D-8 ölkələrinin Bakıda formalaşan yeni əməkdaşlıq modeli
Bakıda D-8 İqtisadi Əməkdaşlıq Təşkilatına üzv dövlətlərin media sahəsinə məsul qurumlarının və aparıcı media subyektlərinin rəhbərlərinin, digər yüksəkvəzifəli nümayəndələrin və sahə üzrə tanınmış ekspertlərin iştirakı ilə “Dialoqun, əməkdaşlığın və regional həmrəyliyin təşviq edilməsi” mövzusunda D-8 Media Forumu keçirilir. Azərbaycan Respublikası Prezidentinin Administrasiyasının Xarici siyasət məsələləri şöbəsinin müdiri Hikmət Hacıyev əvvəlcə Prezident İlham Əliyevin Forum iştirakçılarına müraciətini səsləndirib. Forum çərçivəsində “Məsuliyyətli jurnalistika və rəqəmsal innovasiya”, “Strateji kommunikasiya və böhranın idarə olunması” mövzularında iki panel sessiyanın, həmçinin “Rəqəmsallaşan dünyada media etikası: Texnologiyalar, trendlər və narrativlər” mövzusunda vörkşopun təşkili planlaşdırılır. Forumda 8 ölkədən və Təşkilatın Katibliyindən 71 xarici nümayəndə olmaqla, ümumilikdə 150-yə yaxın qonaq iştirak edir.
D8 nədir?
D-8 (Developing-8, “İnkişaf edən 8”) iqtisadi əməkdaşlıq məqsədi ilə yaradılmış hökumətlərarası təşkilatdır. Rəsmi adı “D-8 Organization for Economic Cooperation”dir. Təşkilatın katibliyi İstanbul şəhərindədir. Baş katibi (Secretary-General) hazırda İsiaka Abdulqadir İmamdır. Təşkilatın əsas məqsədi üzv ölkələrin qlobal iqtisadiyyatda mövqelərinin gücləndirilməsi, ticarət əlaqələrinin diversifikasiyası, yeni əməkdaşlıq imkanlarının yaradılması və qərar qəbuletmə proseslərində iştirakın artırılmasıdır. Fəaliyyət sahələri arasında kənd təsərrüfatı, enerji, ticarət, nəqliyyat, elm və texnologiya, səhiyyə, ətraf mühit kimi sahələr var.
D-8 üzv ölkələri və geniş coğrafiyaya malikdir. Ənənəvi olaraq D-8 təşkilatına 8 ölkə - Türkiyə, Banqladeş, Misir, İndoneziya, İran, Malayziya, Nigeriya, Pakistan daxildir və əlavə olaraq, 19 dekabr 2024-cü il tarixində Azərbaycan D-8-ə tam üzv qəbul olunub. Beləliklə, D-8 üzv ölkələri Asiya, Afrika və Yaxın Şərq regionlarını əhatə edir, coğrafi baxımdan Qlobal Cənub (developing countries) xarakterli, müsəlman əhalisi böyük olan dövlətlər qrupudur.
D-8 ölkələrinin iqtisadi potensialı bir neçə amillə diqqətə layiqdir. Üzv ölkələrin ümumi əhalisi təxminən 1.2 milyard insan təşkil edir. Bu, qlobal müsəlman əhalisinin böyük hissəsini, həmçinin böyük daxili bazarı ifadə edir. D-8 ölkələri arasında ticarət genişlənir. 2010-cu ildə D-8 ölkələri arasında ticarət təxminən $68 milyard olub. Üzv dövlətlərin ümumi nominal ÜDM-i milyardlarla dollardır (məsələn, D-8 rəsmi məlumatlarına görə, böyük iqtisadi gücə malikdir).
