Son günlərdə regionumuzda, həmçinin Azərbaycan-Ermənistan sərhədində maraqlı proseslər və hadisələr baş verib. "Moskva-Bakı" portalında İnna Lisovskayanın təqdimatında yayımlanan verilişdə qeyd olunan məqamları oxucularımızın diqqətinə çatdırırıq.
Statusu qaldırmayın
ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədrləri bu dəqiqə Dağlıq Qarabağın statusu problemini qaldırmamalıdır. Rusiya xarici işlər naziri Sergey Lavrov belə dedi.
Sitat: “Başa düşürəm ki, indi çoxları Dağlıq Qarabağın statusunun həll olunmadığından, bunun nəhayət razılaşdırılması lazım olduğundan bəhs edir, lakin bu mərhələdə olan ATƏT-in Minsk qrupu həmsədrlərinin iştirakı ilə, yəqin ki, status problemini qaldırmamalı, qarşılıqlı inam yaratma tədbirlərinə kömək etməli, humanitar məsələlərin həllini təşviq etməli, ermənilər və azərbaycanlıların təhlükəsizlikdə, iqtisadi çiçəklənmədə yenidən yan-yana yaşamağa başlamalarına kömək etməli və bundan sonra sizi inandırıram; bir-iki ildən sonra belə bir həyat qursaq, bütün problemlər daha asan həll ediləcək"
Lavrov qeyd etdi ki, indi İrəvan və Bakıdan eşidilən bəzi açıqlamalara diqqət yetirmək yox, insanların "yer üzündə" həyatlarının normallaşmasına diqqət yetirmək lazımdır.
Rusiya diplomatiyası başçısının dediyi kimi, “bu gün Azərbaycanla Ermənistan arasında heç bir böyük hadisə yoxdur, bu, ümumiyyətlə Bakıda və Yerevanda qəbul olunur. Fərdi kiçik hadisələr tez bir zamanda aradan qaldırılır. Bəli, Azərbaycan-Ermənistan sərhədinin müəyyən hissələrində gərginlik var, amma bunun Dağlıq Qarabağla heç bir əlaqəsi yoxdur”.
Nəqliyyat və iqtisadi əlaqələrin blokdan çıxarılmasına münasibət bildirən Sergey Lavrov, bu məsələnin “ATƏT-in Minsk qrupunun Rusiya, Fransa və ABŞ-ın təmsil etdiyi həmsədrləri vasitəsi ilə uzun illər əvvəl razılaşdırılmış əsas prinsiplərdən biri halına gəldiyini" qeyd etdi.
Rusiya Xarici İşlər Nazirliyinin başçısı vurğuladı ki, “peşəkar təlim keçmiş insanlar” nəqliyyat və iqtisadi əlaqələrin blokdan çıxarılması məsələsi üzərində işləyirlər, “bu blokdan çıxartmanın praktiki həyata keçirilməsi cəhətdən birinci olmalıdır”. Lavrov, tərəflərin blokdan çıxarılması məsələsində, əlbəttə ki, "qonşularının maraqlarını nəzərə aldıqlarına" da diqqət çəkdi.
Sitat: "Türkiyəyə və onun roluna gəldikdə, o zaman dediyim kimi, bu üçtərəfli müzakirələrdə Türkiyənin maraqları, İranın maraqları birmənalı olaraq nəzərə alınır, əks halda bütün bu blokdan çıxarma maksimum təsir göstərməyəcəkdir".
Bundan əlavə, Lavrov türkiyəli həmkarlarının Qarabağdakı atəşkəs rejimi ilə əlaqədar rus mütəxəssisləri ilə birgə izləmə missiyasındakı rolunu faydalı, stabiliəşdirici amil adlandırdı.
Xəritələr təhvil verilməlidir
ABŞ Azərbaycanın azad edilmiş ərazilərinin minalardan təmizlənməsi üçün bütün minalanmış ərazilərin xəritələrinin verilməsini zəruri hesab edir. ABŞ Dövlət katibinin köməkçisi Filip Riker bunu dünən Bakıda Azərbaycan Respublikasının Prezidenti İlham Əliyevlə görüşdən sonra bəyan edib. Beləliklə, Kəlbəcərdə mina partlaması nəticəsində 2 azərbaycanlı jurnalistin ölümü barədə danışan Riker bunun təkrarlanmamalı böyük bir faciə olduğunu vurğuladı. Onun sözlərinə görə, ABŞ minaların təmizlənməsi məsələsində texniki yardım göstərməyə hazırdır.
Azərbaycanla Ermənistan arasındakı vəziyyətdən danışan Riker, Ermənistan sərhədindəki son hadisələrdən narahatlığını və vəziyyətin daha da pisləşə biləcəyindən qorxduğunu dilə gətirərək tərəfləri ATƏT-in Minsk qrupunun sədrliyi ilə substantiv danışıqlara qayıtmağa çağırdı. Rikerin sözlərinə görə, Prezident Bayden və dövlət katibi Blinken, Vaşinqtonun Ermənistanla Azərbaycan arasındakı münaqişənin həlli axtarışında iştirak etmək niyyətində olduğunu və ABŞ-ın da bu səyləri ATƏT-in Minsk Qrupuna üzv ölkələr- Rusiya və Fransa ilə, həmçinin digər ölkələrlə birlikdə davam etdirmək niyyətində olduğunu açıqca bildirdilər.
