Ukrayna və Rusiya arasında sülh üçün daha bir detal
Avropa Birliyinin baş diplomatı Kaja Kallas Qərb liderlərini Rusiya ilə sülh danışıqları zamanı Ukrayna ordusuna qoyulan məhdudiyyətləri müzakirə etmək tələsinə düşməməyə çağırıb. Avropa İttifaqının Ukraynada sülh sazişində beş əsas prioriteti var: ədalətli və davamlı sülh, Ukraynanın suverenliyi, Ukraynaya maliyyə dəstəyi, Ukrayna, Aİ və NATO-nun sülh danışıqlarında fəal iştirakı və Rusiya tərəfindən qaçırılan ukraynalı uşaqların geri qaytarılması, Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyen bəyan edib.
Ukraynasız Ukrayna haqqında heç nə yoxdur
"Mən Ukrayna, ABŞ və "qərarlılar koalisiyası" ilə irəliləyiş yolunda işləyərkən Avropa üçün bəzi əsas prinsipləri qeyd etmək istərdim. Birinci prioritet odur ki, istənilən saziş ədalətli və davamlı sülhü təmin etməlidir. Və o, Ukrayna və Avropa üçün həqiqi təhlükəsizliyi təmin etməlidir", - Fon der Leyen bildirib. O, vurğulayıb ki, Ukrayna suveren dövlət kimi silahlı qüvvələrinə hər hansı məhdudiyyət qoya bilməz. "Ukraynanın daha geniş paketin bir hissəsi kimi etibarlı, uzunmüddətli və etibarlı təhlükəsizlik zəmanətlərinə ehtiyacı var... Və eyni dərəcədə aydındır ki, istənilən sülh sazişi uzunmüddətli perspektivdə Avropanın təhlükəsizliyinə təminat verməlidir", - Avropa Komissiyasının sədri əlavə edib.
Onun sözlərinə görə, ikinci prioritet Ukraynanın suverenliyinin müdafiəsidir. "Əgər biz bu gün sərhədlərin pozulmasını qanuniləşdirsək və rəsmiləşdirsək, sabah yeni müharibələrin qapısını açmış olarıq. Və buna imkan verə bilmərik" deyə Fon der Leyen vurğulayıb. O, əlavə edib ki, “Ukraynanın gələcəyi Avropa İttifaqındadır” və bu, istənilən təhlükəsizlik zəmanəti sisteminin əsas və vacib hissəsidir. Üçüncü prioritet Ukraynanın maliyyə ehtiyaclarının ödənilməsidir. "Avropa Şurasının son iclasında biz Ukraynanın 2026 və 2027-ci illər üçün maliyyə ehtiyaclarını ödəməyi öhdəsinə götürmüşük. Bu mövzuda biz Komissiya maliyyələşdirmə variantları olan sənəd təqdim etmişik. Buraya immobilizasiya olunmuş Rusiya aktivləri üçün variant da daxildir", - siyasətçi xatırladıb.
O qeyd edib ki, növbəti addım Avropa Komissiyasının Ukraynanın maliyyələşdirilməsinə dair hüquqi sənədlər layihələrinin təqdimatı olacaq. Fon der Leyen tərəfindən səsləndirilən dördüncü prioritet “Ukraynasız Ukrayna haqqında, Avropasız Avropa, NATO-suz NATO haqqında heç nə” deyil. Beşinci prioritet Rusiya tərəfindən qaçırılan hər bir ukraynalı uşağın geri qaytarılmasıdır.
Kimin ordusu məhdudlaşdırılmalıdır?
Avropa Birliyinin baş diplomatı Kaja Kallas çərşənbə günü Qərb liderlərini Rusiya ilə sülh danışıqları zamanı Ukrayna ordusuna qoyulan məhdudiyyətləri müzakirə etmək tələsinə düşməməyə çağırıb. “Əgər biz bu müharibənin davam etməsinin qarşısını almaq istəyiriksə, o zaman biz əslində Rusiya ordusunu, eləcə də hərbi büdcəsini məhdudlaşdırmalıyıq”, – Kallas Rusiya və ya Ukraynanın ordularının sayını məhdudlaşdırmalı olub-olmaması ilə bağlı suala cavab verib. "Biz həmişə demişik ki, hər bir ölkənin öz silahlı qüvvələrinin sayı barədə qərar vermək suveren hüququ var və buna görə də biz Ukrayna ordusunun sayını məhdudlaşdırmaqdan danışmaqla Rusiyanın qurduğu tələyə düşməməliyik. Axı Ukrayna heç vaxt Rusiyaya hücum etməyib", - Aİ-nin baş diplomatı bildirib.