D-8 öz “2020-2030 Onillik Yol Xəritəsi”ni hazırlayıb. Təşkilat enerji, rəqəmsal texnologiya, tədqiqat-inkişaf, ekologiya və maliyyə inteqrasiyasını gücləndirməyə çalışır. Yerli valyutalardan istifadə ilə ticarətin asanlaşdırılması istiqamətində təşəbbüslər var. Üzv dövlətlər təbii resurslar baxımından zəngindir: xammal, enerji ehtiyatları, kənd təsərrüfatı torpaqları mövcuddur. Eyni zamanda insan kapitalı böyükdür — işçi qüvvəsi ucuz, bacarıqlı ola bilər, bu da istehsal və investisiya cəlb etmək üçün əlverişlidir.
Bakıda keçirilən Media Forumun proqramına uyğun olaraq “Məsuliyyətli jurnalistika və rəqəmsal innovasiya” və “Strateji kommunikasiya və böhranın idarə olunması” adlı iki panel sessiya planlaşdırılıb. Əsas məqsədlər və müzakirə məqamları regional və beynəlxalq informasiya mübadiləsinin təkmilləşdirilməsi, üzv ölkələr arasında media sahəsində əməkdaşlığın dərinləşdirilməsi, dezinformasiyaya qarşı birgə mexanizmlərin qurulması (yəni, üzv dövlətlər arasında dezinformasiyaya qarşı koordina edilmiş yanaşmanın inkişafı), rəqəmsal media layihələrinin təşviqi, təcrübə mübadiləsi, media etikası və jurnalistikada texnoloji trendlərin, narrativlərin etik problemlərinin müzakirəsidir.
D-8 Media Forumu Bakıda keçirildiyi üçün bunu həm strateji, həm simvolik qələbə kimi dəyərləndirmək olar. Media əməkdaşlığı üzv ölkələr arasında sadəcə iqtisadi deyil, informasiya bağlarını gücləndirir, inteqrasiya və əlaqələrin dərinləşməsini asanlaşdırır. Bu, D-8-in “insan-insan” (people-to-people) əlaqələrini möhkəmləndirməyə xidmət edir. Regional həmrəyliyin təşviqi üçün media vacib alətdir, ortaq informasiya məkanının yaradılması, təcrübə paylaşımı, dezinformasiyaya qarşı mübarizədə birgə addımlar atıla bilər.
“Strateji kommunikasiya və böhranın idarə olunması” paneli bu gün geopolitik və iqtisadi qeyri-sabitlik dövründə xüsusilə aktualdır. D-8 ölkələri bəzən regional böhranlar yaşayır, bu forum vasitəsilə onların media qurumları kritik situasiyalarda daha səmərəli kommunikasiya strategiyaları qura bilərlər. Media etikası və texnologiya trendləri üzrə workshop media liderlərinin, jurnalistlərin və kommunikasiya peşəkarlarının bilik və bacarıqlarını artıraraq, müasir çağırışlara cavab verməyə kömək edəcək.
D-8 Media Forumu təşkilatın beynəlxalq imicini gücləndirir. Mətbuat vasitəsilə D-8-in məqsədləri, prioritetləri geniş rezonans ala bilər. Media Forumu həmçinin D-8 Media Excellence Center-in qurulması istiqamətində addım ola bilər. Belə bir mərkəz üzv dövlətlər arasında media peşəkarlığı, əməkdaşlıq və təlim üçün platforma təqdim edər. Faktiki olaraq, D-8 Katibliyinin hesabatında belə bir mərkəzin yaradılması planlaşdırıldığı bildirilir. Bu, təşkilatın informasiya sahəsində institusional infrastrukturunun güclənməsinə töhfə verəcək.
Sülh və dialoq üçün platforma
Forumun mövzusu “Dialoqun, əməkdaşlığın və regional həmrəyliyin təşviqi” göstərir ki, D-8 sadəcə iqtisadi blok deyil, həm də dialoq platforması kimi fəaliyyət göstərmək niyyətindədir. Media sahəsində inamlı dialoq qurmaq, yanlış anlaşmaların qarşısını almaq üçün əsasdır. Belə tədbirlər vasitəsi ilə üzv ölkələr arasında mədəni və informasiya körpüləri qurmaq mümkündür ki, bu da regional sülh və stabilliyin möhkəmlənməsinə töhfə verə bilər.
