…Əgər meşədəki bir gölməçənin yaxınlığında kiçik, uzunquyruqlu sürünənə rast gəlsəniz, bu, çox güman ki, salamandr və ya tritondur.
Bəs onlar arasında fərq nədir və onları necə ayırd etmək olar? SİA-nın məlumatına görə, Livescience.com bu məsələni araşdırıb.
Paradoks budur: hər triton texniki olaraq salamandrdır, lakin hər salamandra triton adlandırıla bilməz.
Həyat ağacında salamandrlar 10 ailədən ibarət olan böyük, müxtəlif quyruqlu amfibiyalar qrupudur.
Tritonlar əsl salamandrların Pleurodelinae ailəsinin alt fəsiləsidir.
Hər triton salamandr olduğundan, onların bir növü digərindən fərqləndirən spesifik xüsusiyyəti yoxdur. Lakin, triton alt fəsiləsinin bəzi üzvlərinin diqqətəlayiq xüsusiyyətləri var.
Lakin, triton alt fəsiləsinin bəzi üzvlərinin diqqətəlayiq xüsusiyyətləri var.
Məsələn, bəzi tritonların ziyilli, qabarıq dərisi var; salamandrların hamar, selikli dərisindən fərqli olaraq daha kobuddur.
Çox güman ki, bu, tritonların ən zəhərli salamandrlar olması ilə bağlıdır. Onların dərisində çoxsaylı zəhər vəziləri var. Məsələn, Şimali Amerikada tapılan sarı qarınlı tritonun dərisində tetrodotoksin istehsal edən bakteriyalar yaşayır. Bəli, Yapon pufferbalığında tapılan eyni ölümcül zəhər. Bundan əlavə, salamandrlar ümumiyyətlə iki fazalı həyat tərzi sürürlər.
Yəni, onlar tez-tez həyatlarına suda başlayırlar, lakin tədricən quruya köç edirlər.
Bəzi tritonların üç fazalı həyat dövrü var: onlar suda doğulur, yeniyetməlik dövründə quruya çıxırlar və yetkinlik həyatlarını yenidən suda başa vururlar.
Məsələn, yaşıl tritonlar bu şəkildə yaşayırlar.
Gənclər təxminən iki-üç il quruda gəzirlər, inkişaf etmiş ağciyərlər və yırtıcıları ruhdan salan toksinlər sayəsində, bundan sonra amfibiya yetkin su formasına çevrilir.
Yaşıl tritonların bəzi sahil populyasiyaları inkişaf mərhələsini tamamilə atlayır və ölənə qədər su altında yaşayırlar.
Həyat dövrü dəyişiklikləri tritonlar və salamandrlar arasında yaygındır.
Bir çox Avropa və Asiya tritonlarının üç fazalı həyat dövrünə nisbətən daha ənənəvi iki fazalı həyat dövrü var.
Eyni mənada, bütün tritonların kobud, zəhərli dərisi yoxdur. Tritonların universal fərqləndirici xüsusiyyətlərinin olmamasının səbəblərindən biri, herpetologiyanın ilk dövrlərində növlərin adlandırılması praktikasının standartlaşdırılmamasıdır.
Tarixən "triton" termini qeyri-rəsmi olaraq ziyilli salamandrlar üçün ümumi bir ad kimi istifadə olunurdu. Lakin, salamandr taksonomiyası 20-ci əsrdə daha aydın oldu və bu da alimləri növləri rəsmi olaraq bölməyə vadar etdi - tritonlar salamandrların ən yaxın qohumlarına çevrildi.
Nəticə etibarilə, bugünkü alt ailə müxtəlif xüsusiyyətlərin geniş çeşidini ehtiva edir.
Salamandrlar çox müxtəlifliyə malikdirlər. Bəzi növlərdə ağciyər yoxdur və həyatın ilkin mərhələsini tamamilə atlayaraq yumurtaların içərisində inkişaf edir.
Digərləri, aksolotllar kimi, çömçəquyruq mərhələsindən kənara çıxmırlar.
Bu amfibiyaların böyük ölçüsündən danışmırıq: dünya miqyasında salamandrların uzunluğu 2,5 sm-dən 1,8 m-ə qədər dəyişir.
Nazlı Almuradova