Ortaq güc, ortaq dəyərlər
Əvvəlcə “Türkdilli Dövlətlərin Əməkdaşlıq Şurası (Türk Şurası)” kimi tanınan Türk Dövlətləri Təşkilatının əsasları 2009-cu il oktyabrın 3-də Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan və Türkiyə arasında imzalanmış Naxçıvan Sazişi ilə qoyulmuşdur. Ortaq tarixi və mədəni dəyərləri paylaşan türk dünyasını inteqrasiya etməyi hədəfləyən Təşkilat üzv ölkələrlə iqtisadiyyat və siyasətdən təhsil və mədəniyyətə, müdafiə və təhlükəsizlik, nəqliyyat və gömrük, turizm və idmana qədər bir çox sahədə əməkdaşlıq üçün zəmin yaradır. Hazırda regional miqyasda tanınmağa başlayan Türk Dövlətləri Təşkilatı bu ildən etibarən türk dünyasının ortaq gücünü təmsil edən və öz geosiyasi təsirini artıran, 4,25 milyon kvadrat kilometr ərazini və təxminən 160 milyon əhalisi olan üzv ölkələri ilə beynəlxalq təşkilata çevrilib.
2021-ci il noyabrın 12-də İstanbulda keçirilən dövlət başçılarının 8-ci Zirvə toplantısında Türk Şurasının adının “Türk Dövlətləri Təşkilatı”na dəyişdirilməsi türk dünyasında beynəlxalq aləmdə inteqrasiya prosesində yeni dövrün başlanğıcı kimi şərh edilib. Azərbaycan, Qazaxıstan, Qırğızıstan, Türkiyə və Özbəkistan Türk Şurasının tamhüquqlu üzvləridir, Türkmənistan, Macarıstan və Şimali Kipr Türk Respublikası (ŞKTC) müşahidəçi statusuna malikdir.
Qərargahı İstanbulda yerləşən Türk Şurası Dövlət Başçıları Şurası, Xarici İşlər Nazirləri Şurası, Ağsaqqallar Şurası, Yüksək vəzifəli şəxslər komitəsi və Katiblikdən ibarətdir. Bundan əlavə, Türk Şurası Türk Dövlətlərinin Parlament Assambleyası (TÜRKPA), Türk Akademiyası, Türk Mədəniyyəti Təşkilatı (TÜRKSOY), Türkiyə İnvestisiya Fondu və Türk Mədəniyyəti və İrsi Fondu kimi əməkdaşlıq mexanizmləri üçün çətir təşkilat kimi fəaliyyət göstərir.
TDT çoxsaylı beynəlxalq təşkilatlarla, o cümlədən Birləşmiş Millətlər Təşkilatı (BMT), Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatı (ATƏT), İslam Əməkdaşlıq Təşkilatı (İƏT) və Ümumdünya Gömrük Təşkilatı (ÜGT) ilə tərəfdaşlıq edir. Macarıstanın paytaxtı Budapeştdə nümayəndəliyini açan TDT müşahidəçi üzv Macarıstanla, həmçinin Aİ, ATƏT, İƏİT və Vişeqrad Qrupu kimi qurumlarla əlaqələrini gücləndirmək və Avropada nüfuzunu artırmaq məqsədi daşıyır.
“Türk Dünyası-2040 Baxış Sənədi” ilə TDT gələcək üçün strateji hədəflərini müəyyən edir. Qarşılıqlı etimadı gücləndirmək, siyasi həmrəyliyi gücləndirmək, iqtisadi və texniki əməkdaşlıq imkanlarını artırmaq, insani münasibətləri gücləndirmək, türk dünyasının tarixi və mədəni irsini qoruyub saxlamaq məqsədi daşıyır. Son 16 il ərzində TDT təkcə dövlət qurumları arasında deyil, həm də qardaş icmalar arasında yaxınlığı gücləndirmişdir.
Tərəfdaş təşkilatların fəaliyyəti xalqların ortaq dəyərlərinə marağı artırıb və bu günlərdə Türk Akademiyasının Türk Dünyası Ortaq Əlifba Komissiyasının 34 hərfli Ortaq Türk Əlifbası ilə bağlı konsensus əldə etməsi xəbəri türk dünyasında böyük sevinclə qarşılanıb.
TDT Sammiti “Regional Sülh və Təhlükəsizlik” mövzusu altında toplanacaq. Yarandığı gündən bəri dövlət başçıları səviyyəsində 11 sammit təşkil edən TDT oktyabrın 7-də “Regional Sülh və Təhlükəsizlik” mövzusunda 12-ci sammitini Azərbaycanda keçirməyə hazırlaşır.
Aysel VƏLİLİ