İqor Korotçenko: Rusiyanın maraqları Qarabağ müharibəsinə müdaxilə etməməyi tələb edir - MÜSAHİBƏ

21 Oktyabr 2020 19:06 (UTC+04:00)

“Putin də açıq dedi, Azərbaycan öz ərazilərində müharibə aparır, onun hərəkətləri beynəlxalq hüquq baxımından tam qanunidir”

Rusiyanın nüfuzlu hərbi eksperti, “Milli Müdafiə” nəşrinin baş redaktoru İqor Korotçenko, “Pravda”nın internet versiyasının baş redaktoru İnna Novikova Dağlıq Qarabağda hadisələrin mümkün inkişafı, Rusiyanın milli maraqları baxımından vəziyyətin necə olduğu barədə danışıb.

Həmin müsahibəni tədqim edirik.

- İqor, Qarabağda, Ermənistanda, Azərbaycanda və Rusiyada baş verən son hadisələr barədə nə düşünürsən? Hamımız bir-birimizə hələ də güclü bağlı olduğumuz üçün çox şey bir-birinə qarışır və tək bir düyünə bağlanır. Bu qarşıdurmanın onsuz da 33 var. Uzun müddət barışıq və nisbi sakitliyi qorumağı bacardılar. Hələ alovlanmalar olsa da, atışmalar oldu, amma əhəmiyyətsiz və qısamüddətli. İndi müharibə yeni bir qüvvə ilə başladı. Əvvəldən tam miqyaslı döyüş əməliyyatlarının ən müasir döyüş vasitələrindən istifadə etməyə başladığı aydın idi. Niyə hər şey bu qədər qəfildən başladı, bunun Ərdoğan tərəfindən təhrik edildiyi də daxil olmaqla bir çox versiya irəli sürülür. Bir fikir də var ki, biz də prosesdə mütləq iştirak etməliyik, çünki Ermənistanda Rusiya bazası var. Kömək etmiriksə, bütün xarici siyasətimiz dəyərsizdir. Mövcud vəziyyəti necə qiymətləndirirsiniz?

- Mövzu çox qaynardır. İki zidd, barışmaz düşərgə var: bir tərəfdən ermənilər, digər tərəfdən azərbaycanlılar. Nə desək, hər zaman hər iki tərəfdə də narazı insanlar olacaqdır. Bu səbəbdən də təhlilim və baxışımın təqdimatı üçün əsas olaraq, Rusiya milli maraqlarını, əlbəttə ki, bir mütəxəssis kimi başa düşdüyüm formada qəbul edirəm. Buna əsasən vəziyyəti qiymətləndirəcəm.

Şübhəsiz ki, Rusiya Prezidenti Vladimir Putinin Dağlıq Qarabağ münaqişəsi ilə bağlı son açıqlamasını əsas götürməliyik. Rusiya Prezidenti çox açıq şəkildə bütün "i" ləri işarələdi və münaqişə tərəfləri üçün qırmızı xətlər çəkdi. Putinin açıqlamasını analiz edib, bundan nümunə götürə bilərik. Yeri gəlmişkən, o, sözlərini çox diqqətlə seçdi, bu, diqqətəlayiqdir.

- Həmişə çox aydın danışır.

- Ancaq bu vəziyyətdə çılpaq gözlə onun sözlərini seçməyə çox diqqətli olduğu deyərdim. Sözlər seçməyə ehtiyacım yoxdur, heç bir güc qolunu təmsil etmirəm, ancaq öz baxışlarımı müstəsna olaraq ifadə edəcəm, əlbətdə ki, yalnız Rusiya Federasiyasının milli maraqları prizmasından ifadə edəcəyəm.

Dərhal demək istəyirəm ki, bütün digər maraqlar 2-ci dərəcəlidır. Rusiyanın mövqeyi və milli maraqları bizim üçün 1-cidir. Buradan davam etməliyik. Bu əsas prinsipdir. Prezidentimiz Putin bunu açıqlamasında təsdiqlədi.

Putinin Qarabağla bağlı sözaltı dediyi tezisləri budur: Birincisi, Dağlıq Qarabağdakı hərbi əməliyyatlar Ermənistan ərazisindəki hərbi əməliyyatlar deyil.

Əslində, sadə mətnlə oxuyun: döyüş əməliyyatları Azərbaycan ərazisində aparılır, Ermənistan ordusu Azərbaycan ordusu ilə onun beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədləri daxilində mübarizə aparır, bunu BMT Təhlükəsizlik Şurasının 4 müvafiq qətnaməsi və Rusiyanın rəsmi mövqeyi də təsdiqləyir, çünki bu qədər uzanmasına baxmayaraq Azərbaycanın ərazi bütövlüyünü tanıyırıq.

