-1694670265.jpg)
Müasir dövrdə təhsilin keyfiyyəti ölkənin sosial-iqtisadi inkişafını müəyyən edən əsas amillərdən biridir. Təhsildə bərabərlik prinsipi isə cəmiyyətin hər bir üzvünə eyni imkanların yaradılmasını nəzərdə tutur. Lakin Azərbaycanda bu bərabərlik tam şəkildə təmin olunmayıb. Xüsusilə region məktəbləri ilə paytaxt və böyük şəhərlərdəki məktəblər arasında həm maddi-texniki baza, həm müəllim hazırlığı, həm də tədris keyfiyyəti baxımından nəzərəçarpacaq fərqlər mövcuddur.
Bu fərqlər nəticəsində regionlarda yaşayan uşaqların tədris resurslarına çıxışı, xarici dil bilikləri, rəqəmsal bacarıqları və ali məktəblərə qəbul göstəriciləri şəhər məktəbləri ilə müqayisədə daha aşağı səviyyədə qalır. Halbuki bərabər təhsil imkanları həm sosial ədalətin qorunması, həm də regionların dayanıqlı inkişafı üçün vacib şərtdir. Buna görə də ölkədə təhsilin mərkəzləşmiş modelindən daha inklüziv və region yönümlü siyasətə keçid mühüm əhəmiyyət kəsb edir.
SİA mövzu ilə bağlı araşdırma aparıb.
İnfrastruktur və texnoloji baza
Bir çox region məktəblərində hələ də internet bağlantısı zəif, laboratoriyalar və kompüter otaqları məhduddur. Bu, şagirdlərin müasir tədris üsullarından yararlanmasına mane olur.
Həll istiqamətləri:
Region məktəblərinin fiber-optik internet şəbəkəsinə qoşulması,
Rəqəmsal təhsil platformalarına (məsələn, “Virtual məktəb”) çıxışın genişləndirilməsi,
Hər məktəbdə ən azı bir müasir təchizatlı STEM laboratoriyasının yaradılması.
Müəllim kadrlarının keyfiyyəti və motivasiyası
Regionlarda təcrübəli və ixtisaslı müəllim çatışmazlığı problemi qalmaqdadır. Gənc müəllimlər əksər hallarda maddi və sosial şəraitin məhdudluğu səbəbindən kənd məktəblərində uzunmüddətli işləmək istəmirlər.
Həll istiqamətləri:
“Müəllimlər üçün region stimullaşdırma proqramları” – maaş əlavələri, yaşayış şəraiti və sosial paketlər,
Distant təlim və ixtisasartırma kurslarının region müəllimləri üçün əlçatan olması,
Müəllimlərə yerli innovativ layihələrdə iştirak imkanları yaratmaq.
Tədris proqramları və resursların yenilənməsi
Region məktəblərində dərs vəsaitləri və əlavə tədris materiallarının təminatı şəhər məktəblərinə nisbətən daha gecikmiş olur.
Həll istiqamətləri:
Eyni vaxtda və eyni səviyyədə elektron dərsliklərin tətbiqi,
Regional tədris mərkəzlərinin yaradılması (müxtəlif rayon məktəblərinə xidmət edən baza mərkəzlər),
Multimedia və audio-vizual tədris resurslarının paylanması.
.png)
Sosial və psixoloji amillər
Regionlarda yaşayan şagirdlərin motivasiyasına ailə mühiti, iqtisadi çətinliklər və maarifləndirmə səviyyəsi də təsir göstərir. Bəzi valideynlər uşaqların təhsildən çox əmək fəaliyyətinə cəlb olunmasını üstün tuturlar.
Həll istiqamətləri:
Valideynlər üçün maarifləndirici görüşlər və təlimlər,
Regionlarda peşə yönümlü təhsil proqramlarının gücləndirilməsi,
Şagirdlər üçün psixoloji dəstək və motivasiya proqramları.
Dövlət siyasəti və tərəfdaşlıq
Təhsildə regional bərabərlik yalnız dövlətin deyil, özəl sektor və ictimai təşkilatların birgə əməkdaşlığı ilə mümkündür.
Həll istiqamətləri:
Özəl şirkətlərin region məktəblərinə sosial investisiyalar ayırması,
Təhsil Nazirliyi və BMT-nin müvafiq qurumlarının birgə layihələrinin genişləndirilməsi,
Yerli təhsil fondlarının yaradılması – regionlarda təhsil təşəbbüslərini maliyyələşdirmək üçün.
Təkliflər
Region və şəhər məktəbləri arasında bərabərlik yaratmaq təkcə maddi məsələ deyil, sistemli təhsil siyasəti, sosial motivasiya və davamlı investisiya tələb edən bir prosesdir.
Nəticə olaraq:
İnfrastruktur və rəqəmsal imkanların bərabərləşdirilməsi,
Müəllim kadr siyasətinin yenilənməsi,
Təhsil resurslarının bərabər paylanması,
Valideyn və şagird motivasiyasının artırılması,
Dövlət və özəl sektorun birgə fəaliyyəti istiqamətində əsas prioritetlər olmalıdır.
Bu addımlar atıldığı təqdirdə, gələcəkdə regionlarda doğulan hər bir uşağın təhsil keyfiyyəti paytaxt məktəbində oxuyan yaşıdı ilə bərabər səviyyədə olacaq. Bu isə uzunmüddətli dövrdə ölkənin həm insan kapitalını gücləndirəcək, həm də regional inkişafı sürətləndirəcək.
Ayşən Vəli