Son illərdə həm Azərbaycanda, həm də dünyada allergiya halları artdığı üçün allergiya analizlərinə tələbat yüksəlib. İnsanlar daha tez-tez qida, toz, heyvan tükü, polen və dərman allergiyalarından şikayət etdikləri üçün testlərə ehtiyac yaranır. Lakin əksər vətəndaşların əsas narahatlığı – analizlərin niyə bu qədər baha olmasıdır. Bu məsələ təkcə bizdə deyil, bir çox ölkələrdə də müzakirə mövzusudur.
SİA mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb.
Allergiya analizlərinin bahalaşmasının əsas səbəbləri
Testlərin yüksək texnoloji avadanlıqlarla aparılması
Allergiya testləri, xüsusən də qanla aparılan İgE panel testləri, xüsusi cihazlar, reagentlər və laborator sistemlər tələb edir. Bu avadanlıqlar xaricdən alınır və qiyməti yüksək olur.
Azərbaycan da avadanlığı idxal etdiyinə görə xərclər əlavə olaraq artır.
Reagentlərin bahalı olması
Hər analiz üçün xüsusi reagentlər istifadə olunur və bu reagentlərin yararlılıq müddəti qısa olur. Xaricdən gətirildiyi üçün onların qiyməti həm logistika, həm də valyuta məzənnələrindən asılıdır.
Allergiya panellərinin genişlənməsi
İllər əvvəl 10–15 allergen yoxlanılırdısa, bu gün çox laboratoriya 30–60, bəzən 100-dən çox allergeni test edən panellər təklif edir.
Allergen sayı artıqca analiz qiyməti də çoxalır.
Mütəxəssis çatışmazlığı
Allergologiya üzrə ixtisaslı həkimlərin sayı hələ də azdır. Bu sahədə çalışan laboratoriya mütəxəssisləri üçün təlimlər də əlavə xərc yaradır. Nəticədə laboratoriya xidmətlərinin qiymətinə təsir edir.
Sterillik və təhlükəsizlik xərcləri
Allergiya testləri yüksək sanitariya və texniki tələblərlə aparılan laboratoriyalarda edilir. Bir çox klinika beynəlxalq standartlara uyğun xidmət göstərməyə çalışdığı üçün bu da qiyməti artıran amillərdən biridir.
Dünya ilə müqayisə
Allergiya testləri təkcə Azərbaycanda deyil, dünya üzrə də bahalı tibbi xidmətlərdən sayılır.
Avropa
Almaniya, Fransa və Niderlandda allergiya testlərinin qiyməti dövlət sığortası olmayan şəxslər üçün 150–400 avro arasında dəyişir. Xüsusilə geniş panellər 500 avroya qədər qalxa bilir.
Bir çox ölkədə testlərin böyük hissəsi sığorta ilə qarşılandığı üçün vətəndaşlar bunu hiss etmir, lakin real laboratoriya dəyəri yenə də yüksəkdir.
ABŞ
Allergiya testləri ən bahalı ölkələrdən biridir. Paneldən asılı olaraq 300–1000 ABŞ dollarına qədər yüksələ bilir. Qeyd olunur ki, allergiya sahəsi ABŞ-da “high-cost diagnostics” kateqoriyasına daxildir.
Türkiyə
Türkiyədə qiymətlər Azərbaycana nisbətən daha sərfəlidir, lakin yenə də ucuz hesab olunmur. Sadə allergiya paneli 900–1500 TL, geniş panel isə 2500–5000 TL arası dəyişir. Qiymətlərin aşağı olması test laboratoriyalarının çox olması ilə bağlıdır.
Qonşu ölkələr (Gürcüstan və Rusiya)
Qiymətlər Azərbaycana yaxın, bəzən isə daha yüksəkdir. Xüsusən Rusiyada geniş allergen paneli 12–30 min rubl arasında dəyişir.
Allergiya analizlərinin bahalı olması əsasən idxal olunan avadanlıqlar, reagentlər, laborator standartlar, mütəxəssis çatışmazlığı və test sayının çoxluğu ilə əlaqədardır. Bu, qlobal tendensiyadır və demək olar ki, bütün ölkələrdə oxşar səbəblər qiymətləri yüksəldir.
Ayşən Sadıxzadə