəldən siyasi bir layihədir. Əslində, bu, Birlik Dövlətinin yaradılması haqqında müqavilənin 1-ci maddəsində göstərilmişdir: Rusiya Federasiyası və Belarus Respublikası xalqların birləşməsi prosesində iki ölkənin demokratik sistemi və qanunun aliliyi çərçivəsində yeni bir mərhələ olan Birlik Dövləti yaradır. Gördüyünüz kimi, söhbət iqtisadi sahədə iki dövlətin ittifaqından yox, bir dövlətin yaranmasından gedir.

Fərqli sahələrdə inteqrasiya fərqli sürətlə irəliləmişdir. Əsas irəliləyiş iki ölkə vətəndaşlarının vətəndaş hüquqları sahəsində və hərbi sahədə müşahidə olunur. Qarşılıqlı iqtisadi əlaqə problemli olsa da, hələ də inkişaf edir. Həmkarlar ittifaqı proqramlarının son təsdiqlənməsi bu sahədə ciddi formal irəliləyişlərə işarə edir. Başqa bir sual, digər bəzi birlik tədbirləri və ikitərəfli müqavilələr kimi,- məsələn, Belarus Respublikası ilə Rusiya Federasiyası arasında vahid valyutanın tətbiqi və vahid valyutanın formalaşdırılması haqqında Saziş kimi,- onların tətbiq edilib-edilməyəcəyidir. İttifaq dövlətinin emissiya mərkəzi hələ 2000-ci ildə imzalanmış, lakin hələ bu məsələ həll edilməmişdir.

- Bildiyimizə görə, Rusiya ilə Belarus arasında inteqrasiya proseslərinin daha da dərinləşdirilməsinə dair sənədlər paketi, digərləri arasında ümumi maliyyə və enerji bazarlarının qurulmasına yönəlmiş 28 ittifaq proqramı nəzərdə tutur. Sizcə, vahid enerji bazarının inşası Belarus ilə Azərbaycan arasında enerji sektorunda əməkdaşlığa təsir edəcəkmi?

- Birincisi, proqramlar haqqında verilən məlumatlara görə (tam məzmunu hələ açıqlanmayıb), belə bir bazarın yaradılması çox tezliklə gözlənilmir, yalnız qazla bağlı müqavilənin imzalanacağı elan edildi ki, bu da 1 dekabr 2023-cü ilədək planlaşdırılır.

İkincisi, bu sahədə yenidən siyasi problemlər yarana bilər və alternativ enerji təchizatçıları tələb olunacaq. Belarus statistikasına görə, 2020-ci ildə Belarus Azərbaycandan 244 milyon dollarlıq neft və neft məhsulları idxal edib. Belarus standartlarına görə bu o qədər də çox deyil (müqayisə üçün: 2020-ci ildə Rusiyadan 3,4 milyard dollarlıq neft və neft məhsulları idxal edilib), həm də olduqca çoxdur. Azərbaycan nefti Rusiya neftinin tədarükündə qısamüddətli problemlər yaranarsa vəziyyəti düzəltməyə kömək edir. Buna görə də, qarşıdakı 2 ildə ittifaq proqramlarının təkbaşına Belarus və Azərbaycanın enerji sektorunda qarşılıqlı əlaqəsinə təsir etməsi ehtimalı azdır.

- İttifaq tərkibində Belarusun xarici siyasətini kim müəyyənləşdirəcək?

- Müqavilədə göstərilmiş İttifaq Dövləti yaratmağın məqsədlərindən biri, əlaqələndirilmiş xarici siyasət yürütməkdir. Eyni zamanda, xarici siyasət sahəsində koordinasiya və qarşılıqlı fəaliyyət İttifaqa üzv dövlətlərin birgə yurisdiksiyasına aiddir. 2000-ci ildən etibarən “İttifaq Dövləti Yaratmaq Müqaviləsi”nə qoşulan dövlətlərin xarici siyasət sahəsində 2 illik əlaqələndirilmiş fəaliyyət proqramları qəbul edilmişdir. Beləliklə, Belarus və Rusiyanın xarici siyasəti uzun müddətdir əlaqələndirilir, baxmayaraq ki, bunun nə olduğunu dəqiq söyləmək çətindir, çünki bu proqramların mətni uzun müddətdir ictimaiyyətə açıqlanmır.

- Belarus cəmiyyəti İttifaq Dövlətinə necə baxır?

- Fərqli şəkildə. Aleksandr Lukaşenkonun qanunsuz olaraq hakimiyyəti ələ keçirdiyini düşünən vətəndaşlar Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin ona dəstəyini haqsızlıq kimi qiymətləndirdi və bu da onları Rusiyadan və onunla inteqrasiya etmək düşüncəsindən uzaqlaşdırdı.

Bəzi vətəndaşlar Belarusun Rusiya ilə inteqrasiyasının heç bir inteqrasiya olmadığını, amma uzun müddətdə Belarusun mənimsənilməsi, müstəqilliyinin itirilməsi demək olduğunu düşünürlər, çünki dövlətlərin miqyası çox fərqli olduğu üçün burada real yox, formal bərabərlik olacağını düşünürlər.

Lukaşenkonun tərəfdarları isə onun Rusiya ilə İttifaq Dövləti qurmaq üçün etdiyi hərəkətləri bəyənirlər.

Kiçik və orta sahibkarlar əvvəlcə qanunvericilik səviyyəsində iş şəraitini düzəltməkdə bəzi üstünlüklər gördülər, lakin inteqrasiya proseslərindən öz biznesləri üçün əldə edəcəkləri dəstəyin və sürətli fayda əldə etməyin əvəzində bu qədər uzun bir müddətə gözləmək onların inancını bir qədər soyutdu.

Tərcümə: Elçin Bayramlı

QEYD: Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə "Azərbaycan Respublikasının dünya birliyinə inteqrasiyası, region ölkələri və digər dövlətlərlə, beynəlxalq təşkilatlarla əməkdaşlığının inkişaf etdirilməsi" istiqaməti çərçivəsində hazırlanıb.