Rusiyanın öhdəlikləri
Kallas qeyd edib ki, Ukraynaya dair “sülh planı”nın mətbuatda dərc olunmuş ilk layihəsində işğalçı dövlətin, Rusiyadan heç bir güzəşt və ya öhdəlik yoxdur. "Biz gördüyümüz layihədə - və bu, əlbəttə ki, yekun deyil - biz Rusiya tərəfdən bir güzəşt və ya öhdəlik görmədik. Düşünürəm ki, uzunmüddətli perspektivdə Rusiyanın nə etməli olduğunu görməliyik", - AB-nin baş diplomatı bildirib. O, əlavə edib ki, başlanğıc nöqtəsi Rusiyanın əvvəllər üzərinə götürdüyü beynəlxalq müqavilələr üzrə öhdəliklərini yerinə yetirməsi ola bilər. "Ən azı 20 belə beynəlxalq müqavilə var ki, onlar heç kimə hücum etməməyə razılaşırlar. Biz oradan başlaya bilərik. Diqqəti kimin təcavüz etdiyinə yönəltmək vacibdir", - Aİ-nin baş diplomatı vurğulayıb. O qeyd edib ki, KİV-də dərc olunan “sülh planı” layihəsində “Rusiya üçün faydalı olan məqamlar” var. “Ona görə də təbii ki, əgər onlar Rusiya üçün sərfəlidirsə, o zaman bunun da qarşı tərəfdən gəldiyi aydındır”, - Kaja Kallas yekunlaşdırıb.
Ukraynada müharibə nə vaxt bitəcək: yeni proqnozlar
Aktiv sülh danışıqları fonunda Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsinin dayandırılması məsələsi ən çox müzakirə olunan mövzulardan biridir. Son vaxtlar Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsinə son qoymağa yönəlmiş diplomatik səylərin çoxalmasına və irəliləyiş vəd edən rəsmi bəyanatlara baxmayaraq, Donald Trampın “sülh müqaviləsi”nin həqiqətən də finişə yaxın olub-olmadığını söyləmək çətindir. Rusiya güzəştə getmək istəmir və onun əsas ultimatumları dəyişməz qalır.
Tramp administrasiyası və Ukrayna israrla əlamətdar razılaşma əldə etməyə çalışır, lakin Rusiya lideri Vladimir Putin və onun nümayəndələri müharibəni dayandırmağa hazır olduqlarına dair heç bir işarə vermirlər. Buna görə də dünya liderləri ehtiyatlı proqnozlar verir və müxtəlif atəşkəs müddətlərini əsas gətirirlər. Bəziləri hətta ilin sonuna qədər atəşkəs gözləyir, bəziləri daha uzun müddətə işarə edir, digərləri isə müharibənin illərlə davam edə, hətta başqa ölkələrə yayıla biləcəyini düşünür.
Avropada gözləntilər
Avropa Komissiyası Ukraynaya 2026 və 2027-ci illər üçün maliyyə yardımını planlaşdırarkən hazırda Rusiyanın Ukraynaya qarşı müharibəsinin 2026-cı ilin sonuna qədər başa çatacağını gözləyir, Avropa Pravdası xəbər verir. Bu proqnoz noyabrın 17-də Avropa Komissiyasının sədri Ursula fon der Leyenin Aİ liderlərinə yazdığı məktubda öz əksini tapıb.
Fransa prezidenti Emmanuel Makron da bu fikri bölüşür. O, Ukraynadakı müharibənin Fransada 2027-ci ilə planlaşdırılan növbəti prezident seçkilərinə qədər bitəcəyinə inanır. "Düşünürəm ki, biz 2027-ci ilə qədər sülhə nail olacağıq", - o, Ukrayna lideri Vladimir Zelenski ilə birgə mətbuat konfransında deyib.
Finlandiya prezidenti Alexander Stubb isə bu il sülh danışıqlarının baş tutmayacağına inanır və razılığın yaza qədər əldə olunması ehtimalı azdır. O, bu fikri Associated Press agentliyinə müsahibəsində bildirib. “Mən heç olmasa bu il atəşkəsə nail olmaq və ya sülh danışıqlarına başlamaqla bağlı o qədər də optimist deyiləm” deyən Finlandiya prezidenti martdan əvvəl “nəyəsə başlamaq”ın yaxşı olacağını bildirib.
Bu gün NATO-nun baş katibi Mark Rutte hesab edir ki, Ukraynada müharibə 2025-ci ilin sonuna qədər başa çata bilər. O, bu barədə El Pais nəşrinə müsahibəsində bildirib. Jurnalistlərin dünyanın "müharibənin tezliklə sona çatmasına səbəb ola biləcək xüsusi vəziyyətdə" olduğunu hiss edib-etməməsi ilə bağlı sualına Rutte belə cavab verib: "Proqnozlaşdırmaq həmişə çətindir, amma səmimi qəlbdən ümid edirəm ki, tezliklə sülh gələcək. Əlbəttə, Cenevrə danışıqlarından sonra daha çox görüşlər keçirilməlidir və bu mərhələdə Aİ və NATO ilə ayrı, paralel müzakirələr aparılmalıdır".
Polşanın xarici işlər naziri Radoslav Sikorski kifayət qədər bədbin ssenari səsləndirib. O, müharibənin daha üç il davam edə biləcəyinə inanır. "Ukrayna üç illik müharibə planlaşdırır, halbuki bu müstəmləkə müharibələri adətən təxminən 10 il davam edir. Mən Putinin daha üç il dözə bilməyəcəyini düşünürəm", - o qeyd edib.
