...2022-ci ilin fevralında Rusiyanın Ukraynaya genişmiqyaslı işğalı başlayandan bəri Rusiya qazının Avropaya tədarükü kəskin şəkildə azalıb. Hələ 2021-ci ildə "Qazprom" Aİ-nin qaz istehlakının təxminən 40 faizini (155 milyard kubmetr) təşkil edirdi, lakin 2024-cü ilə qədər həcmlər 51,6 milyard kubmetrə qədər azalıb ki, bunun da 31,6 milyardı boru kəmərləri vasitəsilə olub.
Aİ-nin rəsmi məqsədi 2027-ci ilin sonuna qədər Rusiya qazından tamamilə imtina edərək, Moskvanı enerji resurslarından siyasi silah kimi istifadə etmək imkanından məhrum etməkdir.
SİA-nın məlumatına görə, bu barədə The National Interest yazır.
Bəzi avropalı siyasətçilər Rusiya tədarükünün qismən qaytarılmasını istisna etmirlər - Ukrayna üzrə sülh danışıqlarında potensial razılaşmanın bir hissəsi kimi..?
Əlavə amil amerikalı investorların zədələnmiş “Şimal axını” sisteminin bərpasına marağı olub.
Sanksiyalar aradan qaldırılarsa və infrastruktur işə düşərsə, Rusiyadan gələn qaz nəzəri olaraq xaricə nəzarətə qayıda bilər.
Lakin reallıq oyunun qaydalarını dəyişir. Avropada iqtisadi və siyasi şərait əhəmiyyətli dərəcədə dəyişdi: Rusiya qaz kəmərlərinə köhnə sərmayələr əhəmiyyətsiz hala gəldi.
2022-ci il böhranından sonra Aİ ölkələri qaz istehlakını kəskin şəkildə azaldıb və ilk növbədə ABŞ və Norveçdən LNG idxalını artırıb.
Almaniya, İtaliya, Polşa və Yunanıstan yeni enerji coğrafiyasını möhkəmləndirərək LNG terminallarını tikib və ya genişləndiriblər. Korporativ maraqlar dəyişdi.
Alternativ tədarüklərə və “yaşıl” modernləşməyə milyardlarla sərmayə qoyan şirkətlər ucuz rus qazının qaytarılmasına müqavimət göstərəcək və bu, onların biznes modellərini sarsıdacaq.
Aİ siyasəti “mavi”dən (keçid yanacağı kimi qaz) “yaşıl”a keçdi.
REPowerEU planı və yenilənmiş Bərpa Olunan Enerji Direktivi yaşıl hidrogen də daxil olmaqla təmiz enerjiyə sürətləndirilmiş keçidi və qalıq yanacaqların payının azaldılmasını nəzərdə tutur.
Macarıstan və Slovakiya kimi ayrı-ayrı ölkələr “Qazprom”la sıx əlaqələr saxlasalar da, Avropada ümumi tendensiya aydındır: enerji balansında qazın rolu azalır, prioritetlər bərpa olunan mənbələrə keçir.
Siyasi vəziyyət Rusiya qazının Avropaya qaytarılmasını formal olaraq mümkün etsə belə, onun enerji sistemindəki payının yenidən əhəmiyyətli olacağı ehtimalı yoxdur.
Əli Babayev