Bəzən insan özünü yorğun hiss edir, lakin yorğunluğun haradan gəldiyini izah edə bilmir. Sanki gün ərzində böyük bir iş görülməyib, ağır yük daşınmayıb, uzun məsafə gedilməyib, amma bədənin içində tükənmişlik, zehinin dərinliyində ağır sakitlik var. Bu yorğunluq fiziki deyil. Bu, insan ruhunun səssiz yorğunluğudur. İnsan çox vaxt bunu “heç nədən yorulmuşam” deyə ifadə edir. Halbuki bu yorğunluğun içində illərlə danışılmamış sözlər, göstərilməmiş hisslər, susdurulmuş ağrılar və daim güclü qalmağa məcbur edilmiş bir iç dünya yaşayır. İnsan görünməz yük daşıyanda onun çiyninə baxmaq kifayət etmir. Çünki yük çiyində deyil ruhun dərinliyindədir.
Niyə heç nə etmədən belə dərin yorğunluq yaranır?
İnsanın bədəni hərəkətlə yorulur, lakin zehin düşüncə ilə ürək isə hisslə yorulur. İnsan hər gün içində danışır, içində mübahisə edir, içində qərar verir. Çox vaxt isə içində böhran yaşayır. Bu düşünmə prosesi görünmür, amma enerji tələb edir. İnsan hər gün heç kimin görmədiyi daxili bir dünya daşıyır. Bu dünya bəzən səhvlərdən ibarətdir, bəzən xatirələrdən, bəzən qorxulardan, bəzən itirdiklərindən. İnsan bu hissləri dilləndirmədikcə, onlar bədənə yük kimi yığılır və nəticədə insan yorulur. İnsanın bədəni gücünü yuxuyla bərpa edir. Amma ruh bəzən yuxu ilə belə sakitləşmir.
Bu yorğunluq niyə əsasən Gecələr özünü göstərir?
Gündüz həyatın səs-küyü insanı içindən yayındırır. İş, danışıq, insanlar, telefon, hərəkət insanın beyninə fasilə verir. Amma gecə dünya susur. Səslər dayanır. İnsan öz içində qalır. Və o vaxt yorğunluq danışmağa başlayır. Bəzən yuxu gəlir, amma beyin dayanmaq istəmir. Bəzən yataq isti və rahatdır, amma ruh uzanıla bilmir. İnsan bir qalır, yorğunluq isə onunla danışır və bu dialoq səssiz, amma ağır olur.
Bu yorğunluq insanın xarakterini necə dəyişir?
İnsan əvvəl açıq danışdığı şeyləri susaraq keçməyə başlayır. Zamanla sözlər içində qalır, baxışlar donuqlaşır, gülüşlərin içində sükut yaranır. İnsan uzaqlaşır. Amma bu uzaqlaşma inciklikdən deyil. Bu uzaqlaşma enerjini qorumaq üçündür. İnsan bir daha qırılmamaq üçün geri çəkilir. O, danışmaq istəsə də danışa bilmir, çünki sözlər çox yorğundur. O, izah etmək istəsə də edə bilmir, çünki heç kim həmin yorğunluğu öz gözləri ilə görmür. İnsan dəyişmir sadəcə içindəki səs yavaşlayır.
Ruhun yorğunluğu necə davam edir və niyə öz-özünə keçmir?
Ruh yorğunluğu bədən yorğunluğu kimi deyil; o, istirahətlə dərhal bərpa olunmur. İnsan yatıb oyansa da, içindəki ağırlıq dəyişmir. Çünki bu yorğunluq toxunulmamış hisslərin, danışılmamış düşüncələrin, həll olunmamış daxili dərin sualların izidir. Zamanla insan elə bir nöqtəyə çata bilər ki, artıq yorğunluq adi hissə çevrilir. Sanki bədən bu yükü daşımaya öyrəşir. İnsan yorğun olduğunu hiss edir, amma eyni zamanda onu normal sayır. Fərqinə varmadan yorğunluğu ilə birlikdə yaşamaq onun həyat tərzinə çevrilir.