Bundan əlavə, Putin Rusiyanın və KTMT-nin Dağlıq Qarabağ hadisələrinə müdaxiləsi üçün heç bir əsas olmadığını söylədi. Beləliklə, bu gün Dağlıq Qarabağ ərazisində baş verənlər Rusiya və KTMT üçün heç bir hərbi cavab tədbiri tələb etmir.

Üçüncüsü, Putin itki sayından, döyüşlərin şiddətindən çox narahat olduğunu söylədi, bu səbəbdən bu qarşıdurmada düşmənçiliyin ən qısa müddətdə dayandırılmasını və siyasi və diplomatik bir razılığa gəlməsini zəruri hesab etdi.

Dördüncüsü, Rusiyanın və KTMT-nin Ermənistana dair bütün öhdəliklərinin Ermənistanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədləri daxilində fəaliyyət göstərdiyini və Dağlıq Qarabağın buraya daxil olmadığını söylədi.

Buna görə, bir dövlət olaraq Ermənistana xarici hərbi hücum, Ermənistanın beynəlxalq səviyyədə tanınmış sərhədləri daxilində sərhədlərinin toxunulmazlığının pozulması halında, Ermənistanı Kollektiv Təhlükəsizlik Müqaviləsi Təşkilatının üzvlərindən biri kimi qorumaq üçün Rusiya və KTMT tərəfindən bütün zəruri hərbi tədbirlər kompleksini şərtləndirir.

Putin bunları açıq dedi. Əslində buna əlavə edəcək bir şeyim yoxdur. Bu, özümün də dəfələrlə müxtəlif şərhlərdə və verilişlərdə dediyim şeydir.

Ən vacib, əsas şey: Dağlıq Qarabağda baş verən hadisələr Ermənistan ordusu ilə Azərbaycan ordusu arasında Azərbaycan ərazisindəki silahlı qarşıdurmadır, yəni çox mürəkkəb, ziddiyyətli bir şey hesab etməyimizə baxmayaraq, Azərbaycanın hərəkətləri beynəlxalq hüquq baxımından tam qanuni bir şeydir.

- İqor, bu il Qarabağda artıq toqquşmalar oldu, amma tez bitdi. İndi əsl müharibə baş verdi. Bu barədə nə düşünürsən?

- Bəli, iyul ayında başlayan döyüş əməliyyatları, Allaha şükür ki, Rusiya və digər ölkələrin iştirakı sayəsində tez bir zamanda söndürüldü. Ancaq gördüyümüz kimi, 90-cı illərin əvvəlindəki hadisələrə bənzər bir genişmiqyaslı müharibə başladı və davam edir.

Azərbaycan ərazisinin 20 faizinə sahib olan Ermənistan ordusu, irəliləyən Azərbaycan silahlı qüvvələri ilə müharibə vəziyyətindədir. Tərəflər mövcud hərbi münaqişəni kimin başlatdığı, kimin başlatdığı barədə ittihamlar mübadiləsi aparır.

Ümumilikdə, hər iki tərəfdə informasiya müharibəsinin aparılması səbəbi ilə belə vacib deyil. Buna görə, həqiqətləri dəqiqləşdirilə bilməyən şərtlərdən ayırmaq lazımdır. Azərbaycan ordusu tədricən sistematik şəkildə bir sıra əraziləri və strateji yüksəklikləri azad edir, Ermənistan silahlı qüvvələrini ərazinin dərinliyinə itələyir. Hələlik hərbi uğur faktoru onların tərəfindədir, baxmayaraq ki, bu sürətli bir hərbi uğur deyil.

Anlamaq lazımdır ki, əsasən 20 ildən çoxdur Ermənistanın güclü müdafiə xətti, uzunmüddətli mühəndis tikililəri, tam profilli səngərlər qurduğu dağ silsilələri var. Bu, Majino Xəttinə bənzəyir, Qarabağ dağlarını heç kimin tank orduları ilə keçə bilməyəcəyi aydındır.

Döyüş əməliyyatlarının dinamikası ərazi və ən azı Azərbaycan baxımından insan itkilərini minimuma endirmək istəyi ilə müəyyən edilir. Döyüşlər çox şiddətlidir. Tərəflər tam miqyaslı zərbələrə keçdilər.

- Dağlıq Qarabağda baş verənləri tərəflər özləri necə qiymətləndirirlər? Mülki əhali arasında itkilər nədir? Məmurların ritorikası nədir?

