İnsan tarix boyu öz görünüşü üzərində düşünmüş, onu dəyişdirməyə, vurğulamağa və ideal formaya yaxınlaşdırmağa çalışmışdır. Makyaj, bəzən sadəcə gözəlləşmək vasitəsi kimi görünür, lakin əslində onun arxasında həm mədəniyyət, həm estetika, həm də bioloji təsir mexanizmləri dayanır. Müasir dövrdə makyaj yalnız bayram, tədbir və xüsusi günlərin tərkib hissəsi deyil — gündəlik həyatın, iş mühitinin, sosial medianın və özünə təqdimatın önəmli elementi halına gəlib. Güzgü qarşısında çəkilən bir lay tonaldan daha çox məna daşıyan makyaj, bəzən insanın özünə güvənini artırır, bəzən isə əksinə — onu öz təbii görünüşündən uzaqlaşdıraraq asılılıq yaradır.
Dəri isə sadəcə xarici görünüş qatı deyil. O, insan orqanizminin ən böyük və ən həssas orqanıdır, bədəni mikroblardan, çirklənmədən və mühit təsirlərindən qoruyan canlı sipərdir. Hər dəfə dəriyə sürtülən pudra, ton, qələmlər və tuşlar bu canlı toxumanın nəfəs almasına, özünü yeniləməsinə təsir edir. Buna görə də makyajın istifadəsi sadəcə gözəllik praktikası yox, həm də dəri sağlamlığı məsələsidir.
Makyaj dəri üçün nə deməkdir və dərinin strukturu buna necə reaksiya verir?
Dəri yalnız görünüş qatından ibarət deyil, o, bədənin müdafiə sistemidir. Əsas funksiyaları: bakteriyalardan qoruma, toksinlərin bədəndən atılması,temperaturun tənzimlənməsi, dəri nəfəs alan, daima yenilənən canlı bir toxumadır.
Makyaj dərinin üzərində bir örtük kimi yerləşir və əgər bu örtük qalın, ağır və uzunmüddətli olarsa, o zaman dəridə oksigen dövriyyəsi zəifləyir, hüceyrə yenilənməsi ləngiyir və maddələr mübadiləsi pozulur. Bu zaman dəri: daha tez yorulur, solğunlaşır, keyfiyyətini itirir və qocalma tempi sürətlənir.
Niyə makyajdan əvvəl dərini təmizləmək vacibdir?
Dərinin səthində gün ərzində yağ, toz, tər və mikroorqanizmlər yığılır. Bu qatların üzərinə tonaldan, pudra, primer və digər məhsullar çəkildikdə, dəri səthi tam bağlanmış olur. Əgər dərinin nəfəs alması kəsilərsə: məsamələr genişlənir, yağ və bakteriya içəridə qalır, nəticədə iltihab və sızanaq başlayır.
Bu səbəbdən makyajdan əvvəl dərinin toxumasını açmaq və təmizləmək, həm gözəllik, həm də sağlamlıq üçün bünövrə rolunu oynayır.
Makyaj gecə niyə mütləq şəkildə silinməlidir?
Yuxu vaxtı dəri özünü bərpa edən orqandır. Əgər gecə makyaj təmizlənməzsə, dəri hüceyrələrinin yenilənmə prosesi dayanır. Nəticədə: qara nöqtələr artır, dəri rəngi bərabərliyini itirir, dəri “yorğun” görünür, kollagen istehsalı azalır. Dermatoloqlar bildirir ki: “Bir gecə makyajla yatmaq, dərini 3 gün qocaldır”.
Göz makiyajı niyə daha risklidir?
Gözlər insan bədənində ən həssas selikli toxumaya sahib sahələrdən biridir. Tuş, layner və göz kölgəsi göz qapağının kənarındakı yağ vəzilərini tıxaya bilər. Bu zaman insan: göz yanması, qızartı, yaşarma, bulanıq görmə kimi problemlərlə qarşılaşa bilər.
Uzunmüddətli və gigiyenasız göz makiyajı kronik göz iltihabına (blefarit və konjonktivit) səbəb ola bilər.
Kosmetika tərkibində hansı maddələr dəri və orqanizmə təsir edir?
Kosmetikanın bir çoxunda qoruyucu, sabitləşdirici və rəngverici maddələr olur. Bunların içində paraben, ftalat, formaldehid və ağır metallar ən çox müzakirə olunanlardır. Bu maddələr bədənə kiçik miqdarda olsa belə toplanaraq: hormon sistemini poza bilər, dəridə qızartı və allergiya yarada bilər, uzunmüddətli istifadə zamanı immun sistem yükünü artırır. Dünya Dermatologiya Assosiasiyası bu maddələri “endokrin sistem pozucu” kimi təsnif edir.
Makyaj hormon sisteminə təsir edə bilərmi?
Xüsusilə paraben və ftalatlar estrogen hormonunu təqlid edir. Bu təsir çox güclü olmasa da, davamlı və illərlə istifadə edildikdə bədəndə hormonal balanssızlığa səbəb ola bilər. Bu vəziyyət nəticəsində: sızanaqlar artır, aybaşı dövrü nizamsızlaşa bilər, bəzi hallarda saç tökülməsi müşahidə edilir.
Bədən makyajı (tonal, pudra, kontur) psixoloji təsir göstərə bilərmi?
İnsan nə qədər çox makyajdan asılı olarsa, öz təbii görünüşünə güvəni bir o qədər azalır.
Bu hal psixologiyada “ideal görüntü asılılığı” kimi izah olunur. Şəxs güzgüdə yalnız makyajlı formasını qəbul edir, makyajsız halını isə “kifayət qədər yaxşı deyil” kimi görməyə başlayır. Bu, özünə dəyər hissinin zəifləməsinə səbəb ola bilər.
Dünya nəzəriyyələrində makyajın sosial və bioloji rolu necə qiymətləndirilir?
Dünya gözəllik mədəniyyətləri göstərir ki, makyaj həm özünü ifadə, həm mədəni rol, həm də psixoloji müdafiə mexanizmi ola bilər. Lakin bütün nəzəriyyələrin ortaq nəticəsi belədir: “Makyaj insanı gücləndirdiyi qədər, yanlış istifadə edildikdə onu zəiflədir”.