...Artan sayda peyklərin buraxılması ilə kosmos “Vəhşi Qərb”ə çevrilib və 1967-ci il Kosmik Müqaviləsi də daxil olmaqla mövcud beynəlxalq müqavilələr köhnəlib.
Orbital buraxılış xərclərinin azalması və özəl kosmik sənayenin sürətli inkişafı rəqabəti və orbital toqquşma riskini artırıb.
SİA-nın əldə etdiyi məlumata görə, bu barədə Foreign Policy yazır.
...Bu gün əsas problemlər ərazi mübahisələri və ya Ay resurslarının hasilatı deyil, peyk əməliyyatlarının təhlükəsizliyi və kosmik trafikin idarə olunmasıdır.
Universal uçuş koordinasiya protokolları, istifadə olunmuş orbital obyektlərin çıxarılması üçün qaydalar və dövlətlər, eləcə də özəl şirkətlər arasında institusional rabitə kanalları yoxdur.
Lakin artıq bir çox prinsiplər razılaşdırılıb: məsələn, BMT-nin Kosmik Fəaliyyətlərin Uzunmüddətli Davamlılığı üzrə Təlimatları məlumat mübadiləsi, koordinasiya və orbital tullantıların azaldılması üçün könüllü standartlar təklif edir. Lakin, uyğunluq hələ də tənzimlənməmiş qalır və vahid təcrübələri təmin edən mexanizmin olmaması kosmik iqtisadiyyat tam gücünə çatdıqda böhran yarada bilər.
...Müəllif bir həll yolu təklif edir: Kosmik Müqavilə üçün tərəflər konfransı (şura) yaratmaq. Bu format digər tərəflərə qarşı "lazımi hörmət" anlayışlarının və məsuliyyət standartlarının tədricən təkmilləşdirilməsinə, mövcud müqavilə öhdəliklərinin daha konkret normalara çevrilməsinə imkan verəcək.
Şura nümayəndələrin, alimlərin və özəl sektor nümayəndələrinin müntəzəm görüşləri üçün bir platformaya çevriləcək, diplomatik danışıqları asanlaşdıracaq və kosmosda razılaşdırılmış yol hərəkəti qaydalarını hazırlayacaq.
Bu yanaşma illik iqlim konfranslarına bənzəyir: onlar dövlətlərin diqqətini yönəldir və kompromis üçün stimullar yaradır.
Əsas addım kosmik trafikin idarə edilməsi qaydalarının, məlumat mübadiləsinin standartlaşdırılmasının və missiya şəffaflığı öhdəliklərinin möhkəmləndirilməsi ola bilər.
"Kosmik şura"nın yaradılması bütün problemləri dərhal həll etməyəcək, lakin radikal müqavilə dəyişikliklərinə və ya yeni müqavilələrə ehtiyac olmadan kosmik hüququn inkişafı üçün davamlı bir mexanizm təmin edəcək.
Əli Babayev