D-8 təşkilatı, iqtisadi gücü, əhalisi və strateji potensialı ilə qlobal Sərmayə baxımından maraqlı bir iqtisadi əməkdaşlıq platformasıdır. Azərbaycan kimi yeni üzv üçün bu blockda iştirak həm geosiyasi, həm iqtisadi, həm də mədəni diplomatiya baxımından əhəmiyyətlidir. Bakıda keçirilən D-8 Media Forumu isə təşkilatın yalnız iqtisadi məqsədlərlə deyil, həm də informasiya diplomatiyası, media etikası və dezinformasiyaya qarşı birgə mübarizə sahəsində real addımlar atmaq istədiyini göstərir. Bu forum D-8-in gələcəkdə daha möhkəm bir inteqrasiya platformasına çevrilmə potensialını əks etdirir.
Prezidentdən dəstək
“Qlobal böhranlar, bəşəriyyət qarşısında duran yeni sınaqlar və çətinliklər dövründə ölkələrimizin bir-birinə qarşılıqlı dəstək göstərməsi, o cümlədən media sahəsində həmrəyliyi nümayiş etdirməsi olduqca vacibdir”. Bu sözlər Azərbaycan Prezidenti İlham Əliyevin “Dialoqun, əməkdaşlığın və regional həmrəyliyin təşviq edilməsi” mövzusunda D-8 Media Forumunun iştirakçılarına müraciətində yer alıb. Dövlətimizin başçısı dost ölkələrin ictimai-siyasi xadimlərini, kommunikasiya üzrə mütəxəssislərini, media nümayəndələrini bir yerə toplayan bu Forumun qlobal informasiya məkanında meydana çıxan yeni çağırışları müzakirə etmək və ortaq məqsədlərə çatmaq üçün səmərəli platforma olacağına inamını ifadə edib.
“Hazırda media mühiti sürətli transformasiyaya məruz qalır. Təəssüflər olsun ki, qlobal informasiya məkanında dezinformasiya, saxta xəbərlər, hibrid təhdidlər, “deepfake”lər, süni intellektin imkanlarından sui-istifadə və digər manipulyasiya halları dayanmadan artmaqdadır”. Dövlətimizin başçısı qeyd edib ki, bu amillər ölkələrin imicinə, daxili həyatına ciddi təsir göstərməklə yanaşı, bütövlükdə beynəlxalq sabitliyə zərbə vurur və ölkələr arasında etimadı sarsıdır. Bu səbəbdən, D-8 Media Forumunun əsas vəzifələrindən biri – doğru, qərəzsiz, obyektiv və məsuliyyətli informasiya mühitinin qurulması üçün üzv ölkələrin media qurumları arasında etibarlı əməkdaşlığın formalaşdırılmasıdır.
Azərbaycan media sahəsində bir sıra mötəbər beynəlxalq tədbirlərə ev sahibliyi edir, bu istiqamətdə daim mühüm təşəbbüslərlə çıxış edir. “Biz milli media strategiyamızı beynəlxalq təcrübə ilə uzlaşdıraraq, jurnalistlərin peşəkarlığının artırılmasına, faktlara əsaslanan xəbərlərin yayılmasına və media savadlılığının inkişafına xüsusi diqqət yetiririk. Eyni zamanda, biz regional əməkdaşlıq vasitəsilə ortaq informasiya platformalarının yaradılmasını dəstəkləyirik”, - deyə Azərbaycan Prezidenti vurğulayıb.