- Hər iki tərəfdəki mülki əhali arasında itkilərin olduğu, hər iki tərəfdə də mülki obyektlərin məhv olduğu aydındır. Bu, hər iki müharibə edən tərəf tərəfindən tanınır. Ermənistan ordusu Azərbaycan şəhərlərinə zərbə endirəcəyini elan edir. Bu, birbaşa yayımda Rusiya kanallarının efirində belə elan olunur.

Rəsmi Bakı tərəfdən ritorika bir qədər fərqlidir. Əliyev deyir ki, biz Dağlıq Qarabağ ərazisində yaşayan erməniləri öz vətəndaşlarımız hesab edirik, onlara qarşı qətiliklə repressiv hərəkətlər edilməyəcək. Hərbi əməliyyatlar dövrü üçün Azərbaycan humanitar dəhlizlər açmağa hazırdır.

Azərbaycan Prezidenti həmçinin, Silahlı Qüvvələrə Cenevrə Konvensiyasına, beynəlxalq humanitar hüquq normalarına riayət etməyi, mülki şəxslər arasında itkiləri minimuma endirməyə və mümkünsə tamamilə aradan qaldırmağa əmr verdiyini söylədi.

Əlbətdə, bunlar rəsmi bəyannamələrdir. Həqiqi döyüş şəraitində bunun nə qədər mümkün olduğunu və bundan sonra praktikada nə olacağını söyləmək çətindir.

Ermənistan neft boru kəmərlərini və məhv edilməsi geniş miqyaslı texnogen fəlakətə səbəb ola biləcək bəndin yerləşdiyi şəhəri atəşə tutur. Azərbaycanın strateji infrastruktur obyektlərinə kritik əhəmiyyət kəsb edən hücum faktları qeydə alınıb.

Digər tərəfdən, Xankəndində və Qarabağdakı bir sıra digər şəhərlərdə insanlar və mülki obyektlərin də hərbi əməliyyatlar nəticəsində əziyyət çəkdiyini görürük.

- Həmişə olduğu kimi, hamının müharibədən əziyyət çəkdiyi ortaya çıxdı. Hansı çıxış? Düşmənləri danışıqlar masasına gətirmək mümkündürmü?

- İnanıram ki, yalnız bir çıxış yolu ola bilər- danışıqlar. Ancaq mənim fikrimcə, danışıqlar masasına oturmayacaqlar və bu və ya digər tərəf hərbi üstünlük əldə etməyincə vasitəçilərin xidmətlərindən istifadə etməyəcəklər.

Yalnız bundan sonra itirməyə başlayan tərəf həqiqi güzəştlərə meyl edəcəkdir. Hələ ki, zamanın bu nöqtəsində hərbi uğur Azərbaycanın tərəfindədir. Bu vəziyyətin dəyişib-dəyişməyəcəyini söyləmək çətindir.

Maddi-texniki mənbələr və müasir yüksək dəqiqlikli məhv silahlarının mövcudluğu baxımından Azərbaycanın potensialı daha yüksəkdir. Bunun Azərbaycanın Dağlıq Qarabağ ərazisinə daha da irəliləməsinə çevrilib-çevrilməyəcəyini qarşıdakı hadisələr göstərəcəkdir.

- İqor, necə hesab edirsiniz, Qarabağdakı döyüşləri dayandırmaq mümkündürmü?

- İnanıram ki, hazırda hərbi əməliyyatları dayandırmaq mümkün deyil. Niyə indi bu münaqişə yenidən alovlanır? Ermənistan ilə Azərbaycan arasındakı münasibətlərdə gərginlik xüsusilə Yerevanda Nikol Paşinyan hakimiyyətə gəldikdən sonra- 2018-ci ildən sonra artdı.

O, rəngli inqilabı üsulları ilə gəldi, buna "məxməri inqilab" da deyirlər. Belarusiyada Tixanovskaya ilə müqayisə etmək olar. Yeganə fərq ondadır ki, Paşinyan heç bir seçkidə iştirak etməyib, sadəcə o dövrdə Ermənistanda mövcud olan rejimdən narazı olanları, Qarabağ klanının tanınmış nümayəndəsi Serj Sarkisyanın rəhbərliyi ilə hərəkətə gətirdi.

Bu etirazlara rəhbərlik edən Paşinyan Sarkisyanı baş nazir vəzifəsindən istefa etməyə məcbur etdi. Bundan əlavə, bu inqilabi izdihamın təsiri altında Ermənistanın o zamankı parlamenti Paşinyanı baş nazir vəzifəsinə təyin etdi.

Bundan sonra Paşinyan hakimiyyətə gəlməsini erkən parlament seçkiləri yolu ilə qanuniləşdirdi və bu müddətdə əlbəttə ki, kütlələrin inqilabi coşğusu nəticəsində Paşinyanın “Mənim addımım” partiyası parlament çoxluğunu qazandı. Beləliklə, Paşinyan Ermənistandakı bütün hakimiyyəti əlinə aldı.