Bundan əlavə, Riker ABŞ-ın Azərbaycan və Ermənistan arasındakı sərhədin müəyyənləşdirilməsi üçün texniki yardım göstərməyə hazır olduğunu bildirdi.
Sitat: “Sərhədin müəyyənləşdirilməsi çox vacibdir. Hər kəsə fayda gətirəcək. Bu prosesi başlamaq üçün siyasi iradə tələb olunur”
Bundan əlavə, ABŞ Dövlət katibinin köməkçisi Azərbaycanın ABŞ üçün strateji tərəfdaş olduğunu xatırladıb və Prezident Əliyevlə görüşündə Vaşinqtonun prioritet hesab etdiyi mövzuları müzakirə edib: enerji və iqtisadi əlaqələr, insan hüquqları və əsas azadlıqları bölgədə təhlükəsizlik. Xüsusilə, Riker Azərbaycan qazının Avropaya tədarükünü təmin edəcək və bununla da qitənin enerji təhlükəsizliyini artıracaq Trans-Adriatik Qaz Boru Kəmərinin tikintisinin başa çatdırılmasının vacibliyini vurğulayıb.
Humanizm təzahürü
Azərbaycan iki ölkə arasındakı sərhəd ərazisində tutulan Ermənistan silahlı qüvvələrinin hərbi qulluqçusu Artur Kartanyanı Ermənistana təhvil verdi. Bunu Azərbaycan Respublikası Müdafiə Nazirliyi bəyan edib.
Sitat: “İstintaq göstərdi ki, Ermənistan Silahlı Qüvvələrinin hərbçisi Artur Kartanyan yolu itirib və səhvən Azərbaycanla sərhədi keçib. Kartanyanın dindirmə zamanı qarışıq cavabları və davranışı məhbusun təxribat qrupunda iştirakına dair şübhələr yaratmışdı. Bunu nəzərə alaraq erməni tərəfinə təhvil verildi”.
Azərbaycan Müdafiə Nazirliyi, saxlanılan şəxsin "Azərbaycan Respublikasına qarşı cinayətlər törətməməsi" səbəbi ilə Ermənistan ordusuna təhvil verilməsini "humanizmin təzahürü" adlandırdı.
Xatırladaq ki, Azərbaycan Müdafiə İdarəsi Ermənistanın silahlı qüvvələrinin kəşfiyyat və təxribat qrupunun əlverişsiz hava şəraitindən istifadə edərək, Ermənistan-Azərbaycan dövlət sərhədinin Laçın hissəsindəki Azərbaycan ərazisinə daxil olduğunu açıqlamışdı. Nəticədə qrup üzvü, hərbçi Artur Kartanyan nəzarətə alınmışdı. Qalan qrup geri çəkilib ərazini tərk edib. Daha sonra Ermənistan Müdafiə Nazirliyi hadisəni şərh edərək hərbçisinin səhvən Bakının nəzarət etdiyi ərazidə olduğunu, duman ucbatından yolu itirdiyini söylədi.
Ermənistan baş naziri vəzifəsini icra edən Nikol Paşinyan bəyan etdi ki, erməni hərbçi Armen Kartanyanın Azərbaycan tərəfindən qaytarılması Azərbaycan-Ermənistan sərhədindəki vəziyyətin gərginləşməsi üçün müsbət zəmin yaradır.
Əlavə edirik ki, Nikol Paşinyan müvafiq dövlət strukturlarına da oğlu Aşotun Azərbaycan tərəfində olan erməni diversantlarla dəyişdirilməsini təklif etməsini tapşırmışdı.
Qeyd edək ki, Paşinyanın bu sözləri keçmiş prezident Serj Sarkisyanın hökumət başçısının məhbusların bir-iki ay gözləyə biləcəyinə dair açıqlamasını tənqid etməsindən və oğlunu onlara dəyişdirməsini təklif etməsindən sonra səsləndi.
Analitiklər bütün bunları Ermənistanda erkən parlament seçkiləri ərəfəsində populizm hesab edirlər.
Bu arada, 20 iyunda Ermənistanda keçiriləcək erkən parlament seçkiləri ərəfəsində, iştirakçılar təhqir və kompromat sübutlarını davam etdirirlər. Buna görə bir gün əvvəl Paşinyan Sarkisyanı orduda silahlandırmaq üçün istifadə edilməsi lazım olan büdcə vəsaitlərini qumarxanada itirməkdə günahlandırdı. Buna cavab olaraq Sarkisyan hazırkı baş nazirin çox uzağa getdiyini və guya ona sübut təqdim etməsi üçün 24 saat vaxt verdiyini onun özü və ailəsi ilə bağlı faktları dərc edəcəyini, cəmiyyətin ona tüpürəcəyini söylədi.
