"Əvvəllər məktəblərdə “Həyat bilgisi” fənni, daha əvvəl isə sovet dövründə fövqəladə hallar, yanğın və texnogen hadisələr zamanı davranış qaydaları tədris olunurdu". Bunu SİA-ya açıqlamasında Yeni Yazarlar və Sənətçilər İctimai Birliyinin sədri, yazıçı-kulturoloq Aydın Xan Əbilov deyib.
Onun sözlərinə görə, lakin son illərdə bu sahədə maarifləndirmə zəifləyib: "FHN-in Yanğınla Mübarizə İdarəsi müəyyən işlər aparsa da, cəmiyyətin geniş təbəqələri, xüsusilə yeni nəsil bu biliklərdən xəbərsizdir. Əvvəllər iş yerlərində mütəmadi təlimlər keçirilər, məlumat lövhələri və yanğın balonları hər yerdə olurdu. İndi isə bu avadanlıqların çoxu istifadəyə yararsız vəziyyətdədir.
Azərbaycanda, xüsusilə də Bakıda qlobal istiləşmə, şəhərləşmə və çoxmərtəbəli binaların artması fonunda yanğın təhlükəsi artır. Lakin insanlar bu hallara hazırlıqsızdır. Təlaşa düşür, panikaya qapılır və nə etməli olduqlarını bilmirlər. Halbuki yanğın zamanı davranış qaydaları, ilkin tibbi yardım və tüstüdən qorunma üsulları geniş təbliğ olunmalıdır.
Binalarda yanğınsöndürmə sistemləri, su kranları, tüstüəleyhinə qurğular, təhlükəsizlik çıxışları olmalı və onların istifadəsi ilə bağlı təlimlər keçirilməlidir. İnsanlar bilməlidir ki, yanğın zamanı lift əvəzinə pilləkənlərdən istifadə etməli, pəncərə və qapıları yaş əski ilə izolyasiya etməlidirlər.
Hər evdə fövqəladə hallara hazır çanta — içində su, tibbi ləvazimat, fənər, powerbank və telefon — saxlanmalıdır. Yanğın zamanı ilk növbədə aidiyyəti qurumlara (FHN, təcili yardım, polis) xəbər verilməlidir. Əks halda qohumlara zəng etməklə vaxt itirilir.
Maarifləndirmə gücləndirilməli, məktəblərdən tutmuş iş yerlərinə qədər hər yerdə fövqəladə hallar üzrə təlimlər bərpa edilməlidir. Beləliklə, cəmiyyət təhlükələrə qarşı daha hazırlıqlı ola bilər. Yanğınla mübarizə yalnız dövlət qurumlarının deyil, hər bir vətəndaşın da məsuliyyətidir. Hər bir ailə üzvü bilməlidir ki, fövqəladə vəziyyət zamanı necə davranmalıdır. Xüsusilə uşaqlara erkən yaşdan bu biliklər aşılanmalı, məktəblərdə vaxtaşırı yanğın təlimləri keçirilməlidir.
Binalarda siqnalizasiya sistemləri və ehtiyat çıxış yolları işlək vəziyyətdə olmalı, mütəmadi olaraq yoxlanmalıdır. Xüsusilə çoxmərtəbəli yaşayış binalarında alternativ çıxış yollarının olması vacibdir. Bu, yalnız yanğın zamanı deyil, digər təbii fəlakətlər və texnogen qəzalar üçün də həyati əhəmiyyət daşıyır.
İnsanların internetdə mövcud olan maarifləndirici videolara və təlimatlara baxması tövsiyə olunur. Sosial şəbəkələrdə də bu sahədə məlumatlandırıcı paylaşımların artırılması cəmiyyətdə şüur səviyyəsinin yüksəlməsinə kömək edər. Hər bir fərd təhlükəsizliyinə görə həm özü, həm də ətrafındakılar qarşısında məsuliyyət daşıyır.
Unutmamalıyıq ki, yanğından zərərçəkənlərin çoxu tüstüdən boğularaq həyatını itirir. Bu səbəbdən tüstüyə qarşı maskaların istifadəsi və onların əl altında saxlanılması xüsusilə vacibdir. Eyni zamanda elektrik cihazlarının düzgün istifadəsi və qaz avadanlıqlarının mütəmadi yoxlanılması preventiv tədbirlər sırasındadır.
Yanğın təhlükəsizliyi sahəsində yalnız fövqəladə hallar baş verəndə deyil, gündəlik həyatımızda da ciddi və məsuliyyətli davranmalıyıq. Təhlükə zamanı panikaya yox, bilik və hazırlığa əsaslanaraq hərəkət etməliyik.
Hər bir ailədə fövqəladə hallara hazır olmaq üçün sadə, lakin effektiv plan hazırlanmalıdır. Bu plana təxliyə marşrutları, toplanma yerləri və fövqəladə çamadanın harada saxlanacağı daxil edilməlidir. “Fövqəladə çamadan” dedikdə — içində su, quru qida, tibbi ləvazimat, fənər, batareya, sadə telefon, sənədlərin surəti və şəxsi gigiyena vasitələri olan kiçik bir çanta nəzərdə tutulur.
Uşaqlara, yaşlılara və xüsusi qayğıya ehtiyacı olan ailə üzvlərinə bu plan izah edilməli, mütəmadi olaraq praktik təlimlər keçirilməlidir. İnsanlar bilməlidir ki, liftlərdən istifadə etmək təhlükəlidir, yalnız pilləkənlərdən və alternativ çıxışlardan istifadə olunmalıdır. Həmçinin tüstülü ərazilərdə aşağı səviyyədə hərəkət etmək lazımdır, çünki təmiz hava yerə daha yaxındır.
İctimai binalarda fövqəladə hallara dair məlumat lövhələri görünən yerlərdə olmalı və yanğınsöndürən balonların işlək vəziyyətdə olması mütəmadi yoxlanmalıdır. Vətəndaşlar yanğın təhlükəsizliyi qaydalarını pozan hallarla qarşılaşdıqda bu barədə aidiyyəti qurumlara məlumat verməlidir.
Sonda isə qeyd etmək lazımdır ki, bilik həyat qurtarır. Qəza zamanı düzgün davranış qaydalarını bilmək həm sizin, həm də yaxınlarınızın həyatını xilas edə bilər. Buna görə də yanğın təhlükəsizliyi üzrə maarifləndirmə kampaniyaları, təlimlər və ictimai müzakirələr artırılmalı, cəmiyyət bu məsələdə aktiv iştirak etməlidir".