Son illər Azərbaycanda avtomobillərin arxa hissəsində yazılan ifadələr — bəzən gülməli, bəzən mənalı, bəzən də düşündürücü cümlələr — geniş yayılıb. “Təhlükə məndə deyil, yolda”, “Atam sağ olsun”, “Sürət deyil, təyinat vacibdir” kimi yazılar sürücülər arasında özünəməxsus ünsiyyət forması kimi qəbul edilir. Amma bu yazıların bəzən diqqəti yayındırması və qəza riskini artırması kimi ciddi problemləri də var. Məsələ artıq təkcə zövq və fərdilik deyil, yol təhlükəsizliyi baxımından da müzakirə mövzusuna çevrilib.
SİA mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb.
Dünyada vəziyyət
Avtomobillərin arxasına yazı yazmaq yalnız Azərbaycanda deyil, bir çox ölkələrdə də yayılmış bir haldır. Türkiyə və Orta Asiya ölkələrində bu, demək olar ki, mədəni bir ənənəyə çevrilib. Sürücülər çox vaxt “Səbir tükənməz”, “Yavaş gəl, evdə gözləyən var” kimi cümlələrlə duyğularını ifadə edirlər.
Qərb ölkələrində isə bu yazılar daha çox stikerlər və şüarlar şəklində olur — məsələn, “Baby on board” (Maşında uşaq var) və ya “Keep distance” (Məsafə saxla). Bu tip yazılar əsasən xəbərdarlıq və təhlükəsizlik məqsədi daşıyır.
Bəzi Avropa ölkələrində isə avtomobilin arxasında diqqəti yayındıra biləcək və ya təhqiramiz sayılan ifadələrə qanunla qadağa qoyulub.
Beynəlxalq ekspertlərin fikrincə, hər hansı vizual yazı və ya şəkil sürücülərin diqqətini cəmi 2–3 saniyə yayındırsa belə, bu, qəza ehtimalını 20–30 faiz artırır.
Azərbaycanda vəziyyət
Azərbaycanda avtomobillərin arxasında yazılan ifadələr daha çox emosional və şəxsi məzmun daşıyır.
Məsələn:
“Qismət olsaydı, dönərdin”
“Təhlükə mən deyiləm”
“Sürət azdır, ürək çoxdur”
“O da keçər”
Bu cür yazılar sürücülər üçün bəzən özünüifadə forması, bəzən də mənəvi təsəlli rolunu oynayır. Lakin problem ondadır ki, bu yazıların çoxu oxumağa məcbur edən, dikkət yayındıran və digər sürücülərin davranışına təsir edən tərzdə olur.
Risklər
Diqqətin yayındırılması: Arxadakı yazını oxumağa çalışan sürücü bir neçə saniyə yoldan gözünü çəkir.
Təxribat və aqressiya: Bəzi yazılar istehzalı və ya təhqiramiz olduğundan digər sürücülərdə aqressiya yarada bilər.
Yol nişanlarının görünməməsi: Yazı və şəkillər bəzən arxa işıqları və nömrəni qismən örtür, bu da təhlükəlidir.
Gənc sürücülərə təsir: Yeni başlayan sürücülər bu halı “maraqlı” sayaraq təqlid edir və məsuliyyətsiz davranışa meyl artır.
Avtomobil üzərində yazı yazmaq sürücünün şəxsi seçimi olsa da, bu seçim ictimai yolda hərəkət etdiyi üçün başqalarının təhlükəsizliyinə təsir göstərir. Əslində, avtomobilin arxası duyğuların deyil, diqqətin və məsafənin qorunmalı olduğu bir sahədir.
Sürücü üçün ən mənalı yazı bəlkə də budur:“Diqqətini yoldan ayırma, həyat gözləyir.”
Ayşən Vəli