Ultimatumun bitməsindən sonra Sarkisyan rəhbərlik etdiyi Respublika Partiyasına görə, Paşinyanın Qarabağ danışıqlar prosesini qəsdən pozduğu, müharibə törətdiyi və Rusiyanı 2016-cı ilin aprel eskalasiyasını ortaya çıxarmaqda günahlandırdığı bir lent yazısı yayımladı. Yazı özü hələ ictimai məkanda deyil.
Xatırladaq ki, Nikol Paşinyanla Serj Sarkisyan arasında şifahi atışma bir neçə gündür davam edir. Seçicilərlə görüşdə Sarkisyan müharibədə itki və əsgər ölümünə görə baş nazir səlahiyyətlərini icra edən şəxsin məsuliyyətindən danışaraq, onun yerində olsaydı özünü vuracağını söylədi. Buna cavab olaraq, Paşinyan seçicilərlə görüşdə, Sarkisyanın prezidentliyi dövründə hərbi büdcəni talan etdiyinə görə niyə hələ özünü güllələməməsi ilə eyni sual ilə rəqibinə müraciət etdi.
İttihamı oxuyun
Bu gün Bakının Yasamal rayon məhkəməsində, 1-ci Qarabağ müharibəsi zamanı azərbaycanlı məhbuslara amansız işgəncə verməkdə günahlandırılan Ermənistan silahlı qüvvələrinin hərbi qulluqçuları Lüdviq Mkrtyçyan və Alyoşa Xosrovyanın cinayət işi üzrə növbəti məhkəmə iclası keçirilib.
İclas zamanı ittiham aktı oxundu. Mkrtyçyan və Xosrovyanın 2020-ci ilin oktyabrında dövlət sərhədini pozaraq döyüş əməliyyatları bölgələrinə gəldikləri qeyd edildi. İttiham aktına görə, Mkrtyçyan Xocavənd, Xosrovyan isə Cəbrayıl rayonunda könüllü olaraq Azərbaycan ordusuna qarşı əməliyyatlara qatılıblar. Casusluq fəaliyyəti həyata keçirərək dövlət sirri təşkil edən məlumatları, o cümlədən qoşunların hərəkəti və hərəkəti barədə məlumatları Ermənistana ötürüblər.
Məhkəmə iclasında təqsirləndirilən şəxslərin və zərərçəkmişlərin ifadələri dinlənildi.
Məsələn, Mkrtyçyan və Xosrovyanın əllərindəki qurbanlardan biri olan Kamil Babayev, bir ildən çox müddətdir həbsdə qaldığı ilk Qarabağ müharibəsi zamanı ağır işgəncələrə məruz qaldığını söylədi.
Sitat: “Mən Şuşada, sonra Xankəndidə əsir idim. Çox işgəncələrə məruz qaldıq. İndi mühakimə olunan şəxslər bizə qarşı pis rəftar etdilər. Vaxt gəldi, ədalət qalib gəldi, indi çirkli əməllərinə görə cəzalandırılacaqlar"
Digər bir zərərçəkən Cavid Hüseyn, məhbusların Şuşa həbsxanasının qarşısındakı ərazidən buzları təmizləməyə məcbur edildiklərini, daha sonra dəmir çubuqla döyülərək qarda basdırıldıqlarını söylədi.
Digər bir zərərçəkən Qərib Vəliyev, Mkrtyçyanın ona necə ağır işgəncə verdiyini izah etdi.
Sitat: "1999-cu ildə Tapqaraqoyunlu kəndi istiqamətində mal-qara otararkən erməni hərbçiləri tərəfindən girov götürüldüm. Mkrtyçyan sinəmdən təpiklədi və işgəncə verməyə başladı. Ofisdə üzümə vurdu sonra döydü. Dizimlə başımın üstünə bir çanta qoydu və yenidən işgəncə verməyə başladı, bir dəfə məni axşama kimi döydü, ən yaxın hərbi hissənin yerini öyrənməyə çalışdı, tələb etdi ki, kəşfiyyat məmuru olduğumu etiraf edim. Azərbaycan dilində təmiz danışır. İki ay ərzində mən əsirlikdə qaldım. Beynəlxalq Qızıl Xaç Komitəsi mənimlə bağlı vəziyyəti nəzarətə götürdükdən sonra işgəncələr dayandı. Geri qayıtdıqdan sonra bir ay müalicə aldım".
Vəliyev, ilkin istintaq zamanı Mkrtyçyanın onu tanıdığını da söylədi.
Növbəti məhkəmə iclası 16 iyun tarixində keçirilməlidir.
Tərcümə - Elçin Bayramlı
Yazı Azərbaycan Respublikasının Medianın İnkişafı Agentliyinin maliyyə dəstəyi ilə "İctimai və dövlət maraqlarının müdafiəsi" istiqaməti çərçivəsində hazırlanıb