Müasir dövrdə insanlar tək yaşayış, yüksək iş temposu və sosial təcrid kimi faktorlarla daha çox üzləşirlər. Bu şəraitdə ev heyvanları yalnız dost və ya yoldaş deyil, həm də psixoloji dəstək və emosional balans vasitəsi kimi qəbul olunur. Araşdırmalar göstərir ki, ev heyvanları ilə yaşayan fərdlərdə stres səviyyəsi azalır, təklik hissi zəifləyir və sosial münasibətlər daha müsbət yöndə dəyişir.
Bununla belə, ev heyvanları yalnız müsbət təsir yaratmır. Bəzi hallarda sahibkarlar üçün məsuliyyət, vaxt itkisi və maliyyə yükü kimi faktorlar əlavə stres mənbəyinə çevrilir. Beləliklə, ev heyvanlarının psixoloji təsiri kompleks və çoxşaxəlidir. Araşdırmanın əsas məqsədi: “Ev heyvanları ilə yaşayan fərdlərdə stres, təkçilik və sosial münasibətlər necə dəyişir?” sualına cavab tapmaqdır.
Ev heyvanlarının stres üzərində təsiri
Ev heyvanları ilə yaşayan fərdlərdə aparılmış bir çox tədqiqat göstərir ki, onların varlığı stres hormonlarının (kortizol) səviyyəsini aşağı salır. ABŞ-da 2023-cü ildə aparılan bir sorğuda ev heyvanı olan yetkin fərdlərin təxminən 61%-i gündəlik stress səviyyəsinin ev heyvanları ilə vaxt keçirdikdə azalmasını qeyd etmişdir.
Xüsusilə itlər stressin azaldılmasında daha effektiv hesab olunur. Gün ərzində 30 dəqiqəlik gəzinti zamanı, sahibkarın qan təzyiqi və ürək döyüntüsü statistik olaraq təxminən 10% azalır, bu da ev heyvanlarının fizioloji təsirini sübut edir.
Bununla belə, ev heyvanının sağlamlıq problemləri və ya davranış çətinlikləri sahibkar üçün əlavə narahatlıq yarada bilər. Araşdırmalar göstərir ki, ev heyvanı ilə bağlı problemləri olan fərdlərin təxminən 18%-i əlavə stres yaşadığını bildirir.
Tənhalıq və sosial əlaqələrə təsiri
Ev heyvanları yalnız emosional dəstək deyil, həm də sosial körpü rolunu oynayır. Xüsusilə it sahibləri arasında aparılan bir araşdırmada məlum olub ki, itlə gəzinti edən fərdlərin təxminən 70%-i digər insanlarla daha çox ünsiyyət qurur və yeni dostluqlar yaranır. Bu isə sosial əlaqələrin güclənməsinə səbəb olur.
Müxtəlif ölkələrdə aparılmış sorğular göstərir ki, ev heyvanları ilə yaşayan gənclər və yaşlılar tənhalıq hissini təxminən 55%-60% azaldır. Bu nəticə göstərir ki, ev heyvanları yalnız psixoloji dəstək deyil, həm də sosial fəallığı artıran faktor kimi çıxış edir.
Psixoloji rifaha müsbət təsirlər
Ev heyvanları sahibkarın emosional rifahına birbaşa təsir edir. Araşdırmalar göstərir ki, ev heyvanı olan fərdlərdə depressiya və narahatlıq simptomları təxminən 25%-30% daha aşağıdır. Bu, xüsusilə yaşlı fərdlərdə daha aydın müşahidə olunur.
Bundan əlavə, ev heyvanları sahibkarın rutin həyatını strukturlaşdırır. Məsələn, it və ya pişik sahibi olmaq, hər gün müəyyən saatlarda yemək vermək, gəzdirmək və qayğı göstərmək tələb edir. Bu, sahibkarın gündəlik həyatına ritm və məqsəd verir ki, bu da psixoloji sabitlik üçün mühüm rol oynayır.
Ev heyvanlarının potensial mənfi təsirləri
Bütün müsbət tərəflərinə baxmayaraq, ev heyvanlarının psixoloji sağlamlıq üzərində bəzi mənfi təsirləri də mövcuddur. Xüsusilə çox məsuliyyətli və vaxt tələb edən heyvanlar sahibkar üçün stress mənbəyinə çevrilə bilər.