Ancaq normal yaradıcılıq işinə getmək əvəzinə, siyasi rəqibləri ilə mübarizə aparmağa başladı. Rusiyapərəst siyasətçilərin təmizlənməsi dərhal başladıldı. Paşinyan heç bir məsləhətləşmədən Ermənistanı baş katib kimi təmsil edən KTMT baş katibi, general-polkovnik Xaçaturova qarşı cinayət işi başlanmasına əmr verəndə KTMT-yə və onun səlahiyyətlərinə vurduğu zərbəni xatırlayırıq.

Rus biznesinə də güclü təzyiqlər göstərildi, iqtisadi şantaj, Soros fəallarının hazırlıq məktəbindən keçmiş insanların Ermənistanın dövlət təhlükəsizlik orqanları sistemindəki əsas vəzifələrə təyin olunması başladı.

Nəhayət, çox vektorlu deyilən yanaşma, yumşaq desək, elan edildi və bu da Amerika Birləşmiş Ştatları ilə aktiv aşnalıq etmə ilə nəticələndi.

Yeri gəlmişkən, Yerevan postsovet məkanında ən böyük ABŞ səfirliyinə sahibdir. 2000 Amerika diplomatı kiçik Ermənistandadır. Vəziyyət belə idi.

Sonra COVID epidemiyası başladı. Əlbətdə ki, Paşinyanın iqtisadi vəziyyəti yaxşılaşdırmaq və iqtisadi inqilab etmək barədə verdiyi bütün vədlər iflasa uğradı. Bununla da, iyul döyüşlərinin vəziyyətinə yaxınlaşdılar, Ermənistanla Azərbaycan arasında çox təhlükəli olan qısa müddətli silahlı bir qarşıdurma yarandı.

Ancaq qeyd etmək lazımdır ki, Azərbaycanın Avropaya neft və qaz ixrac etdiyi strateji boru kəmərləri nizami Ermənistan və Azərbaycan qoşunları arasında döyüşlərin və toqquşmaların baş verdiyi sərhəd nöqtəsindən 12 kilometr məsafədə uzanır.

Nəzərə almaq lazımdır ki, bu il Ermənistanda yeni doktrina sənədləri qəbul edildi. Bu, həm hərbi doktrina, həm də milli təhlükəsizlik doktrinasıdır, burada deyək ki, İrəvanın hərbi ambisiyaları kəskin şəkildə sərtləşdirilmiş və bir növ qabaqlayıcı hərbi əməliyyatların taktikası səsləndirilmişdir.

Üstəlik, Ermənistan Müdafiə naziri cənab Tonoyan yeni bir müharibənin Azərbaycanın itirdiyi yeni ərazilər demək olduğunu açıqladı. Eyni zamanda, Paşinyan İrəvan ilə Bakı arasında mövcud olan hər hansı bir danışıq bazasını dağıtdı və Dağlıq Qarabağın Ermənistan olduğunu elan etdi. Beləliklə, əvvəllər mövcud olan bütün müqavilələr, sanki ləğv edildi.

Bunlar sözdə Madrid prinsipləri və Kazan düsturudur ki, buna görə Ermənistanın keçmiş rəhbərliyi Dağlıq Qarabağ ətrafındakı işğal olunmuş 5 rayonun Ermənistanın nəzarətindən Azərbaycana verilməsi və gələcəkdə nəqliyyat kommunikasiyaları arasında keçdiyi daha 2 işğal olunmuş Azərbaycan bölgəsinin taleyini həll etmək barədə öhdəlik götürdü.

Dağlıq Qarabağın özünün 1991-ci il hüdudlarındakı statusu qeyri-müəyyən müddətə təxirə salındı. Aydındır ki, bu, tərəflərin konsensus tapa bilmədikləri ən ağrılı məqamdır.

Ancaq bundan sonra münasibətlərin normallaşması, diplomatik münasibətlərin qurulması, iqtisadi blokadanın Ermənistandan qaldırılması bu prosesi də aktivləşdirəcəkdi.

Aydındır ki, Paşinyan bununla razılaşa bilmədi, çünki Qarabağ klanına qarşı mübarizə apardı və istənilən ağlabatan irəliləyiş, güzəştlər, əvvəlki razılaşmaların həyata keçirilməsi Paşinyanın nüfuzuna zərbə vurdu. Buna görə, o, sadəcə vəziyyətin girovu idi...

Ardı olacaq

Tərcümə etdi - Elçin Bayramlı