“Yeni dünya nizamında ABŞ, Çin və Hindistan kimi əsas aktorlar qlobal dinamikanı müəyyənləşdirir” . Bu sözləri SİA-ya açıqlamasında politoloq Tural İsmayılov bildirib.
Politoloqun sözlərinə görə, burada qazanmaq yalnız hərbi güc və diplomatiya ilə deyil, həm də iqtisadi artım, texnologiya inkişafı və ticarət imkanlarını səmərəli istifadə etməkdən asılıdır: “Çin, iqtisadi təsir dairəsini genişləndirərək ticarət marşrutları, sənaye və texnologiya sahəsində liderlik mövqelərini möhkəmləndirir. Hindistan isə strateji yerləşməsi və sürətlə böyüyən iqtisadi potensialı ilə qlobal sistemdə daha çox rol oynamağa başlayır.
Kiçik və orta dövlətlər üçün yeni nizam həm risk, həm də fürsət yaradır. Onlar yalnız öz təhlükəsizliyini qorumaqla kifayətlənməməli, həm də çoxtərəfli əməkdaşlıq imkanlarından maksimum istifadə etməlidirlər. Məsələn, enerji marşrutlarını diversifikasiya etmək, beynəlxalq ticarət bloklarına inteqrasiya olmaq və texnologiya transferi layihələrinə qoşulmaq onların qlobal təsir dairəsini artırır. Bu yanaşma həm iqtisadi sabitlik, həm də siyasi manevr imkanlarını genişləndirir.
Ədalət prinsipi isə burada real olaraq dövlətlərin güc balansı ilə ölçülür. Yəni, hər kəsin “ədalət” anlayışı eyni deyil; güclü aktorlar öz mövqelərini qoruyub saxlayır, kiçik dövlətlər isə çevik diplomatiya və çoxtərəfli əməkdaşlıqla öz paylarını maksimum dərəcədə təmin edir.
Son nəticə belədir: yeni dünya nizamında qazanmaq üçün dövlətlərin strateji çevikliyi, resurslardan səmərəli istifadəsi və regional əməkdaşlıqları kritik rol oynayır. Qlobal stabillik isə yalnız çoxtərəfli və qarşılıqlı faydaya əsaslanan yanaşma ilə mümkündür”.
Günay Hacıyeva