Azərbaycanın D-8-ə öz töhfəsi
“D-8 təşkilatına üzv olan ölkələrin əməkdaşlığı təkcə iqtisadiyyatda deyil, həmçinin media və kommunikasiya sahəsində böyük önəm daşıyır. Azərbaycan D-8-ə üzv seçilən gündən öz töhfəsini əsirgəməyib, bu təşkilatda qeyri-adi təşəbbüslərlə çıxış edib. Keçən ay keçirilən D-8 Yüksəksəviyyəli İqlim və Şəhərsalma Dialoqunda yol xəritəsi müəyyən olunub”. Bu sözləri isə D-8 Təşkilatının Baş katibi İsiaka Abdulqadir İmam D-8 Media Forumunun açılış mərasimində deyib. O, Azərbaycanda olmaqdan məmnunluğunu ifadə edərək, ölkəmizə artıq dəfələrlə səfərə gəldiyini və özünü evindəki kimi hiss etdiyini bildirib: “Azərbaycanın bu mötəbər təşkilata qoşulmasından sonra canlanmalar hiss olunur. D-8 Media Forumunun Bakı şəhərində ilk dəfə olaraq keçirilməsindən çox məmnunuq”.
“D-8 təşkilatına üzv dövlətlər arasında dialoqun, əməkdaşlığın və koordinasiyanın gücləndirilməsi naminə sıx əməkdaşlığa böyük ehtiyac var. Bu, qlobal arenada apardığımız ardıcıl səylərə mühüm töhfə verən strateji addımdır”. Bu sözləri Misir Ərəb Respublikasının Kütləvi İnformasiya Vasitələrinin Tənzimlənməsi üzrə Ali Şurasının sədr müavini Essam Alamir İsmayıl Xəlil D-8 Media Forumunun açılış mərasimində deyib. O qeyd edib ki, D-8 təşkilatı çoxşaxəli və nümunəvi əməkdaşlıq modeli yaradaraq beynəlxalq sistemdə ədalət və bərabərliyi möhkəmləndirmək üçün unikal imkanlara malikdir. Bu təşkilat böyük insan resursu, iqtisadi potensialı və zəngin mədəni müxtəlifliyi ilə təkcə regional platforma deyil, həm də qlobal təsir gücünə malik birlik kimi çıxış edə bilər.
“Biz birlikdə bərabər əməkdaşlığa əsaslanan yeni model təqdim etmək və hekayəmizi dünyaya inamla, qürurla çatdıran güclü media səsi formalaşdırmaq şansına
sahibik. Bu mənada, D-8 Media Forumu media sahəsində əlaqələrin inkişafı, qarşılıqlı koordinasiya və informasiya təhlükəsizliyi baxımından əhəmiyyətli bir platformadır. Biz bu istiqamətdə fəal əməkdaşlığa tam hazırıq”, - deyə Misir rəsmisi bildirib.
“Biz D-8 Media Forumunun ilk dəfə Azərbaycanda keçirildiyi üçün çox məmnunuq. Rəqəmsal platformaların inkişaf etdiyi dövrdə biz bu sahəyə ciddi şəkildə nəzarət yetirməliyik və öz töhfələrimizi verməliyik”. Bu sözləri İndoneziyanın Xarici İşlər Nazirliyinin çoxtərəfli məsələlər üzrə baş siyasi məsləhətçisi Agustaviano Sofjan D-8 Media Forumunun açılış mərasimində deyib. Onun sözlərinə görə, etik və müstəqil jurnalistika ictimaiyyətdə düzgün fikir formalaşmasında mühüm rol oynayır. Agustaviano Sofjan faktların yoxlanılmasının və dezinformasiyanın qarşısının alınmasının prioritet məsələlərdən biri olduğunu vurğulayıb.
Beləliklə, D-8 struktur olaraq “gələcək güclü iqtisadi blok”, xüsusən müsəlman ölkələri arasında iqtisadi inteqrasiyanın gücləndirilməsi baxımından potensial nümayiş etdirir.
V.VƏLİYEV