Bu yorğunluq insanın həyat enerjisini alır, amma bunu tədricən edir. Elə tədricən ki, insan bəzən əvvəl necə biri olduğunu belə unudur. Gülüşünün nə vaxt içdən gəldiyini, sonuncu dəfə nə vaxt ürəyi yüngül olduğunu, nə vaxt heç bir şey düşünmədən rahat nəfəs aldığını xatırlaya bilmir. İnsan əvvəlki özünü xatırlamırsa, demək yorğunluq artıq ona özünü unutdurub.
İnsan susanda ruhunda nə baş verir?
İnsan yorulduqda o, danışmağı deyil, susmağı seçir. Bu susma cümlələrin bitməsi deyil, sözlərin içə çəkilməsi deməkdir. İnsan bildiyi hər şeyi içində saxlayır. Hər şeyi izah etməkdən yorulur, çünki izah etdikcə hiss daha real olur. Hiss real olanda isə daha çox ağrıdır. Ona görə insan danışmaqdan qaçır, çünki söz acını oyadır.
Susma insanın özünü qoruma üsuludur. Ruh sükutla sağ qalmağa çalışır. Hər söz və hər etiraf insanın içindən bir tikə aparır. Ona görə o, hər şeyi içində saxlayır, hamının yanında güclü görünür, evdə isə səssiz oturur. Bir müddət sonra insan sanki öz emosiyalarını belə hiss etməyi unudur. O artıq sevinci də dərindən hiss etmir. Çünki böyük hissləri yaşamaq üçün güc lazım olur, amma onda o güc yoxdur. İnsanın içi yavaş-yavaş boşalır, amma bu boşluq rahatlıq deyil; bu, ağır bir boşluqdur. İçində səs yoxdur, amma bu sükut hüzur deyil — bu sükut yorğunluğun səsidir.
Niyə bu yorğunluq insanları uzaqlaşdırır?
İnsan yorğun olanda, o, insanlardan qaçmağa başlayır. Çünki insanlarla danışmaq enerji tələb edir. Gülmək enerji tələb edir. Cavab vermək, münasibət qurmaq, hətta səni maraqlandırırmış kimi görünmək belə enerji tələb edir. Yorğun insan isə enerjisini yalnız yaşamaq üçün istifadə edir.
O, kənardan soyuq görünə bilər. Hətta bəziləri onu laqeyd hesab edə bilər. Amma laqeydlik deyil bu — bu, qalan enerjini qorumaq cəhdidir. O, sevə bilmir, çünki sevgi güc istəyir. O, bağlana bilmir, çünki bağlanmaq risk istəyir. O, ağlamağı belə ertələyir, çünki ağlamaq belə yorucudur və insan təkliyə çəkilir. Amma bu təklik rahatlıq deyil. Bu təklik yaşamaq üçün nəfəs yeri kimidir. Bir az nəfəs alıb həyata qayıtmaq üçün susqun liman.
Ruh yorğunluğu özünü hansı anlarda ən çox hiss etdirir?
Ən çox sakitlikdə. Kimin səni sevmədiyini anladığında. Dəyər verdiyin adamın səni anlamadığını gördüyündə. Səndən heç kimin soruşmadığı, amma sənin içinə sığmayan sözləri içində saxladığında. Başqa heç kimi incitməmək üçün özünü incitdiyində. Həyatın axınında hər kəsin oyaq olduğu, amma sənin içində nə isə yuxuda qaldığı anlarda.
Bu yorğunluq ən çox gecələr pəncərəyə baxarkən hiss olunur. Saat gedir, vaxt keçir, amma içindəki yük olduğu kimi qalır. Sanki dünya yavaşlayır, amma içi daha da ağırlaşır.