...Yəqin ki, çukçilər haqqında zarafatları xatırlayırsınız. Əslində, bunların əksəriyyəti uydurulmuş zarafatlar idi.
Ruslar bunu, bizlərdə deyildiyi kimi “yanmışdıqlarından”
tirajlayırdılar.
Etiraf edilməlidir: rusların çukçilər haqqında olanlar təhqiramizdir.
SİA-nın məlumatına görə, rus Sovet sistemi bu şəkildə Çukçilərdən qisas almağa çalışırdı. Bilirsiniz niyə?
...Çünki ruslar 130 il Çukçiləri fəth etməyə çalışdılar. Və bunu hərbi yolla edə bilmədilər.
Deyilənlərə görə, rus-Çukçi müharibələri 1641-ci ildən 1778-ci ilə qədər davam edib.
Və bu, Rusiya İmperiyasının hərbi məğlubiyyətini qəbul etdiyi yeganə hal idi.
Və ruslar sülh müqaviləsinə və ticarətə müraciət etmək məcburiyyətində qaldı.
Sibirin heç bir başqa xalqı bu qədər uzun və bu qədər qanlı döyüşmədi. Bir nəfər də yox. Çukçilər düşmənlə danışıqlardan imtina etdilər. Çukçi döyüşçüləri dəfələrlə rus ekspedisiya qüvvələrini məhv etdilər və qurduqları qalaları yerlə-yeksan etdilər.
1720-ci ilə qədər Sibirdə ruslar tərəfindən fəth edilməmiş yeganə ərazi Çukçilərin yaşadığı ərazi idi.
Rus kazakları 17-ci əsrdə Çukotkaya çatanda əsas məqsədləri yasak (xəz xərac) toplamaq idi.
Lakin Çukçular, bir çox digər Sibir xalqlarından fərqli olaraq, onu ödəməkdən qətiyyətlə imtina etdilər və şiddətli silahlı müqavimət göstərdilər.
İlk qeydə alınmış toqquşma 1641-ci ildə Çukçuların Kolıma bölgəsində rus yasak yığıcılarına hücum etməsi ilə baş verdi. 1649-cu ildə Anadır çayı üzərində Anadır qalası (qalası) quruldu və uzaq şimal-şərqdə rus hərbi və inzibati varlığının əsas bazasına çevrildi.
18-ci əsrdə Rusiya İmperiyası Çukçuları ram etmək üçün genişmiqyaslı hərbi ekspedisiyalar göndərdi. Bunlardan biri Anadır Partiyası kimi tanınır.
Bu ekspedisiyalara Afanasi Şestakov və mayor Dmitri Pavlutski rəhbərlik edirdilər. Hər ikisi orada həlak oldu. Pavlutskinin dəstəsi məhv edildi və Şestakovun dəstəsi əsir götürüldü.
Hətta Rusiya donanması da Çukçulara qarşı müharibədə iştirak etdi. Rus qoşunları qəddar üsullara əl atdılar - düşərgələri dağıtdılar və ağsaqqalları öldürdülər.
...Tanış səslənir, deyilmi?
...Kapitan Vasili Şipitsın danışıqlara 12 Çukçi ağsaqqalını çağırdı və hamısını öldürdü. Çukçilər tez-tez işğalçıların əlindən ölümdən qaçmaq üçün bütün ailələri ilə birlikdə intihar edirdilər.
Onlar partizan müharibəsi ilə cavab verir, ruslara xeyli itki verirdilər. Toplarla silahlanmış böyük dəstələrlə birbaşa toqquşmalardan qaçırdılar, bunun əvəzinə kiçik qruplara, təchizat qatarlarına və qalalara hücum edərək rusları yorurdular.
Çukçilər müstəsna hərəkətlilik, cəsarət və ixtiraçılıq nümayiş etdirdilər. Və ruslar məğlub oldular. Anadır qalasının saxlanması işğalçı imperiyaya 1 milyon rubldan çox başa gəldi.
Yasak vergisindən əldə edilən gəlir isə az idi. Bol sərvəti ilə bütün imperiya artıq sayca və resurslar baxımından xeyli az olan bir xalqa qarşı amansız müharibəyə davam gətirə bilmirdi.
Çukçilər özlərini müdafiə edirdilər. Ruslar isə həmişə olduğu kimi, özlərinə məxsus olmayanı almağa çalışırdılar.
Və sonra Rusiya taktikanı dəyişdirməyə məcbur oldu.
Bu, iqtisadi və diplomatik bir kompromis idi.
1788-ci ildə Anyuy çayında "qarşılıqlı faydalı ticarət yolu ilə iqtisadi inteqrasiya" taktikası ilə yarmarka açıldı.
1779-cu ildə İmperatriça II Yekaterina Çukçiləri Rusiya təbəələri kimi qəbul edən bir fərman imzaladı.
Çukçilər rəsmi olaraq Rusiya vətəndaşlığını qəbul etdilər, lakin əslində özünüidarəetmə və azadlıqlarını qorudular.
Bu, onlara Sovet dövrünə qədər nisbətən müstəqil qalmağa imkan verdi.
Və Sovet İttifaqı nəhayət Çukçilərin müstəmləkəçiliyini başa çatdırdı.
Onların dilini, mədəniyyətini, ənənəvi sənətkarlıqlarını, incəsənətlərini, sosial quruluşunu, döyüşçü ruhunu, dinini, folklorunu və mifologiyasını məhv etməklə…
Rusiyanın nə Çukçilərə, nə də digər Sibir xalqlarına heç bir faydası yoxdur.
Bu, əsasən əhəmiyyətli neft, qaz və mineral ehtiyatlarına malik Arktika ilə bağlıdır. Yerli xalqlar bu ehtiyatların işlənməsi zamanı ədalətli kompensasiya və tarixi torpaqlarında resurs hasilatından əldə edilən mənfəətin bir hissəsini almaq hüququ da daxil olmaqla, hüquqlarına hörmət edilməsini tələb edirlər.
SİA-nın əlavəsi: Çukçi etnik qrupunun sayı təxminən 15.000-16.000 nəfərdir. Bu gün ruslar onlar arasında da ruslaşma siyasəti yeridirlər. Belə ki, bu gün Çukçi dilində yalnız 5.000-7.000 nəfər fəal şəkildə danışır.
Rus dili onların ana dilini əvəz edir..?
Əli Babayev