Yeni il uşaqlar üçün adətən sevinclə, hədiyyələrlə və ailə istiliyi ilə əhatə olunur. Lakin valideynləri boşanmış uşaqlar üçün bu dövr çox zaman fərqli emosiyalarla müşayiət edilir. Bayramın yaratdığı “ailə birlikdəliyi” obrazı, sosial şəbəkələrdə və mediada təqdim olunan ideal ailə modelləri boşanmış ailələrdə böyüyən uşaqlarda daxili ziddiyyət, kədər və hətta günahkarlıq hisslərini gücləndirə bilər. Psixoloqlar bu səbəbdən Yeni il və digər ailə yönümlü bayramları boşanmış ailələrdə böyüyən uşaqlar üçün emosional baxımdan həssas dövr kimi dəyərləndirirlər.
SİA mövzu ilə bağlı araşdırma edib.
Araşdırmalar göstərir ki, uşaqlar boşanmanı yalnız gündəlik həyatın dəyişməsi kimi deyil, eyni zamanda “bayramların necə keçəcəyi” sualı üzərindən də yaşayırlar. Yeni il gecəsini hansı valideynlə keçirəcəkləri, digər valideyni “tək buraxdıqları” düşüncəsi, hədiyyə və diqqətin bölünməsi uşağın psixoloji yükünü artıran əsas amillərdəndir. Xüsusilə kiçik yaşlı uşaqlarda bu dövrdə narahatlıq, yuxu pozuntuları, aqressiya və ya özünə qapanma halları daha çox müşahidə olunur. Yeniyetmələrdə isə bu vəziyyət sosial məsafə, ailədən uzaqlaşma və bayramlara qarşı laqeyd münasibət kimi özünü göstərə bilər.
Mütəxəssislərin fikrincə, problem təkcə boşanma faktında deyil, valideynlərin bayram dövründə davranış modelindədir. Valideynlər arasında davam edən konfliktlər, uşağın seçim etməyə məcbur edilməsi və ya bayramı “rəqabət mühitinə” çevirmək uşağın emosional təhlükəsizlik hissini zəiflədir. Yeni il gecəsinin “kimin yanında daha xoş olacaq” sualına çevrilməsi uşağın özünü sevilən yox, bölüşdürülən obyekt kimi hiss etməsinə səbəb ola bilər.
Digər tərəfdən, boşanmış ailələrdə Yeni il uşaqlar üçün yeni uyğunlaşma mərhələsi də ola bilər. Psixoloqlar qeyd edirlər ki, düzgün kommunikasiya və uşağın ehtiyaclarının nəzərə alınması halında bayram dövrü uşağa “ailə dəyişsə də, sevginin davam etdiyini” göstərmək üçün fürsət yarada bilər. Bu baxımdan Yeni il təkcə çətinliklərin deyil, həm də sağlam valideyn münasibətləri qurmaq üçün mühüm psixoloji sınaq dövrü kimi çıxış edir.
Yaş qruplarına görə təsirlər
Mütəxəssislər bildirirlər ki, Yeni ilin uşaqlara təsiri onların yaş dövrünə görə fərqlənir.
Məktəbəqədər yaşlı uşaqlar boşanmanı çox vaxt özləri ilə əlaqələndirirlər. Yeni il gecəsi valideynlərdən birinin yanında olmamaq onlarda tərk edilmə qorxusunu gücləndirə bilər. Bu yaşda uşaqlar tez-tez səbəbsiz ağlama, yuxu problemləri və davranış dəyişiklikləri göstərə bilərlər.
Məktəb yaşlı uşaqlar üçün Yeni il daha çox müqayisə dövrüdür. Dostlarının “hamımız birlikdəydik” deməsi, sosial mediada paylaşılan ailə fotoları onlarda çatışmazlıq hissi yarada bilər. Bu uşaqlarda özünə qapanma və ya aqressiv davranışlar müşahidə oluna bilər.
Yeniyetmələr isə emosiyalarını açıq göstərməsələr də, bu dövrü daha dərindən yaşayırlar. Onlar Yeni ili ailədən uzaq, dost mühitində keçirməyə üstünlük verə bilər, bu da valideynlərlə münasibətlərin zəifləməsinə səbəb olur. Psixoloqlar yeniyetmələrdə bayram dövründə emosional məsafənin artmasını risk siqnalı kimi dəyərləndirirlər.
Valideynlərin ən çox yol verdiyi səhvlər
Araşdırmalar göstərir ki, Yeni il dövründə boşanmış valideynlər bəzən fərqində olmadan uşağın psixoloji vəziyyətini daha da ağırlaşdırırlar. Ən çox rast gəlinən səhvlər bunlardır:
-Uşağı hansı valideynlə qalacağı mövzusunda seçim etməyə məcbur etmək
-Digər valideyni uşağın yanında tənqid etmək
-Bayramı “daha bahalı hədiyyə” yarışına çevirmək
-Uşağın emosiyalarını kiçiltmək (“bunda nə var ki?” yanaşması)
Mütəxəssislər vurğulayır ki, uşaqlar üçün əsas olan bayramın dəbdəbəsi deyil, emosional təhlükəsizlik və sabitlik hissidir.
Valideynlər üçün praktik tövsiyələr
Psixoloqlar boşanmış ailələrə Yeni il dövründə aşağıdakı yanaşmaları tövsiyə edirlər:
-Uşağa əvvəlcədən Yeni ilin necə keçəcəyini sakit şəkildə izah etmək
-Hər iki valideynin uşağın həyatında dəyərli olduğunu açıq şəkildə vurğulamaq
-Uşağın emosiyalarını dinləmək və qəbul etmək
-Bayram planlarını uşağın ehtiyaclarına uyğunlaşdırmaq
-Əgər mümkündürsə, Yeni ilin müəyyən hissəsini hər iki valideynlə keçirmək
Bu yanaşma uşağın “itki” deyil, “uyğunlaşma” hissi yaşamasına kömək edir.
Psixoloqlar nə deyir?
Uşaq psixoloqlarının fikrincə, Yeni il boşanmış ailələr üçün bir növ psixoloji güzgüdür. Bu dövrdə valideynlər arasındakı münasibət forması birbaşa uşağın emosional vəziyyətinə təsir edir. Sağlam ünsiyyət və qarşılıqlı hörmət uşağın gələcəkdə münasibətlərə baxışını da formalaşdırır.
Mütəxəssislər hesab edirlər ki, boşanma uşağın həyatında travma olmaq məcburiyyətində deyil. Əsas məsələ valideynlərin bu prosesi necə idarə etməsidir — xüsusilə də emosional yüklü bayram günlərində.
Yeni il boşanmış ailələrdə uşaqlar üçün həm çətin, həm də həssas dövrdür. Lakin düzgün yanaşma, empatiya və sağlam kommunikasiya sayəsində bu dövr uşağın psixoloji inkişafına zərər vermədən, hətta müsbət xatirəyə çevrilə bilər. Bayramın əsas mesajı uşaqlar üçün ailə formasından asılı olmayaraq sevildiklərini hiss etməkdir.
Ayşən Vəli