Ukraynada nə danışılır?
Prezident Vladimir Zelenski Sikorskinin bəyanatını şərh edərkən vurğulayıb ki, söhbət tərəfdaşlarından Ukraynaya sabit maliyyə dəstəyindən və dondurulmuş Rusiya aktivlərinin ölkənin silahlanması və yenidən qurulması üçün istifadəsindən gedir. "Ona görə də onlar bu proqramı nəzərdə tuturlar - 2-3 il. Gəlin qəbul edək ki, biz Ukraynaya 2-3 il ərzində sabit maliyyə yardımı göstərəcəyik", - prezident izah edib. "Müharibə daha tez başa çata bilər, amma yenidənqurma üçün hələ də pul lazımdır... Müharibə bir aya bitərsə, biz bu pulu yenidənqurmaya xərcləyəcəyik. Bir aya yox, bir müddət sonra bitsə, o zaman silaha xərcləyəcəyik. Sadəcə olaraq, başqa seçimimiz yoxdur", - Zelenski əlavə edib.
Ukrayna Müdafiə Nazirliyinin Baş Kəşfiyyat İdarəsinin rəisi Kiril Budanov 2026-cı il fevralın ortalarında müharibəni bitirmək üçün fürsət pəncərəsinin açılacağını proqnozlaşdırır. O, bu dövrə yanaşmanın qarşıdakı aylarda da davam edəcəyini və müharibəni dayandırmaq üçün Ukrayna, Rusiya, Avropa və ABŞ-da bir çox amillərin yaxınlaşması lazım olduğunu qeyd edib.
Tramp və "bir neçə ay"
Sülh danışıqlarının intensivləşməsi fonunda respublikaçı senator Lindsey Graham bəyan edib ki, Kreml lideri vəziyyətə nəzarət etdiyinə inandığı müddətcə sülh olmayacaq. Qrahamın sözlərinə görə, Putin sülh deyil, təslim olmaqda israr edəcək. Əgər buna icazə verilərsə, belə bir addım bütün dünyada daha da aqressiyaya təkan verəcək və bu, “hamımıza əks nəticə verəcək”. Bu arada ABŞ prezidenti Donald Tramp noyabrın əvvəlində Ukraynadakı müharibənin tezliklə – təxminən bir neçə ay ərzində həll olunacağına əminliyini ifadə edib.
Rusiyanın inkarı
Bu gün Rusiya prezidenti Vladimir Putinin mətbuat katibi Dmitri Peskov Ukraynada müharibənin sona yaxınlaşması ilə bağlı bütün iddiaları təkzib edib. “Ukraynada münaqişənin sona yaxınlaşdığı qənaətinə gəlmək lazım deyil”. Macarıstanın baş naziri Viktor Orban bundan əvvəl də dəfələrlə bu fikri səsləndirib. O, Rusiyanın Donetsk bölgəsini işğal altında saxlamağa davam edəcəyini və onun fikrincə, qəbul edilməli olan “reallıq” olduğunu iddia edərək, heç bir “möcüzə” gözləmək lazım olmadığını bildirib. Kreml müharibənin bitməsindən danışıb. Kreml Ukraynada müharibənin başa çatması ilə bağlı bəyanat yayıb. Rusiya prezidentinin sözçüsü Dmitri Peskov müharibənin yaxında bitəcəyi ilə bağlı tələsik nəticələrə gəlməyə çağırıb. Bu barədə çərşənbə günü, noyabrın 26-da Rusiya mətbuatı məlumat yayıb. “Ukraynada münaqişənin tezliklə sona çatması ilə bağlı tələsik nəticə çıxarmamalıyıq”, - Kreml sözçüsü bildirib.
Eyni zamanda, Peskov müxtəlif ölkələrdə, xüsusən də ABŞ-da “sülh prosesini pozmağa cəhd edəcək” insanların çox olacağına əmin olduğunu bildirib. Xüsusilə Rusiya prezidentinin köməkçisi Yuri Uşakov və ABŞ prezidentinin xüsusi nümayəndəsi Stiv Vitoff arasında sızan telefon danışıqlarını şərh edən Peskov, "Müxtəlif ölkələrdə, o cümlədən ABŞ-da bu tendensiyaları dinc nəticəyə doğru pozmağa çalışacaq çoxlu sayda insanın olacağı dəqiqdir. Belə insanlar çox olacaq" deyib.
Xatırladaq ki, ABŞ prezidenti Donald Tramp sülh sazişini yekunlaşdırmaq üçün xüsusi nümayəndə Stiv Vitkoff və ordu katibi Den Driskollun müvafiq olaraq Rusiya və Ukraynaya gedəcəyini açıqlamışdı. NATO-nun baş katibi Mark Rutte bəyan edib ki, Ukraynada müharibə 2025-ci ilin sonuna qədər yekunlaşa bilər.
V.VƏLİYEV