Lexis Nexis soğru şirkəti “RİA Novosti”nin sifarişi ilə Qarabağdakı vəziyyətin xarici mətbuatda işıqlandırılmasına dair üçün bir araşdırma hazırlayıb. Araşdırmaya əsasən, münaqişə Rusiya və ABŞ mediasında tarazlı şəkildə işıqlandırılır, nəşrlər bərabər yanaşma nümayiş etdirir, Fransız nəşrləri isə ermənipərəst mövqe tutur.
Analitiklər dünya mətbuatında 20 sentyabr- 20 oktyabr tarixləri arasında Qarabağdakı münaqişə ilə bağlı xəbərləri araşdırıblar.
Münaqişə haqqında ən fəal yazan jurnalistlər Rusiyada yaşayanlardır- ayda 82 mindən çox məqalə və şərh. 2-ci yerdə ABŞ (təxminən 27 min), daha sonra Avropa ölkələri- Böyük Britaniya (təxminən 15 min), Almaniya (təxminən 12 900) və Fransa (təxminən 6 min) gəlir. 6-cı yeri Türkiyə tutur (2.2 mindən bir az çox). Qazaxıstan 145 qeyd ilə sonuncu yerdədir.
Tədqiqat müəllifləri Rusiya KİV-lərinin "Qarabağdakı münaqişə tərəflərinə qarşı balanslı bərabər bərabər yanaşma nümayiş etdirdiyini" yazırlar. Rusiyada nəşrlərin əksəriyyəti (91%) bitərəfdir.
Rusiya Federasiyası və Fransa ilə birlikdə ATƏT-in Minsk Qrupunun həmsədri olan ABŞ mediasında isə, Qarabağdakı münaqişə prioritet deyil, orada seçkilər, pandemiya, Sudan və İsrail ətrafındakı vəziyyətin mətbuatda işıqlandırılması əsasdır.
Buna baxmayaraq, ölkədə qeydiyyatdan keçmiş çox sayda media orqanı tərəfindən silahlı qarşıdurmanın xatırlanmasına görə ABŞ-a şərti reytinqdə 2-ci yer təqdim edilib. Ölkənin ən yüksək reytinqli nəşrlərinin məlumatları isə bu həcmin cəmi 3%-ni təşkil edir.
"Amerika tərəfinin mövqeyi kifayət qədər təmkinlidir. Münaqişənin ilk günlərindən Vaşinqton tərəfləri hərbi əməliyyatları dayandırmağa və sülh danışıqlarını davam etdirməyə çağırdı. Ancaq Rusiya bərabər mövqeyini qoruyub saxlamağa davam edir, ABŞ-ın mövqeyində isə erməni tərəfinin mənafeləri üstünlük təşkil edir.
Eyni zamanda, Amerika mediasında tez-tez Ermənistan üçün müsbət yazılara rast gəlmək olar, halbuki Azərbaycan üçün müsbət olanlar demək olar ki, yoxdur. Münaqişə ilə bağlı mesajların əksəriyyəti (təxminən 90%) bitərəfdir.
Fransız mediası ermənipərəst mövqe tutur. Təhlil olunan media hesabatlarının 42%-də Azərbaycanın hərəkətləri ilə əlaqədar tənqid və mənfilik var, nəşrlərin 58%-i bitərəf kimi təsnif edilə bilər. Fransa mediasında praktik olaraq Ermənistana qarşı bir tənqid yoxdur.
Araşdırmanın müəllifləri yazır ki, münaqişədə Azərbaycan tərəfi Türkiyə mediası tərəfindən dəstəklənir. “Qurbanların hesabatları da bir prizmadan təqdim olunur- Ermənistan təcavüzkardır" araşdırmada deyilir. Ermənistanın tənqidi mesajların 46%-da yer alır, 47%-də Azərbaycana dəstək ifadə edilir.
İngiltərə və Alman mediası bitərəfdir.
Çin mediası da təmkinli bir mövqedədir. Çin KİV-lərinin xəbərlərində Rusiya Federasiyası və Türkiyənin münaqişə ilə əlaqəli fəaliyyətlərinə çox diqqət yetirildiyini araşdırma müəllifləri yazırlar.
İran dünyada hər 2 dövlətlə və Qarabağ münaqişəsinin baş verdiyi ərazi ilə sərhədləri olan yeganə dövlətdir. "İran hökuməti Qarabağdakı hərbi münaqişənin həllində vasitəçi olmağa hazır olduğunu bildirdi. Hər şeydən əvvəl, İran Qarabağdakı münaqişənin İran cəmiyyətinə yayılmasının qarşısını almağa çalışır. İndi azərbaycanlılar İranın ən nüfuzlu milli azlıqlarından biridir" tədqiqatda deyilir. İran KİV-lərindəki əksər nəşrlər də bitərəfdir, Azərbaycanla bağlı tənqidləri 8%-də yer alır, 9%-i isə Ermənistanı tənqid edir.
Bir sıra İsrail mətbuatı ölkənin Qarabağdakı münaqişədə bitərəf müşahidəçi ola bilməyəcəyini, çünki Azərbaycanın strateji müttəfiqi olduğunu yazır. Yazı müəllifləri İsrailin həm İrəvan, həm də Bakı ilə əlaqələri olmasına baxmayaraq İsrailin neftinin 40%-ə qədərini Azərbaycandan almasına diqqət çəkir və buna görə də bu ölkə ilə əlaqələri çox vacib edirlər. Beləliklə, Ermənistanı tənqid etmək İsrail mediasında daha çox yayılmışdır- Azərbaycana qarşı mənfi halların 4%-i ilə müqayisədə 34%. Nəşrlərin 62-63%-i bitərəfdir.
Postsovet məkanında Qazaxıstan davamlı olaraq sülh yolu ilə həll olunmağın tərəfdarıdır. Nəşrlərin əksəriyyəti bitərəfdir.
Gürcüstan mediası həm Ermənistanı, həm də Azərbaycanı eyni dərəcədə tənqid edir (hər biri 8%), lakin xəbərlərin əksəriyyəti (84%) bitərəfdir.
Ukrayna nəşrlərində, yazıların 30%-də Ermənistana tənqid olunur və Azərbaycana dəstək ifadə edilir.
Elçin Bayramlı