Araşdırmalar göstərir ki, ev heyvanlarının xəstələnməsi və ya davranış problemləri ilə məşğul olmaq, sahibkarın yuxu ritmini poza və sosial fəaliyyətlərinə mane ola bilər. Bundan əlavə, bəzi fərdlər ev heyvanına olan emosional bağlılıq səbəbindən sosial fəaliyyətləri məhdudlaşdıra bilər ki, bu da təkçilik hissini artırma potensialına malikdir. Gələcək perspektivlər və tövsiyələr...
Psixoloji sağlamlıq və sosial rifah baxımından ev heyvanları çox böyük potensiala malikdir. Bunun üçün bəzi tövsiyələr mövcuddur:
1. Ev heyvanının növü və tələbləri sahibkarın həyat ritminə uyğun seçilməlidir.
2. Ev heyvanı ilə vaxt keçirmək və onunla ünsiyyət qurmaq müsbət psixoloji təsiri gücləndirir.
3. Sahibkarlar üçün məsləhət və maarifləndirmə proqramları yaradılmalıdır ki, mənfi təsirlər minimuma endirilsin.
4. Ev heyvanının sosial çevrədə sahibkarın ünsiyyətini gücləndirməsi üçün ictimai sahələrdə heyvan dostu fəaliyyətlər təşviq edilməlidir.
Ev heyvanları tək yaşayan fərdlərin psixoloji vəziyyətinə necə təsir edir?
Tək yaşayan şəxslərdə ev heyvanlarının rolu xüsusilə önəmlidir. Ev heyvanı, sahibkarın gündəlik həyatına ritm gətirir, sosial əlaqələri təşviq edir və təkçilik hissini azaldır. Araşdırmalar göstərir ki, tək yaşayan fərdlərin təxminən 65%-i ev heyvanları ilə ünsiyyət sayəsində daha az tənha hiss etdiyini bildirir.
Bundan əlavə, heyvanın varlığı sahibkarı sosial fəaliyyətlərə təşviq edir. Məsələn, itlə gəzinti, heyvan dostları ilə görüş və ya heyvan mövzulu tədbirlər sosial inteqrasiyanı artırır. Bu, tək yaşamağın mənfi psixoloji təsirlərini zəiflədən mühüm mexanizmdir. Həmçinin ev heyvanı ilə böyüyən gənclərdə empatiya və emosional zənginlik səviyyəsi digər fərdlərlə müqayisədə daha yüksəkdir. Tədqiqatlar göstərir ki, heyvan sahibləri başqasının duyğularını daha yaxşı anlama qabiliyyətinə malikdir. ABŞ-da 2023-cü ildə aparılmış bir sorğuya görə, ev heyvanı olan gənclərin təxminən 59%-i öz empatiya bacarıqlarının heyvanla ünsiyyət nəticəsində gücləndiyini bildirib.
Bu göstərici göstərir ki, ev heyvanları yalnız şəxsi emosional rifahı artırmır, həm də sosial və emosional bacarıqların inkişafında mühüm vasitədir.
Ev heyvanları ilə sosial media istifadəsi: psixoloji təsirləri necədir?
Müasir gənclər üçün ev heyvanları sosial mediada da mühüm rol oynayır. Heyvanlarla bağlı paylaşımlar sahibkarın sosial dəstək və pozitiv təsdiq almasına səbəb olur. Araşdırmalar göstərir ki, ev heyvanı ilə bağlı postlar paylaşan gənclərin təxminən 50%-i özünü daha sosial və dəyərli hiss edir.
Eyni zamanda, sosial mediada heyvan sevgisi ilə bağlı müsbət qarşılıqlı münasibətlər sahibkarın özünüqiymətləndirməsini artırır və psixoloji rifahı gücləndirir. Bununla belə, yüksək izləyici və diqqət gözləntisi bəzi gənclərdə stress və narahatlıq da yarada bilər.
Araşdırmalar göstərir ki, ev heyvanları gənclərin psixoloji sağlamlığını həm müsbət, həm də mənfi istiqamətdə təsir edir. Onlar stresin azalmasına, təklik hissinin zəifləməsinə və sosial bacarıqların inkişafına şərait yaradır. Eyni zamanda, heyvanın qayğısı, xəstəlikləri və əlavə məsuliyyətlər bəzi hallarda narahatlıq və stress yarada bilər.
Əsas nəticə odur ki, ev heyvanları gənclərin emosional rifahını gücləndirən mühüm vasitə olmaqla yanaşı, sahibkarın həyat balansını qoruma bacarığını da tələb edir. Ev heyvanı ilə harmonik və sağlam ünsiyyət yalnız düzgün seçim, məsuliyyətli yanaşma və balanslaşdırılmış həyat tərzi ilə mümkün olur.